28.2.21

La metamorphosis (Kafka)

Franz Kafka Drawing by Liu Ling | Saatchi Art

N acordando Gregor Samsa una mañana de veleæs, vîu-se transformau n un cocu monstrosu na suæ cama. Andaba arrecostau cul lhumbu duru cumo una armadura &, n alçando un pouco la cabeça, vîu la suæ avultada barriga parda, dividida por arcos arreithos, u a l sou nivel, el cobertor, a piques de sgilar da fheitho, mal podíæ sofhitase. Læs mũîthæs piernæs suæs, penosamente flracæs fhaziendo-yos la comparança cun la medida quando normales, ximelgabæn-se impotentes ante los sous wœyos.

Que ye lo que mi passou?” Pensou. Nun yera un suœñu. El sou quartu, un authénticu quartu humanu, solo q'un pouco pequenhu por de mas, cincaba silenciosu ente læs quatro paredes conhocidæs. Pœr riba la mesa u se sporríæ un muœstrario de telæs a granel -- Samsa yera representante -- scolingaba la photo acabante arrecortar d'una revista illustrada & mangada n una guapa moldura dourada. Arrepresentaba una muyer que gastaba un gorru & una boa, intrambos de pelheya, sentada arreitha & alçando pante l observador un mangitu de pelheya pesau u dientro l sou antebraçu todu sumieræ.

El Mirar de Gregor tornou d'aquelha scontra la ventana, & l tiempu nublro -- podíæn-se ascuîtha' læs pingæs de tyuvia cutiendo na ventana -- deixou-lu todu melanchólicu. “Que tal si duœrmo un pouco mas & scaheiço todæs estæs fatadæs?”, pensou, solo q'esso yera da fheitho impracticable por star afheithu a dormir de l costau dreithu, sí q'ansí nun yera a mangase n essa posiçon na suæ condiçon actual. Por mas fhuœrça que gastaræ por tirase pa l costau dreithu, continou apilando ta quedar de lhumbu. Tratou de fhaelo centenæs de vezes, pesllou los wœyos por nun haber de ve' læs piernæs spernaxando, & solo aparou a l intamar sentir un dolor sonce & surdu n un costau de l cuœrpu que nunca sentieræ primero. “Ai, Dîous”, pensou, “que trabayu mas abalhador scoyí! Cada díæ un itinerario. Los apuros d'estos negocios son mũîtho mayores que los negocios casariegos &, pa de tras, tengo n riba esta lhaceîra d'haber d'andar itinerante impuœsta, preoccupaçones cun connexiones de tren, comida ruino & irregular, relaçones humanæs siempre cambiantes, nunca duradouræs & nunca cálidæs. "Que l Diaño lo lheve todo!”. Sentîu fhormigase-y sonce l stómagu; sele s'aveirou a la cabeceira de la cama de lhumbu por poder alçar meyor la cabeça; incontrou la zona afhormigada, q'andaba cobierta cun mũîthos puntinos blrancos que nun yera a xhulgar; & queríæ senti' la zona cun una pierna, solo que lhœw la arretirou, puœis a l toque sentîu percegeira. Sgilou de vuœlta a la posiçon primeira. “Acordar ceho”, pensou, “torna a un zoquete. Una persona tien que dormir. Outros representantes viven cumo muyeres d'harem. Por casu, de la que torno a la pousada pela mañana pol amor d'anota' los incargos que mi piden, essos señores sientæn-se solo pol almuœrçu. Habíæ probalo you cul patron; diba mandame a fhuœra immediatamente. Pa de tras, quien sabe si esso nun mi diba ser per bøno. Si you nun me contuvier por causa de mîous paî & maî, ya renunciaræ ha mũîthu tiempu, abordaba a l patron & dizíæ-y la miæ oppinion dende l fhundu l coraçon. Habríæ elhi baltiar de l scriptorio! Ye tamien una maneira extraña de sentase a l scriptorio & fhalar dende un altor a l officinista, que pa de tras tien que s'aveirar mũîtho polæs difficultahes auditivæs de l patron. Hagora que la sperança nunca la perdí totalmente; de la que tenga l denheiro pa salday la delda de mîou paî & miâ mai -- diran vagar outros cinco ou ses anhos -- fhairei-lo n sin falta. Intos darei-yi l gran corte. De momento, polo prompto, hei d'intainar porque l mîou tren sal a læs cinco."

& Mirou pa l spertador que sonaba n alrmario. “Paî Celestial!” pensou. Yeræn læs seys & media & los punteiros adelantrabæn silenciosamente, ya passaba de la media, ya yeræn trés quartos. Nun habríæ sonar ya l alarma? Dende la cama, yera a ver que se ponxieræ correctamente a læs quatro; habríæ sonar ha tiempu. Sí, sí q'ansí yera possible dormir tranquillamente cun essi timbre que solmena los muœbles? Si bien nun dormieræ silenciosamente, dormieræ probablemente mas profundo. Intos que ye lo que habíæ fhazer hagora? El próximu tren salíæ a læs siete; tenríæ q'intainar por apañalu, & la collecçon indagora andaba n sin impaquetar, & tamien nun se sentíæ particularmente renovau & vivu. & Magar apañara l tren, una bronca l patron yera inevitable, puœis el dependiente lhevaríæ sperando l tren de magar læs cinco & tiempu habríæ ya que fhexzieræ l informe de la suæ omission. Yera una creatura de l patron, sin spina dorsal ou cerebro. & Si tyamare diziendo d'andar malu? Esso diba ser extremamente vergoñoso & suspeithoso, por nin siquier star nunca Gregor malu nos sous cinco anhos de servicio. Ciertamente l patron venríæ cun un doutor de la mutua, arreprehenderíæ l paî & la maî pol fhiyu galbaneiru & tayaríæ todælæs obiecçones referiendo-se a l doutor de la mutua, pante quien solo existe xhente saludable enforma, sí q'ansí tímido pa l trabayu. & Por cierto, equivocaríæ-se tanto n esti casu? Gregor sentíæ-se da veræs mũîtho bien, excepto por una somnolencia realmente superflua lhœw d'un lhargu suœnu, & t'andaba cun mũîtha fhame.

A l andar elhi pensando n todo esso cun mũîtha priessa, sin ser a decidise a salir de la cama -- el spertador cutîu intos læs siete ménos quartu -- ascuîthou una cutida precavida na puœrta a la cabeceira de la cama.

Gregor,” apelhidarun-lu -- yera suæ maî -- “son læs siete ménos quartu. Nun has martsar?" La voz suave! Gregor assustou-se a l ascuîtha' la voz respondiendo, que yera inconfundiblemente la suæ propria anterior, solo que s'entemicíæ, cumo si venier d'a baxo, cun un garlhidu dolorosu que nun yera a reprimir, que litteralmente deixaba læs pallabræs de sou nidiæs, solo a l intamu, destruyendo-læs nel retombu de maneira tala que nun habíæ quien saber si lu ascuîtharen bien. Gregor queríæ responder cun detalhes & explicar todo, sí q'ansí n essæs circumstanciæs limitou-se a dizir: “Sí, sí, graciæs maî, ya m'uparei.” Por causa de la puœrtæ de madeira, la transformaçon na voz de Gregor nun fhoi probablemente perceptible d'a fhuœra, intos la maî aselou cun essa explicaçon & conformou-se. Sí q'ansí la pequenha tsarra fhixzo que los outros miembros de la familia soupieren que Gregor, a l contrario de lo que se speraba, indagora andaba pœr casa, & ya sou paî andaba cutiendo na puœrtæ lateral, debilmente, non obstante cul puñu. “Gregor, Gregor,” glrayou, “que ye?” & De puœis d'un intrin avisou nuœvamente cun una voz mas profunda: “Gregor! Gregor!" De la outra parte de la puœrtæ la ermana arreclamou baxino: "Gregor? Nun stas bien? Que ti fhai falta?” Gregor respondîu a duæs bandæs: “Ya terminei”, & procurou, pronunciando mas curioso & inxertando pausæs lhargæs ente cada pallabra de la suæ voz, eliminar todo lo que yos resultare extraño. El paî tamien tornou a l sou almuœrçu, sí q'ansí la ermana sussurrou: “Gregor, abri, por favor.” Gregor nin pensou n abrir, sí q'ansí afhalagou la prudencia que tuvo a l movese, incluyendo trancar todælæs puœrtæs de casa de nuœithe.

Al principio queríæ upase calmau & sin alterase, vestise &, mas que nada, almorçar, & solo intos pensar in mas cousæs, por, probablemente catou cun sigo, nun ser a deixar de pensar na cama. Alcordaba-se de variæs vezes na cama tener sentido dalgun typu de dolor sence, talvez causau por acostase mal a gusto, q'acabou n pura phantasía a l upase & pruyíæ-y ver cumo læs suæs ideæs actuales dibæn dir sliendo-se a dulces. Nun teníæ duldæs de que la demudança na suæ voz nun yera ma l annuncia d'un fhuœrte catarrhu, un mal occupacional de los representantes.

Quitase'l cobertor fhoi cincielho; valíæ-y inflase un pouco & baltiaríæ solu. Sí q'ansí tornou-se diffícile, specialmente por ser increhiblemente lhargu. Teníæ falta de braços & manos pa upase; in cuœntæs d'elho, impero, mal a penæs teníæ læs mũîthæs pierninæs que se movíæn continuamente de variæs maneiræs & que, pa de tras, nun yera a controlar. Si elhi queríæ abangar una, yera la primeira a sporrise; & si finalmente yera a fhae' lo que queríæ cun essa pierna, todælæs outræs se mangabæn a trabayar, cumo si læs disafhitaren, na mas dolorosa excitaçon. "Nun t'intretengas inultilmente na cama", dixo-se Gregor.

Al intamu, quixo salir de la cama cun la parte inferior de l cuœrpu, sí q'ansí essa parte inferior, que, pa de tras, indagora nun vieræ & que nun yera da veræs a afigurase, acabou siendo per diffícile de mover; diba abondo sele; & quando finalmente, quasj que bravamente, s'imburriou p'a lantre cun todælæs suæs fhuœrçæs & sin outra consideraçon, scoyîu la direcçon errada, cutîu violentamente læs patæs inferiores de la cama, & l dolor ardiente que sentîu dixo-y ser precisamente la parte inferior de l cuœrpu quiçabes la mas sensible n essi momento.

Intos tratou saca' l arca de la cama primeiro & cun precauçon intornou la cabeça n direcçon a la veira de la cama. Esto lo algamou fácile, magar el sou antsor & pesu, la massa corporal acabou segiendo sele l Intorniar de la cabeça. Sí q'ansí quando a l cabu sofhitou la cabeça a l aire, a fhuœra la cama, dîou-y lherça segir adelantrando d'esta maneira, puœis a l deixase finalmente baltiar ansí, quasj q'un millagro habíæ passar pa nun se manca' la cabeça. & Hagora a l precio que fhuer nun podíæ permittise perde'l xacíu; queríæ mas cincar na cama.

Sí q'ansí quando, tres el mesmu sfhuœrçu, volvíæ andar tumbau suspirando cumo inantea, & volvíæ ve' læs suæs pierninæs lhuîthando ente elhæs, quiçabes quanto si mas peyor, & nun alcontraba dala possibilidá por poner paz & orde n esta arbitrariedá, volvíæ dizise que nun podíæ remanecer na cama, & que lo mas razonable seríæ sacrificalo todo si houbier la mas mínima sperança de scapar de la cama a l fhaelo. A l in par, impero, nun se scaheicíæ d'autoalcordase da quando ser mũîtho meyor que resoluçones desperadæs la calma & la deliberaçon tranquillæs. N essos momentos, arremelhaba elhi de los wœyos lo mas intensamente possible pente la ventana, sí q'ansí infelizmente la vista de la borrina de la mañana, que t'atapecíæ la outra veira de la strada strẽitha, daba poucu infhoutu ou allegría. "Ya son læs siete", dixo-se n tocando l spertador outra vez, "ya son læs siete & indagora ha hi tanta borrina". & Un catsu remanecîu quietu cun la respiraçon flrouxa, cumo si quiçabes stuvier sperando de l silencio completo la vuœlta de læs condiçones reales & evidentes.

Dixo-se intos: “Inantes de læs oîtho & quartu, hei de ya salir da fheitho de la cama. Por cierto, si daquien de l commercio venier a introgar por min, el commercio abrirá-se inantea læs siete". & Intos se dispunxo a xiringar toda la lhargor de l sou cuœrpu da fheitho a fhuœra la cama de maneira uniforme. Si se deixare baltiar de la cama d'essa maneira, la cabeça, q'elhi trataríæ d'alçar bruscamente a l baltiar, probablemente remaneceríæ illesa. El lhumbu pahecíæ duru; nada y aconteceríæ a l baltiar na alfhombra. Læs mayores apprehensiones fhexzieræn-lu pensar nel barulhu que fhairíæ & que probablemente provocaríæ, si non horror, preoccupaçon pœr tras de cada puœrtæ. Sí q'ansí habíæ que l ousar.

Quando Gregor andaba medio upau de la cama -- el nuœvu méthodu yera mas un xhuœw q'un sfhœrçu, solo teníæ falta ximelgase fhuœrte -- occurrîu-se-y lo fácile que seríæ si houbier daquien que venier a sofhitalu. Duæs persones fhuœrtes -- pensou n sou paî & na servienta -- valríæn-y da fheitho; solo yos fhairíæ falta snidia' los braços sol sou lhumbu apandau, sacalu de la cama d'essa maneira, abaxa' la carga & lhœw permittiyi cun precauçon apilar in suœlu, u, cun suœrte, læs pierninæs tenríæn intos xacíu. Bien, a parte de l fheithu de sta' læs puœrtæs trancadæs, da veræs habríæ pedir sofhitu? Magar todolos distercios, nun podíæ reprimir una risina a l pensar n elho.

Ya andaba tan lhøñe, que mal yera a caltene'l equilibrio a l xiringase mas, & aína habríæ tomar una decision final, por faltar cinco minutos pa læs cinco & quartu -- quando picarun. "Ye daquien de l commercio", dixo-se, & quasj q'andaba xhelau mentræs læs suæs pierninæs dançabæn indagora mas rápido. Pœr un intrin, todo quedou n silencio.


19.2.21

A deu (Andres Solar)

Andrés Solar: L'escritor y la tierra | Nortes | Centradas en la periferia

Audio 

Yeræn læs quatro d’una tarde setembriega, u l sol, mas que callentar, queimaba; & fhazíæ un caloruçu pegañosu & tsornaçudu, que t'alendar costaba trabayu.

Vicente metîu los últimos bultos nel cotse & da reo quedou pensando un poquinhin, fhaziendo un repasu cun la memoria por si daqué se y scaecier. De puœis de cincar ansí un catsin, ingurriando los costaços, dixo pante si: “paheç-mi star todo ya”. Trancou l capot de trés ou quatro sutrucones & lhœw metîu-se n cotse rezungando-y: “Á pistracu, ya andæs bien tronau! Sí q’ansí, mentræs andes…” Primeiro de ponelu n martsa, de la fhardela la puœrta scoyîu una cinta de Pink Floyd, punxo-la na radio & punxo-se n martsa xiblando a l son de la música que sonaba.

Vicente fhervíæ de contentu. De puœis de nawalo tantu tiempu, teníæ-lo ya por fin algamaho & intamaba saborealo. Fhuerun mũîthos anhos perdiendo de vivir por andar a l rabu los lhibros, dormiendo pouco n tyigando los exames & afhalando-se cun amphetæs si la tiesta pahecíæ alhancar de tantu trabayu & tantu alhourie. & N teniendo l quintu anhu de Pedagogïa terminau & n siendo ya llicenciau, ente que speraba que y salier un trabayu, el tiempu royíæ-y la paciencia. Sentíæ cumo si yi roubaren un catsu grande de la suæ mocidá, & esso lu podíæ. Elho ye que, cansu de sperar por un puœstu de pedagogo, preparou læs opposiçones pante una plaça de professor q’habíæ nun lhogar, & tuvo la suœrte de sacala. Hagora, aquel smolrecemiento que y avultaba nun dir tener fin, mal yera una alcordança a penæs.

La vida intamaba, pensaba pante si. De lhœñe vîu n verde l ultimu semáforo q’habíæ inantea de garra’ la strada principal & calcou l’accelerador por lherça de que y cambiare, solo que nel intrin ceguñou a amarielho & da reo a roxo. Baxou la martsa & fhoi galgiando seliquino t’aparar. La xhente cruzou la strada, unos cun patsorra & outros intainando, quasj que corriendo. Ente q’abríæ, pilhou l tabaco & prendîu un pitu. Andaba pœla nublre l sou suœñu, quando arreparou n un home q'andaba fhaziendo deu a la scontra l semáforo. Avultaba andar pœlos trenta & daqué anhos, ou quiçabes quarenta: canosu, enforma prietu, flracu de cara, wœsudu, barbinæs curtiæs, non altu por de mas, la roupa gasto & a la veira d’elhi habíæ una fhiloxa. Pol corte pahecíæ lhevar ende per bien el tiempu, puœis teníæ los wœyos un pouco ingurriahos, & l braçu, mas que sporridu, scolingayau: cul puñu mediu piesllu & l deu gordu rebilgau pa riba. Asemeyaba un andarin, un caleyeiru que diba de vilha n vilha & de lhogar in lhogar, egual q’un lhixu povisa: da quando n soplu lhargu l aire, da quando na ruœdra repuœstu d’un camion, da quando arrastrando-se pœlos caminos cumo un scatafin de vida & cambio.

Vicente fhexzieræ mũîtho deu, sobre maneira diendo a la universidá, & hagora, si atopaba daquien fhaziendo-lo, nun y lhevaba l aquel de deixalo ende lo mesmo que si fhuer un poste de la lhuz. De todæs maneiræs siempre yos daba una wœyada de riba a baxo pol amor de veyos la traça que teníæn, nun fhuer que y armaren una. Solo q’aquel home nun pahecíæ ser gafu. El semáforo abrîu, tirou un poquinhin ta unde staba l autostopista & introgou-y: “unde vas?” “pa qualquier sitiu ayures” retrucou-y l home. Abrîu-y la puœrta un pouco tracamundiau & mandou-y txubir, a l tiempu que y introgaba: “que, lhevabæs mũîtho ende?” “si, ya lhevaba un bøn catsu” retrucou-y l home. Vicente fhalou-y cun gracia de la q’intamaba outra vegada la martsa: "Val, you vou pa un lhogar que se tyama Zampulia & que queda a cerca cien kilómetros d’eiquí; u ti petare baxar, dizes-mi-lo…”

Tu tranquillu, lo q’hagora mi prui ye salir d’esta vilha, ya lhevo eiquí trés díæs - respondîu-y l autostopista paheciendo cumo si arrepousare de la que y lo dizíæ.

Remanecierun un catsin sin fhalar & fhoi Vicente quien tornou a elho:

- Vou pa un vilhar pa dar classes, & magar nun intama’l cursu ta dientro dous díæs, quiero tyigar cun tiempu pol amor de ver cumo anda aquelho. Ye la primer vegada & tou arranau por intamar. Prestæn-mi mũîtho los nenhos & hagora la educaçon nun ye cumo inantea, todo ye mas abierto, mas natural, mas afhayadiço. Pfff… de la que you intamaræ a schuœla, aquelho yera un tortoîru, teníæn-mos cumo a quintos na mili…

Cumo l sou compañeiru de travessía nun dizíæ nada, segîu elhi cun la xipra.

Lo malo ye que queda mas lhœñe & mal serei a venir a casa a penæs los fines de selmana. Pero val, de puœis de star dous anhos ende, camiento pedi'l cambio pa un sitiu mas atyigau.

Pensei que ya nun diba tyigar nunca esto, sin trabayar & viendo cumo andæn læs cousæs, passa-se mas mal… & tu, a que te dedicæs?

L home nun dixo un res, metîu una mano na fhiloxa que lhevaba & de smeno sacou un cutsielhu. Vicente quedou fríu cumo un tagayu de xhelo. Los rayos de sol tsiscarun unos relhumos a l speyase na suæ fhuœya clara, brilhante, afhilada pœla pica & cun una moçcadura pœr baxo de l todo, quasj q’a la veira l mangu. Pensou salir de la strada & spetase scontra un sucu. Total, l oîthocientos-cinquenta ya valíæ pouco & podíæ salva' los dous-mil duros que lhevaba n bolsu & læs cousæs de valor que teníæ n cotse. Vîu atyigase-y el cutsielhu & superou cun mũîtho la blrancor de lheithe. L home, que cun la outra mano nun aparaba d'arrebusquiar na fhiloxa, sacou-la dispacio & dixo-y: “a esto me dedico”. N elha insiñaba una figura de madeira. Da reo arrimou-la a l cutsielhu, fhalando-y seliquino: "fhaigo cousæs cun madeira & catsu, & vendo-læs…”

Vicente, n ascuîthando-lu, alendou, & scapou-se-y un “ai!” medio afhogau, de la que quitaba cun la mano unæs pingæs de sudor que y svariabæn pœla testeira. L home catou-lo cun sigo & rîu. Metîu l cutsielhu na fhiloxa & punxo-y la figura de madeira na talameira de lantre l gía: “ten, dou-ti-la”. Vicente smolrecîu por pahecer que y prestaba la prenda, “graciæs, que ye, una tortuga?”, “no, ye una piedra”, atoupou por respuœsta. “Una piedra nun ye ansí?” retrucou-y elhi cun tsocança, “cun estes moçcadures pœr riba l lhumbu & estos rabetos que tien pœlos flancos, paheç una tortuga”. “Ya!, solo q’ha hi piedræs de mũîthæs maneiræs”, arrepostiou-y l autostopista. Da reo mirarun-se los dous & rierun, lhœw segierun in silencio.

De mano, l oîthocientos-cinquenta pahecíæ dir cada vegada mas suœltu, solo q’al cabu d’una hora camin, intamou perder puxu. Læs suæs coradæs vieyæs afhogabæn-se passin ente passu, & magar que la lhuzina l awa nun se prendieræ por nun fhurrular, Vicente vîu pœl speyo retrovisor salir fhumo de la parte l motor. Des que pudo, aparou & pousou. Yera pouco lo que sabíæ de mechánica, sí q’ansí l fhervolhar de l awa l radiador fhalou-y claro de lo que passaba & lo q’habíæ fhazer. Alçou la tapadeira l motor & lhœw fhoi diziyi a l sou compañeiru de travessía q'habíæn sperar a que l cotse sfrescier pa poder segir.

Da quando veníæn unos caldiayos que fhazíæn amoriar de l calor. El cotse cincaba aparcau a la veira l camin, n un sitiu u daba un ocalitar solombra, solo que l poucu oreu que corríæ yera un sophocu de fhœw invisible. Pahecíæ talmente q’andabæn cabo la bouca l sol a la veira l fhorno cimeiru d’Ensidesa. A Vicente hagora fhazíæ-y falta una botelha d’awa pa vertiyi-la a l radiador quando sfrecier. Nortiou a l rodiu, sí q’ansí nun vîu traçæs de q’houbier a cerca un vilhar ou una vilha u dir apañalo. L autostopista, a l sabe’ lo que y pruyíæ, offrecîu-se-y pa dir por elho: “Dá-mi la botelha, que tres essi montucu passa un rîo”. Tsocou-y q’aquel home conhocier aquelho & aporrîu-y la botelha sin mũîthu infhoutu. De puœis vîu-lu cruza’ la strada & blrincar pa un prau, sumiendo aína tres un curulhu.

El tiempu fhoi passando & a l cabu una hora, inda nun tyigaræ cun l awa. A Vicente ya y vagaba. Introu n cotse, pilhou un mapa & buscou l sitiu u s’atyaba. El rîo mas próximo q’atopou n mapa andaba a unos cinco kilómetros. Infhurruñau, deixou-lu u staba & salîu pa fhuœra cul infhoutu d’aparar a l primer cotse que passare. Los primeiros cotses tirarun de lhargo, sí q’ansí a l cabu aparou unu & tres essi, outru. Explicou-yos lo que y passaba. Un axuw que diba cun un rapazin de rolhu, deixarun-y de l awa que lhevabæn n un biberon por si a l críu y daba sede. Magar nun ser mũîtho, pa tyigar a l primer vilhar valíæ. Hagora ya nun teníæ torga dala pa poder segir & pensou n fhazelo magar que nun stuvier ende aquel home q’apañaræ deu & que y avultaba pouco seriu, sobre maneira a l ve’ la que y armaræ cun lo de l awa. N intrando n cotse pa martsar, vîu la fhiloxa l autostopista & mirou l reló. Dibæn da’ les siete & quartu. Nun y avultou ser per tarde, sí q’ansí quedaba quasj q’una hora de camin & appetecíæ-y tyigar pa dar una vuœlta pœl lhogar. Camentou deixala a la veira l camin, total quien la diba lhevar, si pœr ende nun habíæ quien passar andando; quando aportare, que l apañare. De la que l apañou por pousala de l cotse, introu-y la pruyideira de mira’ lo que teníæ n dientro. De puœis de day una wœyada por ver si veníæ & que nun lu atopare caciplando næs suæs cousæs, abrîu la cerrapolhera & impeçou a mira' lo q’habíæ. Lo primeiro q’atopou fhoi l cutsielhu aquel que tanta lherça y metieræ; apañou-lu, passou-y un deu pœœl fhilu & soltou un “hostia!”; tayaba cumo una barbeira. De reflundio alcordou-se de la tortuga, la piedra, ou lo que fhuer aquelho, & dando-y una wœyada, dixo riendo: “la verdá ye que wœy a qualquiera cousa y tyamæn arte”. Na fhiloxa habíæ tamien una xiblata a medio fhazer, un vasu de catsu & unos quantos tagayos de madeira n sin tocar; unos regoxos de pan, una botelha lheithe, unos piescos verduscayos, una banana toda matsacada, fhuœyes & grana pa fhazer fhervidielhos & unæs quantæs flores spardidæs pente la fhiloxa. Lhœw, habíæ tamien un fhatucu roupa metidu n una fhardela plástico & so la roupa apalpou unos quantos papeles q’intainou a sacar & mirou-los: yeræn pinturæs de plantæs, d’arbolres, de piedræs, de páxaros. Solo que de sopeton atopou unu que y tyamou l attençon, yera una specie de diaño ou bruxu, enforma malamente pintau, solo que cun unos wœyos que pahecíæn introgar cousæs disconhocidæs. Mirando-lu, dîou-y cumo un respigu. Metîu-lu so los outros & nel próximu papel habíæ unæs phrasæs scriptæs. Vicente lleyîu-læs:

De magar deprendí a matar, los mîous mythos fhaigo-los you. Por si alquando mi dier por querer remidalos, fhaigo-los débiles, nácaros, pequenhos… & d’essa materia que, cun tocalo, camuda de nome".

A Vicente tsocou-y aquelho. Arremelhou los wœyos & tornou lleyelo duæs ou trés vezes mas. Nun pescanciaba mayormente. Intamou apurase & intainou mirando los outros papeles que y faltabæn. Nel q’habíæ n baxo tamien habíæ daqué scripto. Lhançou-y los wœyos cumo barrenæs & punxo-se a lleyelo, solo que nun fhoi a elho. Notou l tientu d’una mano mugorosa que y cincaba n costaçu & intornou-se de smeno, tremando assustau. Pœla ventanielha, l autostopista offrecíæ-y la botelha d’awa a l in par que y pedíæ disculpæs: “ten, confundí-me, pensei que l rîo quedaba tres essi curulhu, sí q’ansí yera mũîtho mas p’alhá”. Remanecierun un catsin in sin gurgutar pallabra. Vicente arrevolvíæ-se n assientu queriendo occulta’ lo que teníæ ente læs manos, pa que nun lo catare, solo que nun sabíæ que fhazer. L home tornou fhalar: “Spera ende, que y pongo you l awa”. Ente tanto que fhoi pone’ l awa, acuriosou læs cousæs na fhiloxa, deixando-læs lo mas pahecido que pudo a cumo stabæn.

A l poucu tiempu martsabæn camin de Zampulia. Vicente rezungaba polo que yos fhadiaræ l cotse: "esti tarecu fhastidiou-nos, cun læs primeiræs perræs que ganhe & lo que mi dean por elhi, apurro la intrada pa un nuœvu". L home nun gurgutou. Pahecíæ cansu & andaba todu cobiertu de sudor, cun la camisa arrepegonada & la cara brilhando-y talque si tuvier catsinos de speyo svariando-y pœr elha.

Vicente diba aprovicidu, pruyíæ-y saber si cataræ que y arrevolvieræ na fhiloxa & buscaba que dizir por intamar conversaçon. A l nun atopar outra cousa meyor, fhalou-y de l tiempu: “pfuuu vaya tsornaçu que fhai, acuei?” “sí, nun paheç natural, pante min que vaî veni' la nublre”. La maneira cun que y respondîu, aselou-lu abondo & lhœw carpîu duæs ou trés vegadæs & impeçou a tiray de la lhingua.

-- & De muçu, nun studiæsti nada ou trabayæsti ayures?

-- Studiei pa professor -- dixo l home n sin day sal a l cuœntu.

-- Home! Pa professor! & nun tienes daho nunca classe?

-- Mal a penes quinze díæs, nun mi prestaba.

Vicente pensou na quantidá xhente n sin trabayu, por ser nel fhundu unos manguanes, & aquel debíæ ser un d’ente elhos. Cun aquel Pensar intamou fhalay:

-- & Nun ti paheç bøna pena dexar un trabayu scapar, cun lo malo q'anda todo? Hagora podíæs tener un sitiu u vivir, un cotse & ta una fami…

Nun fhoi a segir. L autostopista picou-lu cun la mano & dixo-y:

-- Quando puœdas, apara. Vou quedame eiquí q’ha hi un rîo. Tengo la roupa pegañosa de la sudor & quiero bañame.

Faltabæn cinco kilómetros pa tyigar a Zampulia & Vicente animou-lu a segir cun elhi ta l lhogar. Aldericou-y vivir ende un colhaçu l sou paî, de trabayar xhuntos de barreiros mũîthu tiempu, & de tener infhoutu abondu cumo pa lhevalu a lhavase & a xhantar daqué si yi petaba. Non obstante l home nun quixo & agradeciendo-y-lo, pousou-se de l cotse & tirou dreithu pa l rîo.

Aproveithando l aparada, Vicente pousou-se tamien por mira’ l awa l radiador. Nun habíæ problema. Teníæ de sobra cumo p'aportar a l lhogar. De la que diba mangase n cotse mirou pa l costau & vîu a l home que venieræ cun elhi, zapicando n porrica nun pielgu l rîo. De mano pensou que nun andaba bien de l tanque, sí q’ansí lhœw & sentiendo aquel tsornaçu afhogadiçu que fhazíæ atalantou que quiçabes nun tuvier nin gota lhoucu. Arrascando l cazu, montou n cotse & impobinou pa l lhogar.

Tyigou mayau, & n cuœnta da’ la vuœlta que pensaræ, quixo mas dexalo pa l outru díæ n discansando.

De puœis de læs xipræs q’ha hi quando se tyega a una casa u la xhente nin se conhoç nin se disconhoç, bañou-se, mudou-se &, ya mas aselau, pahecíæ outru: de mas bøn humor & mas gracia. Aína intamarun ruxhi' los caciyos & la cena afhumando n medio, cumo una dîosa fheitha p’arrepartise. Cenando, Vicente contou lo que y passaræ de tarde veniendo de camin. D’ende passou-se a l pelligro de deixar txubir a l cotse xhente que fhai deu, pa terminar fhalando de lo malo q'andaba todo cun tanta xhente sin trabayar & tantu vicio cumo habíæ, ansí cumo la fhargatada de cousæs nuœvæs que s’inventabæn pa matar. El tiempu fhoi passando, & n intamando læs boucæs abrise cumo paxos, Vicente upou-se l primeiru de la mesa pa dir da reo a dormir.

Aquelha nueithe la calor segíæ siendo tan cafiante cumo de díæ. Læs paredes de la casa sudabæn a sgaya & la mugor apalpaba-se pœr ayures. Fhormigæs de snalæs cruzabæn in fhileira pœlos sitios que menos se pensabæn. Camin de læs dolze, un refhocilu scarabayou pœl cielo & pœr un intre illuminou toda la casa. A l poucu tiempu spañou la tuona: xorda, lhuœlha, egual que si anduvieren açoutando pipæs valreiræs arrebolhando pœr so un monte. La tuona segîu ansí un tiempu. De smeno intamou tyover, primeiro unæs pingæs gordæs & ralæs & lhœw l awa baltiaba a zapicos. Pouco a pouco la nublre fhoi agafando-se & los refhocilos cruzabæn-se n cielo egual que si fhueren læs spadæs de fhœw de dous exércitos ingarriahos. Læs tuones impeçarun a baltiar a la par de los refhocilos & ya nun yeræn xordos & lhuœlhos, talmente pahecíæ q'anduvieren discargando camionahos de piedra n riba l cielo l lhogar. Los regeiros intamarun ruxhir & los pingos de l teithu mexhabæn a canhu. Diríæ una hora q’intamaræ la nublre, quando s’ascuîthou un streldu dysforme lo mesmo que si spañer una carga dynamita. La casa illuminou-se da fheitho & arretumbou toda. Nun y vagou a l aire n cargase d’un fhedor fhuœrte a tsamuscu & piedra abarrenaho. De xhuro que baltiaræ un rayu a cerca, bien a cerca, mas ou menos scontra la schuœla. Los cuœrpos, sporridos sí q'ansí acordahos, ingurriarun-se mas næs camæs & la lherça amarrou-los a læs sábanæs. Una vez que baltiou l rayu, la nublre intamou aselar & los streldos ascuîthabæn-se cada vegada mas lhœñe & los refhocilos tayabæn solombræs & relhumos de xeme n quando. Sí q’ansí l awa segíæ ruxhiendo nos crystales de læs ventanæs & ascuîthaba-se baxar arrolhando pœl camin de lantre casa. Yera nidio: los regeiros intsíæn & habíæ tyena.

........

Fhønte

22.11.20

René Girard

 



Obræs principales

Mensonge romantique & vérité romanesque (1961), La violence & le sacré (1972)

René Girard (naçon l 25 deziembre 1923 n Avignon & muœrtu l 4 noviembre 2015 n Stanford na California) fhoi un anthropòlogo, historiador & philòsopho frances.

Vieyu alumnu de la École des chartes, fhixzo parte l sou doutorau nos USA u passarìæ toda la suæ carreira. Insiñaba de mano ende litteratura. Fhoi professor na universidà Johns-Hopkins de 1957 a 1980, lhœw spuœis na universidà Stanford de 1980 a 1995.

Ye l padre de la "theorìa mimètica" que, a partir de l ayalga de l character mimèticu de l ardencia, quier fundar una anthropologïa nuœva de la violencia & de lo religïoso. Dende la litteratura, in Mensonge romantique & vérité romanesque, el sou anàlysis extiende-se spuœis a los mythos fundacionales, a los ritos de sacrificio & phenòmenos de violenciæs collectivæs & persecuçones, in La violence & le sacré.

Fhoi eleitu na Acadèmie française l 2005.

Biographìa

El paî de René Girard, Joseph Girard, tenìæ una formaçon d'archivista palèographo & fhoi curador de l Palais des papes & tamien de la bibliotheca & de l musèe Calvet n Avignon de 1906 a 1949; yera de tendencia anticlerical & republicana. La maî, que fhoi la primer batsilher de l departamento de l Drôme, yera cathòlica. Elhi tenìæ cumo segundu & tercer nomes: Noël Thèophile, & yera l segundu rapaz d'una familia de cinco fhiyos (1). Apprehendîu a ller solu cun seys anhos (2). De 1943 à 1947, René studiou na École nationale des chartes de Paris, na mesma promoçon q'Henri-Jean Martin. Sofhita la suæ thesis d'archivista paleògrapho cun La vie privèe à Avignon dans la seconde moitiè du XVème siècle (la vida privada n Avignon na segunda parte l sieglo XV) so la direcçon de Marcel Aubert & Andrè Masson (3).

El 1947, magar los conseyos de l sou amigu René Char, martsa pa los USA, de docente de frances cun una beca l gubierno, u fhairà toda la suæ carreira. Casou l 18 xhunho 1952, sol ritu mèthodista (1), cun Martha Mccullough, bibliothecaria, que y darà très fhiyos: Martin, Daniel & Marie (4). Obtien un doutorau d'historia n 1950 na universidà d'Indiana n Bloomington cun una thesis intitulada American opinion of France: 1940-1943. Na universidà d'Indiana n Bloomington, intama apprehender litteratura, dominio q'assegurarìæ la suæ reputaçon. Tornou-se professor na universidà Duke (1952-1953), lhœw professor adiunctu n Bryn Mawr college (1953-1957). De 1957 à 1968, dà classes na universidà Johns-Hopkins de Baltimore, ou trabaya cabo Leo Spitzer, Georges Poulet & Jean Starobinski (5). N outhoubre 1966, organiza ende un colloquiu internacional sobre læs langages de la critique & læs sciences de l'homme (læs fhalielhæs de la crìtica & læs scienciæs de l home), q'arrexhunta los nomes mas importantes de la crìtica francesa: Roland Barthes, Jacques Lacan, Lucien Goldmann, Jean Hyppolite, Paul de Man, Edward Said, Guy Rosolato, Nicolas Ruwet, Tzvetan Todorov & Jean-Pierre Vernant (6). Magar que l obiectivu d'esta french invasion fhuer fhazer discobri'l structuralismo a los universitarios americanos, un philòsopho t'aquelha disconhocidu, Jacques Derrida, accaparaba l attençon cun una communicaçon (7) que tuvo por effeitu dynamita'l structuralismo & stablice' la deconstrucçon cumo la nuœva theorìa dominante, pa gran smolriçon de Girard que la qualificou d'«andaç» pa læs universidahes americanæs (8).

El 1968, Girard ingresou na universidà de Buffalo, u darìæ palestræs ta 1975, spuœis arretorna quatro anhos a Johns-Hopkins (1976-1980), u conhoç & collabora cun Michel Serres. René Girard convidaba-lu da vezo a aquelha universidà, & n martsando elhi pa la costa oeste, Michel Serres segîu-lu (9).

El sou primer lhibru publicou-se n 1961: tratase de Mensonge romantique & vérité romanesque (mentira romàntica & verdà novelesca), u expon l ayalga suæ de l ardencia mimètica. Lhœw intamou arreflexionar n aspectos anthropològïcos de l mimetismo comportamental: la qüestion de l sacrificio. Esti serà l thema l sou lhibru mas famosu, La violence & le sacrè (la violencia & lo sacro), publicau n 1972. La suæ thesis recibîu-la enforma malamente la crìtica por qüestionar delhos de conceitos fundamentales de Freud & de Lèvi-Strauss (10). Preparou la tercer etapa l sou trabayu theòricu de magar 1971. La relativa incomprehension q'atoparìæ La violence & le sacrè, tornou-y abegoso fhaze' læs suæs ideæs accesibles (11). Cul sofhitu de Jean-Michel Oughourlian & de Guy Lefort, dous psychiatras franceses, disinvolvîu l lhibru q'expon inteiru l sou cuœrpu de pensares, comprehendiendo ende, pœr primer vegada, el papel central que los textos bìblicos tienen pante elhi. Essi lhibru, Des choses cachèes depuis la fondation du monde (delhæs de cousæs occultæs de magar la fundaçon de l mundo), publicau n 1978, recibîu-se bien pol gran pùblico frances, sì q'ansì "recibîu-se cun un silencio un pouco quasj que total" (11) de los medios universitarios. Magar todo elho, continuarìæ la suæ pesquisa & precisarìæ l sou Pensar n abundantes obræs.

Continuou la carrera suæ universitaria n Stanford de 1980 ta l sou retiru n 1995. Ende afhala, cun Jean-Pierre Dupuy, el Program for interdisciplinary research (programma d'investigaçon interdisciplinaria).

El 17 março 2005, René Girard ye eleitu poltrona na Acadèmie française (37), succediendo a l reverendu padre Ambroise-Marie Carrè, muœrtu n xhanheiro 2004. Recibîu-se-lu so la cùpola l 15 deziembre 2005 (12), Michel Serres, vieyu amigu sou, qualificou-lu de "nuœvu Darwin de læs sciençæs humanæs" & Pierre Chaunu d' "Albert Einstein de læs scienciæs de l home" (13).

René Girard morrîu l 4 noviembre 2015 n Stanford (14), California, a los 91 anhos. El sou funeral fhoi l 15 febreiro 2016 na abbadìa Saint-Germain des Près, nel districtu VI de Paris, so presencia de Michel Serres, que pronunciou indenantea la ceremonia religïosa un discursu honorìficu (15) .

El sou Pensar

L ardencia mimètica

El character mimèticu l ardencia

René Girard yera professor de litteratura francesa nos USA acabantes los anhos 1950 & andaba a la geta d'una fhorma nuœva de tsarrar de litteratura. Alhende la "singularidà" de læs obræs, cata cun sigo lo que tienen in commun & arreparæ n que læs figuræs creadæs polos grandes scriptores evolucionæn dientro d'una mechànica de relaciones que s'alcuœntræn ente los auctores: "mal a penæs los grandes scriptores son a pintar essos mechanismos sin los distorsionar por beneficia'l ego de sou: ende se tien un systema de relaçones que paradoxalmente ou mas bien, non paradoxalmente da fheitho, varìa, quanto mayores son los scriptores, mènos (16). "Por tanto existirìæn bien de "lheys psychològïcæs", cumo dixo Marcel Proust. Essæs lheys, ou esta mechànica, tan bien descriptæs polos novelistas, René Girard identifica-læs & formula-yos nidio la base: el character mimèticu l ardencia. Tala ye la materia l sou primer lhibru: Mensonge romantique & vérité romanesque (1961). A comuña cun Girard, toda ardencia ye la imitacion de l ardencia d'outro. Lhøñe de ser autònoma (ye la illusion romàntica), la nuœssa ardencia suscita-la siempre l ardencia q'outro – el modelo – tien por qualquier obiectu. El subiectu deseante outorga un reconhocemiento particular a l modelo: l autonomìa metaphýsica; piensa que l modelo desea por si mesmu. La relaçon nun ye directa ente l subiectu & l obiectu: siempres ha hi un triàngulu (17). Pol amor de l obiectu, ye l modelo, que Girard tyama mediador, lo q'attrahi; ye l Ser de l modelo lo buscaho. René Girard qualifica l ardencia de metaphýsica na medida u, siendo daquè differente d'una simple necessidà ou appetencia, «toda ardencia ye ardencia (gana) por ser (18)», aspiraçon a la plenitude ontològïca attribuyida a l mediador. N esto, contrariamente a la necessidà, l ardencia humana abelhuga un character infinitu, por nunca ser a star verdadeiramente satisfeitha.

Mediaçon externa, mediaçon interna

La mediaçon ye externa quando l mediador de l ardencia anda socialmente a fhœra l algame l subiectu, ou mesmamente a fhuœra l mundo real, cumo Amadis de Gaula pa cun Don Quijote. L heroicu vive una mena d'alhouriu que, impero, remaneç optimista. La mediaçon ye interna quando l mediador ye real & anda a l mesmu nivel de l subiectu. Transforma-se intos n un rival & n torga pa l appropriaçon de l obiectu, de l que l valor augmenta a l crece' la rivalidà. Ye l universo de læs novelæs de Stendhal, Proust ou Dostoievski, obræs particularmente studiadæs in Mensonge romantique & vérité romanesque.

Læs metamorphoses de l ardencia

Pol amor de los sous protagonistas, son los nuœssos comportamientos los que se scenæn. Cada un s'apega da fheitho a la illusion de l authenticidà de læs suæs ardenciæs; los novelistas exponen implacablemente toda la diversidà de mentiræs, dissimulos, maniobræs - cumo l “snobismo” de los heroicos proustianos - que nun son ma “artificios de l ardencia por evitar ve' la suæ verdà cara a cara: invidia & zelos.”

Talos protagonistas, fascinando-se pol mediador, adornando-lu cun virtudes sobrehumanæs, depreciando-se a l in par elhos mesmos, tornæn-lu un dîous fhaziendo-se elhos sclravos, esto n una extension, tanto mas, quanto mas el mediador yos lo torga. Delhos, imburriando pœr esti razonamiento, passæn a persegi' los fracassos que son los signos mas nidios de la proximidà a l ideal q'aspiræn. Ye l masochismo que ye a arrevertise n sadismo.

Litteratura

Tener fe na autonomìa de l nuœssu deseo ye la illusion romàntica que cinca na base de lo mas de la litteratura. Discobri' la realidà de l ardencia, arrevela'l mediador, ye lo que catæn los grandes novelistas cumo los que se studiæn n esti textu, ye acceder a la verdà novelada. Ye notablemente pœl exemplo de la evoluçon de Proust u René Girard describe essa conversion novelesca necessaria pante la vera grandeza litteraria. In Jean Santeuil, primer novela (inacabada) de Proust, el scriptor manga a l sou heroicu n quartu de Mme de Guermantes, aportau, feliz & triumphante. N À la recherche du temps perdu, Proust invierte l sou puntu de vista & manga a l narrador nel parterre scuru, contemplando avidamente la meta inaccessible de la suæ ardencia, el quartu de Mme de Guermantes. Esta inversion, reveladora de la vera natura l deseo, dà a la scena la fhundura & la grandor litteraria que faltabæn a la scena correspondiente de Jean Santeuil. Cierto, la experiencia vera de l ardencia ye la de la falta, de la humilhaçon & de la diminuçon de l ser, pante un mediador q'avulta omnipotente; nun dando mas la posiçon obiectiva occupada pol subiectu. Ye renunciando a l suœñu romànticu de l triumphu & de la plenitude individual, tal & cumo s'afiguræn na representaçon que l subiectu deseante se fhai de l sou mediador, u Proust afhaya la inspiraçon que y deixarà cuti' la immensa summa novelesca q'egua La recherche (la cata). Ya schematizau n Mensonge romantique & vérité romanesque, l analysis mimèticu de la obra de Shakespeare examina-se n læs feux de l'envie.

Crìtica de l psychonàlysis

In La violence & le sacré, René Girard consagra un capìtulu inteiru a l anàlysis crìticu de læs obræs de Freud. Analyzando læs versiones successivæs de la theorìa freudiana a l elaborase, René Girard estima que Freud næs suæs primeiræs obræs & tamien in Totem & Tabou s'aveira a l conceitu d'ardencia mimètica, sì q'ansì n sin lu formalizar, & esso a favor de los conceitos freudianos actuales.

Por nun tener apercibido l character mimèticu de l ardencia & la dynàmica de la rivalidà mimètica que d'hi se deriva, & por dar una theorìa l triàngulu conflictual q'elhi alcuœntra ayures nos sous pacientes, Freud postulou l complexu d'edipo. Ende u la concepçon mimètica dexebra l deseo de qualquier obiectu, Freud apega-se a l ardencia basada nel obiectu (la maî). Ende u elha fhai de la violencia una conseqüencia de la rivalidà, Freud ha supponer una consciencia de la rivalidà paterna & de læs suæs conseqüenciæs mortales. Esta consciencia inverosìmile, nel casu d'un nenhu, de querer posiar a la maî & matar a l paî, oblriga a Freud a introduci'l inconsciente & la represion, & pouco a pouco todæs aquelhæs «instanciæs» & «instinctos», cumo tantæs hypòtheses superfluæs. Ende u, vîu-se ya, el razonamiento l ardencia mimètica podier produzir comportamientos avultando getæs voluntariæs de l fracassu, Freud houbo de, por exemplo, postular un «instinctu de muœrte», ente que Girard estima que l sou conceitu d'ardencia mimètica deixa explicalo mas bien & de tornar mas coherentes læs observaçones de l psychoanàlysis.

La «conversion»

In delhæs de læs obræs de sou (Quand ces choses commenceront..., Anorexie & dèsir mimètique, &c.) (quando estæs cousæs intamaræn, anorexia & ardencia mimètica), René Girard confiessa que concibi' la theoria mimètica tien falta d'una «conversion». Nun evoca eiquì una conversion de mena religïosa, evoca una conversion de l ardencia, q'ha inclui’ la suæ propria mìmica & l mythu que constitui l sou “you” autònomu & romànticu.

Essa "conversion" tamien la requier el lector, magar nunca poder ser total. Cun essi aspectu «existencial» de la recepçon de la obra de Girard emphatizæn da vezo los sos lleitores (19).

La violence & le sacré

La suæ “ayalga" de l ardencia mimètica lhevou a René Girard a questiona' la violencia, orientando ansì l sou interes scontra l area anthropològïca. Aristòteles arrepararou n que l home ye la specie mas apta pa la imitaçon (20). Esso explica læs extraordinariæs dotes p'apprehender de los humanos, & tamien la facilidà cun que la rivalidà mimètica se disinvuœlve a partir de conflictos pola appropriaçon d'un obiectu. Siendo esta rivalidà infestante, la violencia minaça siempre. Elho ha tener una incidencia na organizaçon de los collectivos humanos. Pante Girard, «si ha hi un orde normal dientro læs sociedahes, habrìæ se'l fruîtu d’una crisis anterior, habrìæ se' la resoluçon d'essa crisis». (21) Incargou-se de ller toda la litteratura ethnològïca & dîou ansì cun la suæ segunda gran hypòthesis: el mechanismu victimariu ou mechanismu de la vìctima emissaria, na fhønte de lo religïoso archaico q'elhi exponrìæ nel sou segundu lhibru, La violence & le sacrè (1972).

El processu d’hominizaçon

Preveni' la vuœlta d'esta crisis terrìfica ye una necessidà existencial pa l collectivu & puœde-se afigura’ la intensa concentraçon que se fhai na vìctima que lu salvou: la primer attençon non instintiva. Por querer remanecer reconciliahos, los nuœssos ancestros proto-humanos vincularun-se a la manutençon d'essa paz millagrosa, a l substitui' la vìctima primitiva, nos ritos, por vìctimæs nuœvæs. Læs condiçones pa q’apaheça l primer significante dan-se, el mas simple – una unidà xebrando-se d'una massa indifferenciada – pol amor de la necessidà d'eleiçon d'una vìctima. Esti primer sýmbolu, la vìctima, significa de mano todo lo que se relaciona cul mechanismu reconciliador: lo sacro, que tien el character d'una transcendencia terrìfica, a l in par benèfica & malèfica. Ye-se a pensar mesmamente que l primer monumento fhoi una tumba: la de la vìctima. Esti simple significante differencia-se intos: "l imperativu ritual conflui cun la manipulaçon de los signos, cun la suæ multiplicidà, & offreç constantemente nuœvæs possibilidahes de differenciaçon & arriquecemento cultural (22). "Lo que bilta & se disinvuœlve progressivamente pente una campaña de centenæs de milhares d’anhos ye una fhorma nuœva de paraxismu de la violencia, que consiste n postponela, & la substituçon de protectores instintivos, de protectores - prohibidos & rituales - que se son a describir cumo culturales, & la elaboraçon parallela de pensamiento symbòlico.»

Lo religïoso archaico apaheç cumo la fhorma primitiva de la cultura, lo que presentieræ Durkheim. Fhai comprehende' la necessidà de vìctimæs sacrificiales: « los sacrificios de sangre son los puxos por supprimir & modera' los conflictos internos de læs communidahes archaicæs a l reproduzir tan exactamente quanto possible, a expensæs de læs vìctimæs que substituyen a la vìctima primitiva, violenciæs reales que, n un passau indeterminau, sì q'ansì n sin nada de mýthicu, reconciliaræn da veræs essæs communidahes, graciæs a la suæ unanimidà» (23) . La necessidà de vìctimæs sacrificiales deixa pœla suæ parte explica' la domesticaçon de los animales cumo conseqüencia fortuita de l acclimataçon d’una reserva de vìctimæs (24), ou l agricultura.

Scriptura xhudaico-christiana

El textu bìblicu cumo sciencia l home

In Des choses cachées depuis la fondation du monde (1978), primer vegada que René Girard aborda l christianismo & la Biblia.

El Nuœvu Testamento apresenta-se apparentemente cumo un cuœntu mýthicu qualquier, cun una vìctima-dîous mayada por una balasma unànime, fheithu rememorau spuœis polos sectarios d'esti cultu pœl sacrificio ritual – esti symbòlico – eucharìstico. Lo parallelo ye perfeito, excepto n un puntu: la vìctima ye innocente. El cuœntu mýthicu egua-se na mentira de la culpabilidà la vìctima, puœis ye l cuœntu l fheithu vistu dende la perspectiva de la balasma de verdugos unànimes. Ye la «ignorancia» indispensable pa la efficacia de la violencia sacrificial.

La “bøna nuœva” evangëlica affirma nidio la innocencia de la vìctima, tornando-se ansì, a l truña' la “ignorancia”, el guañu la destrucçon de la hierarchìa sacrificial sobre la q'arrepousa l equilibrio de læs sociedahes. Ya l Vieyu Testamento amuœsa essa inversion de los cuœntos mýthicos na direcçon de la innocencia de læs vìctimæs (Abel, Josè, Job, Suzanna…) & los hebreos catarun cun sigo la singularidà de la suæ tradiçon religïosa. Cul Nuœvu Testamento, arrevelæn-se nidio aquelhæs «cousæs occultæs de magar la fundaçon de l mundo» (Mateu 13, 35), el fhundamento de l orde mundial sobre l assassinato, descripto n toda la suæ fea revoltura na storia de la Passion.

La revelaçon ye indagora mas nidia por quanto l textu inteiru ye un Saber sobre l ardencia & la violencia, lhœw de la metàphora de la sierpe prendiendo l ardencia d’Eva n paraìsu, ta la fhuœrça millagrosa l mimetismo que comporta l refhugu de Pedro nel momento de la Passion. René Girard torna explìcitæs expressiones bìblicæs cumo “scàndalo” que significa la rivalidà mimètica, l obstàculo que constitui l rival, ou Satan que symboliza todu l processu mimèticu de la rivalidà ta la resoluçon victimaria fundadora d'un orde nuœvu. Nel Nuœvu Testamento, el dîous de violencia sumîu inteiramente. Nun ha hi quien scapar a la suæ responsabilidà, tanto los invidiosos cumo l invidiaho: "probe d'aquel pœr quien el scàndalo vien". Cumo dixo Simone Weil: «indenantea ser una theorìa de Dîous, una theologìa, el Nuœvu Testamento ye una theorìa de l home, una anthropologïa» (25).

La question de la fe

René Girard volvîu-se crehiente tres la conversion suæ a l catholicismo sobrevenida na campaña u andaba preparando l sou primer lhibru. Cun elho & cun todo, disinvolvîu la obra suæ de maneira rigorosa — «dala tyamada a lo sobrenatural ha de frañe'l fhilu de los anàlyses anthropològïcos» — & siempres affirmou que la theorìa mimètica ha xhulgase pol sou poder explicativu & de la suæ simplicidà. La suæ obra ye a characterizase cumo una «anthropologïa èvangëlica» na medida u, pante elhi, la theorìa mimètica bilta cumo tala de los textos bìblicos & evangëlicos (27) que «permitten resolver delhos d'enigmas que l Pensar modernu nun tien nunca resuœltos, primeiramente los de lo religïoso archaico que s'axhunta a l enigma de l fundamento social» (28).

Paul Valadier na revista Études exprimîu la suæ reticiencia polo que toca a esta theorìa q'assimilarìa, a los wœyos sous, la fe a una evidencia scientìfica, n un commentario de Celui par qui le scandale arrive: «a la sofronada q'una vez se fhixzo a l tener que lhidiar cun una nuœva maneira de gnosis (la salvaçon venrìa de l conhocemiento l mechanismu victimariu) ou cul pelagïanismo, Girard oppon hagora que la intrada na intelligëncia de la suæ theorìa supponga una conversion (p. 99), & ta mesmamente una gracia. Solo que, como conciliar essa rectificaçon cun l affirmaçon caltenida de que la theorìa ye scientìfica & arrevelarà – ou arrevelarà lhœw spuœis – evidencia? Nun se ve nidio como la fe podrìa scapar a la fhuœrça de la lhibre adhesion, que se strema de l ayalga d’un mechanismu victimariu, quantos & mas si fhai falta, da fheitho, daquè bravura pol amor d'admittir q'esti mechanismu nos concierne a cada un d’ente nòs» (29).

A cuœnta de la lhoucura de nietzsche

Pante Girard, Nietzsche anda pente aquelhos que meyor pescanciarun lo que se xhuœga na revelaçon christiana & l poder sou de subversion de l'orde sacrificial, que Nietzsche suœña ver renacer a l precio d'una tension extrema. Elhi ve na violencia d'essi refhugu una fhønte de la lhoucura unde sumirà.

Ente Dionysos & Jesus nun ha hi «dala differencia n quanto a l martyrio», outramente ditho, læs storiæs de la passion cuœntæn el mesmu typu drama que los mythos, ye la «significaçon» lo que ye differente. Ente que Dionysos apruœba l lynchamiento de la vìctima ùnica, Jesus & l Nuœvu Testamento disapruœbæn-lo. Los mythos arrepousæn n una persecuçon unànime. El xhudaismo & l christianismo sfhaen essa unanimidà por defende' læs vìctimæs inxhustamente condemnadæs, por condemnar a los verdugos inxhustamente auctorizahos. Esta constataçon simple ma fundamental, por increhible que paheça, nun habìa quien la fhaer indenantia Nietzsche, nin un solu christiano la tuvo fheitha! N esti puntu precisu, por tanto, Nietzsche ha recibi' los honores que mereç. Alhen d'essi puntu, infelizmente, nun fhai ma delirar (…)» (30).

Achever Clausewitz: René Girard, pensador de l apocalypsis

El 2007, René Girard incetou una etapa nuœva de læs suæs pesquisæs & de l sou Pensar cun Achever Clausewitz (2007) (31). N esti lhibru d'intervistæs cun Benoît Chantre, analyza l historia contemporanea & los sous conflictos a la lhuz de l Traitè de la guerre de Carl von Clausewitz, q'indagora se conhoç pola fòrmula: "la gerra ye la continuaçon de la polìtica pœr outros medios". Effectivamente, el stratega prusianu fhala facilmente de "duœlu", "acçon recìproca" ou "ascension a los extremos". Pante René Girard, esti ye l signo de que Clausewitz intendîu meyor que qualquiera de los sous contemporaneos lo que se xhogaræ cun læs gerræs napoleònicæs: la rivalidà ente Francia & Alemaña ceba una ascension a los extremos de la violencia que lhevarà a una vision de la gerra cumo annichilaçon de l adversario, destrucçon de l outro, apercibido cumo l differente & que nun deixa de ser idèntico, lo ximielgo, contra quien lhuîthar pœr una "gerra absoluta", un duello que paheç la continuaçon, cun los medios de la gerra moderna & a una scala mas grande, de l sacrificio primitivo de l ermanu ximielgu (32). Contra la lectura racionalista de Raymond Aron, que nun ve ma un conceitu na "gerra absoluta" & que postula la polìtica cumo mediu de resoluçon de conflictos (33), René Girard Achève Clausewitz na cuœnta de q'impulsa la lògïca de la gerra ta l sou final: de l intamu l sieglo XIX tal intamu l XXI, de la batalha de Jena a los attentahos de l 11 septiembre 2001, la historia tien-se acceleraho (34) & la violencia tien produzido cada vez mas violencia. Achever Clausewitz affirma que l apocalypsis intamou (35): por tener la humanidà de wœy los medios tèchnicos & technològïcos de destruir toda la vida n planeta, nada nun paheç poder apara’ la intensificaçon de la violencia. Pante René Girard, impero, trata-se tamien de comprehende’l "apocalypsis" na suæ significaçon etymològïca & evangëlica de "revelaçon". L apocalypsis ye lo q'arrevela a los homes la suæ propria violencia n sin lìmites. Revindicando la tradiçon prophètica, el pensador de la theorìa mimètica affirma que la Biblia & los prophetas ya nos amuœsæn que l Messìas, pœl sou sacrificio, ye quien a arrevela l innocencia de los chivos expiatorios & la violencia na incepçon de toda sociedà humana (36). Non obstante, la missiva christiana nun serìa comprehendida pola modernidà, momento u la violencia se disincadena, puœis dal mythu ou dal sacrificio nun son ya a contenela (37) & René Girard appella a la eschatologïa u a l horizonte sou se perfilæn bien la eleiçon d'un apocalipse destructivu, bien l advientu l Reyno (38).

Læs fhøntes de l sou Pensar

Si bien la theorìa de l ardencia mimètica apresenta una singularidà incontestable, ye sì q'ansì possible identificar na historia de l Pensar econòmicu & philosòphicu de los auctores q'inspirarun René Girard ou q'apresentæn traçæs communes de reflexion cul Pensar sou.

De mano, la theorìa l consumu ostentatoriu disindolrcada por Thorstein Veblen cita-se por René Girard in Mensonge romantique & vérité romanesque na medida n q'amuœsa la geta frenètica polos obiectos d'ostentaçon exprimiendo rivalidà ente vizinos, miembros d'una mesma categorìa social. Ente mas se siente que l outro ye similar a un mesmo, mas fhuœrte ye la necessidà de stremase cun un obiectu d’ostentaçon.

Arriendæs d'elho, la suæ theorìa de la rivalidà pola que los homes se tornæn dîouses los unos pa los outros & l aldeu una mena de gerra de todos contra todos, dà cuœnta de l Leviathan de Thomas Hobbes. Effectivamente, la equidà fundamental ente los homes q'impide un exercicio de la dominaçon, conduz a una gerra de todos contra todos. Cara a esta equidà mortal, el contractu inventa la differencia que salva, explica Thomas Hobbes. Ha hi ende una inspiraçon commun cun René Girard, pante quien l aldeu & la comparança permanente de los unos cun los outros (fheithos possibles pola absencia de toda differencia poderosa abondo por tenelos a distancia los unos de los outros) ye l motor de læs rivalidahes ente individuos.

Polo commun, el Pensar de René Girard paheç-se a los pensares u l conflictu ente individuos anda na base de la realidà social, lo que lu mediatiza & transforma n sin nunca lu abolir. La complementariedà ye una fhønte de conflictu, non lo que ye a aportar a una coperaçon.

La lhuîtha pol reconhocemiento de sou analyzada por Alexandre Kojève na sua obra introduction à la lecture de Hegel apresenta similitudes notables cun la theorìa l ardencia mimètica. Effectivamente Kojève strema l ardencia animal, que se refier a un obiectu que se sfhai ou transforma por satisfazer esta ardencia (por casu, el fheithu de comer una maçana), & l ardencia propriamente humana, que ye l ardencia por ser obiectu de deseo, ye dizir, tener reconhocemiento polos outros.

Disinvolvemientos

René Girard nun cessou d’arrevenir a los lhibros sous que dibæn a los sous anàlyses pol amor de profundizar n'elhos & aclaralos.

Le bouc émissaire (1982) (el chivu expiatoriu) analyza ente outros los textos de persecuçon de l sieglo XIII accusando los xhudìos d'infanticidio, d'invenenamiento, &c., cumo los mythos. El character fallaciosu de læs accusaçones ye una evidencia pante todos nel casu d'estos textos, solo que por que non nel de los mythos?

Quand ces choses commenceront... (1994) (quando estæs cousæs intamaran) ye una intervista cun Michel Treguer u s'atopæn mũîthos elementos autobiogràphicos.

In celui par qui le scandale arrive (2001) (de quien quier que venga l scàndalo) Girard arrevien, particularmente, a la delicada question de l sacrificio que pensou podrìa deixar a parte na interpretaçon de la Passion de Christo.

Læs prolongaçones de l sou Pensar næs sciençæs

No que respeita a læs sciençæs experimentales

La theorìa de l ardencia mimètica de René Girard constitui un exemplo ralro d'una theorìa n sciencæs humanæs que precede a læs nuœvæs ayalgæs de læs sciencæs experimentales de variæs dècadæs (39),(40),(41). Investigadores de psychologïa clìnica cumo Andrew Meltzoff (42) que trabayarun na relaçon ente imitaçon & intençon, & neuròlogos cumo Vittorio Gallese, un investigador italianu q'atyou læs neurones-speyo cun Giacomo Rizzolatti, intamarun interessase pola theorìa mimètica (43). N un artìculu dientro l volume "mimesis and science", el propriu Meltzoff rescamplou esta aveniencia (44). Gallese affirmou que l anthropologïa de Girard egua "un puntu de partida ideal pa favorecer una approximaçon interdisciplinar de l studio de la intersubiectividà humana." (45)

Melzoff rescamplou la novedà fecunda de l approximaçon de Girard que ve de la mesma maneira na imitaçon una fhønte potencial de rivalidà & de violencia (46). De la mesma fhorma, Simon de Keukelaere salientou esta contribuçon de la theorìa mimètica que "tien enormes conseqüenciæs pa la nuœssa comprehension de l home. La mìmesis torna-se -- de gølpe -- pœr paradoxal: ye a ser fhønte d'empathìa, de conformismo, sì q'ansì tamien de rivalidà." (47)

El neuropsychiatra & psychòlogo Jean-Michel Oughourlian continùa l trabayu de René Girard sobre la theorìa l ardencia mimètica (48). N un Mime nommé désir (Grasset 1982) (un paraxismu tyamau ardencia), Oughourlian utiliza la theorìa de Girard (rivalidà mimètica, prioridà l deseo) pol amor de studia’ los phenòmenos de psychopathologïa cumo la obsession & la hysteria.

De la parte de læs sciencæs econòmicæs

La theorìa la rivalidà mimètica & de la violencia que cinca na base la sociedà inspiraræn auctores cumo Michel Aglietta & Andrè Orlèan, pa los que l denheiro nun ye solo un instrumento tèchnico, ye tamien una instituçon que ye a canaliza’ la violencia da sociedà.

Recepçon crìtica

René Girard ye un auctor reconhocidu nos USA, u inseñæn & commentæn læs suæs theorìæs, cumo n Australia. Pa de tras, la suæ eleiçon na Académie française l 2005 contribuîu a dar a conhoce' la "hypòthesis mimètica" suæ. Cun todo & cun elho nun scapa a los anàlyses crìticos. El mas severu ye l propuœstu pol universitariu frances anti-religïosu René Pommier na suæ obra René Girard: un allumé qui se prend pour un phare (Kimé, 2010) (René Girard: un illuminau que se tien por un pharu). Pommier analyza læs differentes theorìæs de Girard, intamando pœla de l ardencia mimètica que, pante elhi, "ye un postulau seductor, solo q'absurdu", ou aquelha que fhai nace' la violencia de la andada de l ardencia. Ficçon pante Pommier, que ve nos sentimientos de lherça ou d'odio "delhos factores outramente mas probables". Pa l ritu l sacrificio, Pommier adelantra que Girard nun comprehendîu a los anthropòlogos. La lectura a la que s'intregou de la mythologïa griega & de l Vieyu Testamento tampouco nun se salva; nun se tratarìæ ma d'un "delirio interpretativo". Finalmente, Pommier denuncia l "autocelebraçon" que characterizaba a l acadèmicu (49).

Pante Alain de Benoist, magar se' la theorìa de la rivalidà mimètica interessante, nada nun permitte reduzi' l ardencia a la invidia, dala demonstraçon pruœba que toda ardencia tenga procedencia "mimètica". Volviendo a la relativa distancia de la universidà francesa polo que cinca a la obra de Girard, elhi ve læs razones nel comportamiento d'esti ùltimu, que qualifica cumo "autista": "René Girard nun yera aptu pa l alderique: contentaba-se cun affirmar, in sin nunca demonstrar."

Obra

Enxayos
Publicaçones universitariæs
  • (en) To double business bound: essays on literature, mimesis, and anthropology, 1978. (doblrando l lìmite de los negocios: enxayos sobre litteratura, mìmesis & anthropologïa). Johns Hopkins University Press. (isbn 0-8018-3655-7).

  • (en) Violent origins: Walter Burkert, René Girard, and Jonathan Z. Smith on ritual killing and cultural formaçon, 1987. (Smith sobre assassinato ritual & formaçon cultural). Stanford University Press. (isbn 0-8047-1518-1).

  • Sanglantes origines: entretiens avec Walter Burkert, Renato Rosaldo & Jonathan Z. (procedenciæs sangrientæs: intervistæs cun Walter Burkert, Renato Rosaldo & Jonathan Z.). Smith. (isbn 978-2-0812-4935-6). Vertidu a l frances el 2011.

  • (en) Oedipus unbound: selected writings on rivalry and desire, 2004. (Edipo disatau: scriptos selectos sobre la rivalidà & l ardencia). Stanford University Press. (isbn 0-8047-4780-6).

  • (en) Mimesis and theory: essays on literature and criticism, 1953-2005, so la direcçon de Robert Doran, 2008. (mìmesis & theorìa: enxayos sobre litteratura & crìtica). Stanford University Press. (isbn 0-8047-5580-9).

Lhibros d'intervistes
  • Quand ces choses commenceront…, 1994. (quando intamarun essæs cousæs...). [intervistæs cun Michel Treguer].

  • Les origines de la culture, 2004 (isbn 2-220-05355-5) [intervistæs cun Pierpaolo Antonello & João César de Castro Rocha, segiendo una respuœsta a Régis Debray concerniente a læs criticæs emittidæs por esti ùltimu n Le feu sacrè (2003)].

  • Vérité ou foi faible: dialogue sur christianisme & relativisme, 2006. (verdà ou fe flrouxa: diàlogu sobre christianismo & relativismo). [verità o fede debole: dialogo su cristianesimo e relativismo, cun Gianni Vattimo, a cura di p. Antonello, Transeuropa edizioni, massa].

  • Achever Clausewitz: entretiens avec Benoît Chantre, 2007. (Completar Clausewitz: intervistæs cun Benoît Chantre). (isbn 2-35536-002-2).

  • Conversations with René Girard: prophet of envy, 2020 (isbn 978-1350075160), ed. (tsarres cun René Girard: propheta de la invidia). Cynthia l. Haven, Bloomsbury academic (232 p.)

Premios

Notes & referencies

  1. Portal de Ruggiero de l Ponte [archivu].

  2. Marie-Dominique Lelièvre, Book émissaire [archivu], Libération, 4 xhanheiro 2003.

  3. Chronique de l'école des chartes & des archivistes-paléographes [archivu], 1948, p. 186.

  4. Biographìa René Girard [archivu], who's who in France.

  5. Bret Mccabe, René Girard and the mysterious nature of desire [archive], Hub, Johns Hopkins, 8 agosto 2018. (René Girard & la mysteriosa naturaleza l ardencia).

  6. Cynthia l. Haven, «The french invasion» [archivu], the quarterly conversation, 11 deziembre 2017.

  7. «La structure, le signe & le jeu dans le discours des sciences humaines», publicau dientro de L'écriture & la différence. (la structura, el signo & l xhuœw nel discursu de læs scienciæs humanæs).

  8. Citau por Cynthia l. Haven, quien precisa sì q'ansì que Girard «although dismayed by the deconstructive frenzy Derrida wrought, clearly had respect for his colleague as well. In particular, he wrote and spoke admiringly of Derrida’s early essay, “Plato’s pharmacy”, which anticipated his own insights in some respects» ("magar consternau pola furia deconstructiva de Derrida, claramente tenìæ tamien respeitu pol collega sou". In particular, scribîu & fhalou cun admiraçon de l primer enxayu de Derrida "la pharmacia de Plato), q'anticipou læs suæs propriæs ideæs in delhos d'aspeitos).

  9. Le philosophe & académicien Michel Serres est mort [archivu] (el philosòpho & acadèmicu Michel Serres falhecîu).

  10. Guillaume Sire, «René Girard (1923-2015). N’achevez pas René Girard» (René Girard (1923-2015). Nun matar a René Girard). Hermès, la revue, nº 75,‎ febreiro 2016, p. 192 a 195 (ller na rede [archivu]).

  11. Les origines de la culture, Paris, Desclèe de Brouwer, p. 51-53.

  12. Discursu de recepçon [archivu] & respuœsta de Michel Serres [archivu]

  13. «René Girard : un allumé qui se prend pour un phare» [archivu], nota de lectura de Jacques van Rillaer retomando l tìtulu d'una obra de René Pommier pouco favorable a læs theorìæs de Girard, sps nº 295, abril 2011.

  14. Jean Birnbaum, «Mort de René girard, anthropologue & théoricien de la «violence mimétique» », le monde.fr,‎ 5 novembre 2015 (isbn 1950-6244, ller na rede [archive], consultau l 31 outhoubre 2016).

  15. Acadèmie française, «Hommage à M. René girard en l’église Saint-Germain-des-Près » [archivu] (consultau l 31 outhoubre 2016).

  16. Quand ces choses commenceront…, Arléa p. 32.

  17. Amosar esti triàngulu nun ye prerrogativa ùnicamente d'obræs "seriæs", polo contrario, ye mas explìcito n obræs satìricæs & còmicæs, por ser tamien el famosu triàngulu de Vaudeville: l home, la muyer & l amante (un obiectu, los otros dos un modelo & l outro imitador-deseante), el spectàculo de la rivalidà creando l malestar q'arma la respuœsta n fhorma de risa.

  18. Quand ces choses commenceront..., Arlèa p. 28.

  19. François Hien, «Hommage à René Girard » [archivu], sur www.causeur.fr, 5 noviembre 2015 (consultau l 5 noviembre 2015).

  20. Poétique, 4.

  21. Quand ces choses commenceront..., Arlèa, p. 29.

  22. Des choses cachées, Le livre de poche, p. 144.

  23. Je vois Satan tomber comme l'éclair, Paris, Grasset, p. 126.

  24. Vèi l artìculu sobre los ainus, una explicaçon de la domesticaçon. El ritual de l osu d'essa ethnia commentau por Girard sobre esti puntu.

  25. Je vois Satan tomber comme l'éclair, Desclée de Brouwer, p. 77. Je vois Satan tomber comme l'éclair, Desclée de Brouwer, p. 295.

  26. Celui par qui le scandale arrive, Desclée de Brouwer, p. 85.

  27. Quand ces choses commenceront..., Arlèa, p. 140.

  28. Valadier Paul, «René Girard revisité [archivu]» (René Girard repassau), Études, 2002/6 volume 396, p. 773-777, p. 776.

  29. Je vois Satan tomber comme l’éclair, 1999, p. 267-268

  30. René Girard, Achever Clausewitz, 2007, Flammarion, « Champs essais », 2011, 411 p.

  31. Ibid., «La montée aux extrêmes» (l ascension a los extremos), p. 25-65.

  32. Ibid., p. 33-34.

  33. Ibid., p. 209.

  34. Ibid., p. 55.

  35. Ibid., p. 188.

  36. Ibid., p. 149 & 202.

  37. Ibid., p. 149 & 215.

  38. Simon de Keukelaere, «Des découvertes révolutionnaires en sciences cognitives. les paradoxes & dangers de l'imitation» (archivuwikiwixarchive.isgoogle), Bèlgïca, universidà de Gent, 2005 (traducçon del neerlandes pol auctor).

  39. "Contrastando cun gëneraçones anteriores de pensamiento scientìfico, la theorìa mimètica de Girard hypothetiza un papel primordial a la imitaçon na gënesis de la cultura humana, de la cogniçon & de la socialidà. A partir d'una perspectiva de disinvolvemiento, la miæ investigaçon corrobora & elabora esta affirmaçon". (Andrew n. Meltzoff, «Imitation, gaze, and intentions», in Mimesis and violence (2011), p. 68.) Girard publicou l sou primer lhibru n 1961, ente tanto læs ayalgæs de Meltzoff, Gallese, Rizzolati, Trevarthen & outros venrìen duæs, très dècadæs mas tarde.

  40. "Lo que torna læs reflexiones de Girard tan notables ye que non solo discobrîu & disinvolvîu l papel primordial de la mìmesis psychològïca (...) n una èpocha u la imitaçon ya yera da fheitho rancia, tamien lo fhixzo por acio d'investigaçon na litteratura, anthropologïa cultural, historia... Los parallelos ente læs reflexiones de Girard & læs ùnicæs conclusiones recientes fheithæs por investigadores empìricos concerniendo la imitaçon (tanto n disinvolvimiento cumo na evoluçon de læs speciæs) son extraordinarios. Garrels, scott r. (2006), "Imitaçon, mirror neurons and mimetic desire: convergence between the mimetic theory of René Girard and empirical research on imitaçon", contagion: journal of violence, mimesis and culture, 12-13: 68. (Imitaçon, neuronæs-speyo & ardencia mimètica: confluencia ente la theorìa mimètica de René Girard & la investigaçon empìrica sobre la imitaçon).

  41. Imitaçon, mirror neurons, and mimetic desire: convergence between the mimetic theory of René Girard and empirical research of imitation [archivu] de Scott R. Garrels.

  42. Scott R. Garrels, Mimesis and science, East Lansing, Michigan university press, 2011, 266 p. (isbn 978-1-61186-023-8, ller na rede [archivu]).

  43. "La miæ investigaçon indica que los nenhos puœden ser "girardianos naturales", polo menos a comuña cun duæs affirmaçones philosòphicæs principales nos sous scriptos. Primeiro, la imitaçon opera inante la fhala & outres habilidahes symbòlicæs formales, & a l in par ye una precondiçon primaria pa la suæ gënesis; segundo, la imitaçon extiende-se alhen de los meros paraxismos & comportamientos superficiales ta læs metæs, ardenciæs, ou intençones subiacentes". (Andrew N. Meltzoff, «Imitation, gaze, and intentions», in Mimesis and violence (2011), p. 68.)

  44. (en) Gallese Vittorio, «the two sidæs of mimesis», Journal of conciousness studies, no 16, n. 4,‎ 2009, p. 21 (ller na rede [archivu]).

  45. (en) Andrew N. Meltzoff, «Imitation, gaze, and intentions», Mimesis and violence,‎ 2011, p. 70.

  46. «Automates intelligents: "des découvertes révolutionnaires en sciences cognitives : læs paradoxes & dangers de l'imitation."» Por Simon de Keukelaere [archive]. "autòmatas intelligëntes: "ayalgæs revolucionariæs na sciencia cognitiva: læs paradoxæs & los pelligros de la imitaçon".

  47. Jean-Michel Oughourlian, Genèse du dèsir, 2007, Paris, Carnets nord.

  48. René Girard & læs joies du bashing [archivu], (René Girard & lo prestoso de l Cutir). Nicolas Journet, Sciences humaines, 15 juin 2011.

Vèi tamien

Bibliographïa
  • Mark Anspach (dir.), Cahier Girard, (quadernu Girard). Paris, l'Herne, 2008.

  • Mark Anspach, Œdipe mimétique, Paris, l'Herne, 2010.

  • Pascal Coulon, René girard, l'impensable violence, Paris, Germina, 2012.

  • Benoît Chantre, les derniers jours de René Girard, Paris, Grasset, 2016. (los ùltimos dìes de René Girard).

  • Paul Dumouchel (éd.), Violence & vérité – actes du colloque de Cerisy, Paris, Grasset, 1985. (violencia & verdà - actos de l symposio Cerisy).

  • Jean-Pierre Dupuy & Paul Dumouchel, L'enfer des choses, Paris, Le seuil, 1979. (l infierno de læs cousæs).

  • Jean-Pierre Dupuy & Michel Deguy (dir.), René Girard & le problème du mal, Paris, Grasset, 1982. (René Girard & l problema l mal).

  • (en) Chris Flemming, René Girard: violence and mimesis, Cambridge, Polity, 2004.

  • (en) Scott R. Garrels, «Imitation, mirror neurons, and mimetic desire: convergence between the mimetic theory of René Girard and empirical research on imitation», in Contagion: journal of violence, mimesis, and culture, vol. 12-13 (2006), p. 47-86.

  • (en) Roland J. Golsan, René Girard and Myth, New York - Londres, Garland publishing, 1993.

  • Éric Haeussler, Des figures de la violence – introduction à la pensée de René Girard, (delhæs de figuræs de la violencia -- introducçon a l Pensar de René Girard) Paris, L'Harmattan, 2005.

  • Denis Huisman (dir.), Dictionnaire des philosophies, Paris, puf, 1984, p. 1040-1044.

  • François Lagarde, René Girard ou la christianisation des sciences humaines, New York, Peter Lang, 1994.

  • Gèrard Leclerc «In memoriam René Girard» tributo de Gérard Leclerc apahecido n Royaliste, tyana 9, 17 noviembre 2015.

  • Christine Orsini, La pensée de René Girard, Paris, Retz, 1986.

  • Christine Orsini, René Girard, coll. "Que sais-je", (que sei you) Puf, 2018.

  • Bernard Perret, Penser la foi chrétienne après René Girard, (pensar na fe christiana tres René Girard) Paris, Artège, 2018.

  • René Pommier, René Girard, un allumé qui se prend pour un phare. (un illuminau que se tien por un pharu). Paris, Kimé, 2010 (isbn 978-2-84174-514-2).

  • René Pommier, être girardien ou ne pas être. Shakespeare expliqué par René Girard, Kimé, 2013.

  • René Pommier, "Picæs & polèmiques" (cinco capìtulos sobre René Girard), Kimé, 2017.

  • Charles Ramond, Le vocabulaire de Girard, Ellipses marketing, 2005.

  • Stéphane Vinolo, René Girard: du mimétisme à l'hominisation, la violence «diffèrente», Paris, L'Harmattan, 2005.

  • énolo, René Girard: èpistèmologie du sacrè, en vérité je vous le dis, Paris, L'Harmattan, 2007. (epistemologïa de lo sacro, da veræs vos lo digo).

Vìnculos externos

N outros proyectos wikimedia:
 
Control d'auctoridahes:
Recursos relativos a la litteratura:
Recursos relativos a la investigaçon: