Gërminal II (Zola)

 

Audio

– Non, you sou de l norte, respondîu l muçu. L obreiru, spuœis de vazia’ læs vagonetæs, sentou n suœlu, feliz cul acidente; & caltuvo la suæ bravura muda, simplemente alçaræ los wœyos pa l carroceiru, cumo avergonçau por tantæs pallabræs. Esti ùltimu, de fheitho, nun avezaba fhalar tanto. La cara l extrañu debîu sentay bien & debîu sentir un Pruyir d’essos de confidenciæs q’alquando fhaen que los vieyos fhalen a l alto la lheva pante sigo.

– You, dixo, sou de Montsou, tyamo-me Bonnemort.

– Ye un alcuñu? introgou Etienne plasmau.

El vieyu dîou una risadina de satisfaçon, & ãpuntou pa la Voreux:- Sì, sì… Sacarun-me d’ende très vezes a catsos, una cul pelo todo amburaho, outra cun tierra ta la menæçuœla, la terceira cun la barriga inflada d’awa cumo una xaronga… Intos, a l ver que nun querìæ morrer, tyamarun-me Bonnemort, por rise.

La suæ allegrìa aumentou, un rintsìu de roldana mal ingrasada, q’a l cabu acabou n un acessu terrible de tos. La macona l fhœw, hagora, brilhaba-y cun toda la suæ lhuz pœr riba la gran cabeça, cul pelo ralo & blranco, la cara atsaplada, d’una pallidez lìvida, tsiscada de mantsæs azuladæs. Yera pequenhu, el pescuœçu enorme, los gordos de la pierna & los calcañares p’a fhuœra, & unos braços lhargos cun unæs manœs quadradæs que y baxabæn ta læs rodiyæs. Pa de tras, cumo l sou cabalhu que cincaba imòbile sobre læs patæs, sin pahecer sufrir cul aire, avultaba fheithu de piedra, avultaba nun suspeithar nin de l frìo nin de læs rabaseiræs que y xiblabæn næs oreyæs. In tussiendo, garganta sfheitha por un fhundu resquemor, cuspîu a l pie de la macona, & la tierra scurecîu.

Etienne miraba-lu, miraba l suœlu q’ansì intafharraba.

– Ha mũîtho que trabayahes na mina? Dixo-y.

Bonnemort abrîu los dous braços cun gran sparaban.

– Ha mũîtho, ah! sì!… Nun tenìæ ma oîtho anhos quando baxei, vehes! Precisamente na Voreux, & hagora tengo cinqüenta & oîtho. Calculai un pouco… Tengo fheitho de todo ende n dientro, primeiro cumo pintse guardavìæs, spuœis cumo vagoneiru n teniendo fhuœrça pa imburriar, spuœis posteador diez & oîtho anhos. Lhœw, polæs malditæs piernæs miæs, mangarun-me a scavar, rambleiru, remendador, ta que tuvierun que me sacar de l fhundu, por dizi’l médicu que d’outra maneira diba cincar alhà. Intos, ha cinco anhos d’esto, fhexzierun-me carreteiru… Como? guapo ye, cinqüenta anhos de mina, d’elhos quarenta & cinco n fhundu!

A l fhalar, catsos arroxahos del carbon, que da quando baltiabæn na macona, illuminabæn-y la cara pàllida cun un visu color de sangre.

– Dizen-mi q’arrepouse, continuou. You nun quiero, piensæn que sou fatu enforma!… Dirìæ a gusto dous anhos, ta los sessenta, por recibir una pension de ciento-oîthenta francos. Si yos dier læs bønæs nœithes wœy, dabæn-mi da reo la de ciento-cinqüenta. Son picardiosos, los cocos!… Arriendæs d’elho, sou sòlidu, exceto a respeito de læs miæs piernæs. Ye, vehes-lo, l awa que mi caltriou na pelheya, a fhuœrça de ser regau ta l ruœldu. Delhos de dìæs nun sou mesmamente a ximelgar una pierna n sin glrayar.

Outra crisis de tos volvîu interrumpilu.

– & Esso fhai-vos tussir tamien? Dixo Etienne.

Sì q’ansì respondîu que non, ximelgando la cabeça violentamente. Spuœis, des que pudo fhalar:

– Non, non, ando acatarrau, de magar l outru mes. Nunca tuvi tos, hagora nun sou a sfhazeme d’elha… & Lo gracioso ye que cuspo, ye que cuspo…

Un raspiaçu txubîu-y de la garganta, cuspîu negro.

– Ye sangre? Introgou Etienne, ousando a l cabu introgalu.

Sele, Bonnemort enxugaba la bouca cun la vuœlta la mano.

– Ye carbon… Tengo abondo na miæ cadarmæ cumo pa scaleceme ta l fin de los mîous dìæs. & Ha cinco anhos que nun pouso los pies pœl fhundu. Alrmazenaba delho, polo que paheç, in sin lo saber. Bah! Caltien-se!

Houbo un silencio, el martielhu lhøñe cutìæ gølpes regulares na mina, l aire passaba cun la suæ queixa, qual apelhidìu de fhame & xibieira venidos de læs profundezæs de la nœithe. Cara a læs tyamæs q’assustabæn, el vieyu continuaba mas baxo, arremaçcando læs memoriæs. Ah! Claro, elhos & los de sou anduvieræn picando pœla calicata mũîthu tiempu! La familia trabayaba pa la Compagnie des mines de Montsou, de magar que se crearæ; & esso databa de lhøñe, diba ya ciento-seys anhos. El sou wœlu, Gillaume Maheu, un rapaz de quinze anhos d’aquelha, atoparæ del carbon graso n Réquillart, la primer mina la Compagnie, una mina vieya wœy abandonada, so ende, cabo la fàbrica d’açùcare Fauvelle. Sabìæ-lo todu l paìs, ya que l fhilon atopau tyamaba-se l fhilon Guillaume, pol nome l wœlu. Nun lu conhœcieræ, un gurdu polo que se contaba, per fhuœrte, muœrtu de vieyu a los sessenta. Lhœw, el paî, Nicolas Maheu, que y dizìæn el Buriu, de mal a penæs quarenta anhos, cincaræ na Voreux, de la que la andabæn abriendo: un argayu, una spalmaçon completa, sangre bebido & wœssos comidos polæs penhæs. Dous de los sous tìos & los sous très ermanos, mas tarde, deixarun tamien ende l pelheyu. Elhi, Vincent Maheu, que salieræ quasj q’inteiru, læs piernæs mal arreithæs, passaba por un tipu rescamplau. Que fhazer intos? Fhazìæ falta trabayar. Tenìæ-se fheitho esso de padres a fhiyos, cumo lo tuvieræmus fheitho cun qualquiera outra cousa. El fhiyu, Toussaint Maheu, morrìæ hagora ende, & los sous nietos, & toda la suæ xhente, que vivìæn in frente, na colomina. Ciento-seys anhos de matança, los nenhos tres los vieyos, pa l mesmu patron: Eh? bien de burgeses nun serìæn a contar tan bien la historia de sou!

– Outra vez, a l comer! murmurou da nuœvo Etienne.

– Lo que you digo, si ha hi del pan pa comer, puœde-se vivir.

Bonnemort calhou, intorniando los wœyos pa scontra la colomina, u s’andabæn prendiendo una a una læs lhuzes. Læs quatro sonabæn nel campanariu de Montsou, & l frìo cutìæ indagora mas.

– Ye rica la vuœssa Compagnie? Dixo Etienne.

El vieyu alçou los costinos, lhœw deixou-los baxar, cumo so una fana denheiro.

Ah! sì!.., Ah! sì!… Quiçabes non tan rica cumo la suæ vizina, la Compagnie d’Anzin. Sì q’ansì milhones & milhones lo mesmo. Ya nin se cuœnta… Diez & nuœve minæs, de læs que trelze son pa la explotaçon, la Voreux, la Victoire, Crèvecœur, Mirou, Saint-Thomas, Madeleine, Feutry-Cantel, outræs indagora, & seys d’agotamiento ou aireaçon, cumo Réquillar… Diez-mil obreiros, concessiones que s’extienden pœr sessenta & siete conceyos, una extraçon de cinco-mil toneladæs pœr dìæ, una vìa de tren comunicando todælæs minæs, & delhos de talheres, & delhæs de fàbricæs. Ah! Sì!.., Ah! Sì!.., perræs si que ha hi!

Un Arroldar de vagonetæs, sobre los rieles, fhixzo alça’ læs oreyæs de l gran cabalhu amarielhu. A baxo, la gavia tenìæ que s’arreparar, los molineiros volvieræn a la xheira. Ente que speraba pol sou animal, pa n baxando, el carreteiru dixo dulcemente, pante sigo:

– Nun fhai falta avezase a tsarrar, maula!… Si Hennebeau soupier no que pierdes el tiempu!

Etienne, pensativu, miraba la nœithe. Introgou:

– Intos ye d’Hennebeau la mina?

-Nun ye, explica l vieyu, Hennebeau nun ye ma l diretor gëneral. Pagæn-y cumo a nòs.

Cun un paraxismu, el muçu ãpuntou pa scontra la imensidà de læs tenieblræs.

– De quien ye intos todo esto?

Pero Bonnemort cincou un intrin sufocau por una nuœva crisis, de tala violencia que nun yera a arretoma’l aliendu. A l cabu, quando cuspîu & enxugou la scuma negra de los sous morros, dixo, pa l aire q’aumentaba:

– Eh? De quien ye todo esso?

– Nun se sabe. De xhente.

&, cun la mano, ãpuntou næs solombræs pa un puntu vagu, un sitiu inorau & remotu, poblau por essa xhente, pa quien Maheu staba picando pœla veta mas d’un sieglo. La suæ voz assumieræ una specie de lherça religïosa, yera cumo si tuvier fhalaho dende un tabernàculo inacessible, u l dîous fhartucu & agatsau, a l que todos y dabæn la suæ carne, & a l que nunca vieræ.

– Si polo mènos unu comieræ abondo del pan! repitîu Etienne pœla tercer vuœlta, sin transiçon aparente.

– Sí señor! Si se comieræ siempre del pan, serìæ bøno enforma!

El cabalhu martsaræ, el carreteiru sumîu quando y tocou, cun un passu arrastrau d’invàlidu. Cerca de la tolva, l obreiru nun se movieræ, fheithu un duvielhu, puxando l caçu ente læs rodiyæs, mirando a l vazio los sous grandes wœyos apagahos.

In garrando l sou paquete, Etienne indagora nun s’alhoñaræ. Sentìæ læs rabaseiræs xhelay el lhumbu, ente que l sou peithu queimaba, de lantre l gran fhœw. Quiçabes, de todæs maneiræs, fhairìæ bien afhalando-se pa la mina: el vieyu podìæ nun lo saber; intos, resinose, aceitarìæ qualquier lhabor. U dir & n que tornase, pente esti paìs afhamiau pol paru? Deixa’l cadàvere d’un perru perdidu tras una muria? Sì q’ansì, inquietaba-lu una vacilaçon, una lherça a la Voreux, a l medio d’esta lhaneira rasa, afhogada so una nœithe tan spessa. A cada borrasca, l aire pahecìæ xorrecer, cumo si bufaræ dende un horizonte cada vez mas ampliu. Nun habìæ alborecer nel cielo muœrto, solo los altos fhornos ardiendo, ansì cumo los fhornos de coke, insangrentando la scuridà, sin illumina’ lo disconhœcido. & La Voreux, nel fhundu l sou fhuracu, cul sou Cincar de bestia mala, atsaplaba-se mas, arrespiraba cun un aliendu mas gurdu & mas lhargu, cun traça cafiante pola suæ dolorosa digëstion de carne humana.

rt this ad

I, II

Metanos læs erìæs de pan & remolatsa, la colomina de los Dous-Cientos-Quarenta dormìæ so la nœithe negra. Stremabæn-se vagamente los quatro imensos cuœrpos de casinæs adosadæs, de los cuœrpos de quartel ou d’hospital, gëomètricos, parallelos, que xebrabæn læs très lhargæs avenidæs, divididæs in quintanales ermanos. &, nel pandu ermu, la ùnica queixa de læs rabaseiræs ascuîthaba-se nos inreyahos arrincahos de los zarros.

A n ca los Maheu, nel nùmæru 15 de l segundu cuœrpu, nada nun se movìæ. Tenieblræs spessæs afhogabæn l ùnicu quartu de l primer nivel, cumo atsaplando cul sou pesu l suœnhu de los seres que s’ascuîthabæn ende, n una pila, la bouca abierta, spalomilhaos de fatiga. Magar el frìo vivo d’a fhuœra, l aire pessaho tenìæ un calor vivo, aquelha calor sufocante de los quartos que meyor se caltienen, que guœlen a armento humano.

Læs quatro sonarun nel cucù de la sala l stragal, nada nun indagora nun se ximelgaræ, aliendos finos xiblarun, acompañahos de dous ronquidos sonoros. & Bruscamente, Catherine acordou. Na suæ fatiga contaræ cumo siempre, los quatro gølpes de la campana, pente l suœlu, sin atopa’ la fhuœrça p’acordar da fheitho. Lhœw, læs piernæs sacadæs p’a fhuœra los cobertores, palpou, prendîu un fòsforu & prendîu la vela. Sì q’ansì cincou sentada, la cabeça tan pesada que baltiou pa tras ente los dous costinos, cediendo a l impulsu invencible d’arrecostase outra vez nel cabeceiru.

Hagora la vela illuminaba l quartu, quadrau, de duæs feniestræs, que très camæs intyenabæn. Habìæ un alrmariu, una mesa, duæs sielhæs de nozal vieyo, cun un ton afhumau q’intafharraba duramente læs paredes, pintadæs d’amarielho claro. & Mas nada, delhos de fharrapos gindando d’unæs puntæs, un zapicu mangau n suœlu, aveirau a una scudielha colorada que valìæ d’almofia. Na cama a manzorga, Zacharie, el mas vieyu, un muçu de venti & un anhos, dormìæ cul ermanu Jeanlin, que tenìæ onze anhos; na d’a manzorga, dous rapazinos, Lénore & Henri, la primeira de seys anhos, el segundu de quatro, dormìæn nos braços uno de l outro; a l in par Catherine compartìæ la tercer cama cun la ermana Alzire, tan insinificante pa los sous nuœve anhos que nin la tenrìa sentido a la veira d’elha, si nun fhuer pola tsepa de la pequenha inferma que se y tyancaba næs costielhæs. La puœrtæ de cristal staba abierta, daba pa ve’l corredor de la pousa, la specie de butielhu u l paî & la maî ocupabæn una quarta cama, scontra la q’houbieræn istalla’l bierçu de la ùltima venida, Estelle, de mal a penæs très meses.

Sì q’ansì, Catherine fhixzo un sfhuœrçu desperau. Sporrìæ-se, apretaba læs duæs manœs nel pelo burio, que s’imburulhaba na tiesta & na nuca. Finina pa los sous quinze anhos, mal amosaba læs extremidahes, a fhuœra de la strẽitha fhunda de la camisa, unos pies azulones, cumo tatuahos cun carbon, & unos braços delicahos, d’una blrancor de lheithe que contrastaba cul ton pàllidu de la cara, stropiada ya por lhavase continuamente cun xabon negro. Una ùltima bociada abrîu-y la bouca abondo, cun los dientes soberbios na pallidez cloròtica de læs xenxivæs; ente que los wœyos buxos tyorabæn nel sou suœnhu combatidu, cun una expression dolorosa & francia, que pahecìæ inflar de fatiga la suæ snudez inteira.

Pero un gruñidu vieno de la pousa, la voz de Maheu gaga, arrastrada:

– Meca! Ye la hora… Yes tu la que s’alhuma, Catherine?

– Sì, paî… Acabæn de picar a baxo.

– Apura-te, galbaneira! Si nun bæillares tanto anœithe domingo, spertabæs-nos mas ceho… Que vida de galbana!

& Segîu reburdiando, solo que l suœnhu lu arretomou, læs retafhilæs volvîerun-se vergonçosæs sumiendo n un nuœvu ronquidu.

La rapazina, de camisa, scalça n suœlu, diba & venìæ pœl quartu. Cumo elha passaba de lantre la cama d’Henri & de Lénore, tapou-los bien outra vegada cul cobertor, que sgilaræ; & nun acordarun, spalomilhahos nel suœnhu profundu de la infancia. Alzire, los wœyos abiertos, roldara por garra’l sitiu calliente de la ermana mayor, in sin pronunciar una pallabra.

– Hale, Zacharie! & Tu, Jeanlin, Hale! Repetìæ Catherine, de pie de lantre los dous ermanos, que remanecìæn sporridos, cun læs narizes in cabeceiru.

Tuvo q’agarra’l grande pœl costin & solmenalu; intos, ente que reburdiaba insultos, elha decidîu scobrilos quitando la sàbana. Pahecîu-y gracioso, mangou-se a rir, a l ve’ los dous rapazos debatise, læs piernæs snudæs.

– Ye una fatada, deixa-me! Reburdiou Zacharie de mal humor a l sentar. Nun mi prestæn læs tsacotæs – Oh, Dîous mîou! Que vos tenehes q’alhevantar!

Yera flracu, sgamayau, cara lharga, intafharrada cun delhos de pelos ralos de barba, cul pelo amarielho & la pallidez anémica de toda la familia.
La camisa txubìæ-y a la barriga, & baxou-la, non por pudor, baxou-la por nun tener calor.

– Picarun a baxo, repitîu Catherine. Vamus, upa! El paî rabiaba.

Jeanlin, que s’acurrucaræ, volvîu a cerra’ los wœyos, diziendo:

– Ve-te a cagar, stou dormiendo!

Dîou outra risada de bøna nenha. Yera tan pequenhu, los miembros finos, cun articulaçones enormes, agrandadæs polæs scròfulæs, que lu garrou n cuœlho. Pero andaba inquietu, cun la suæ màçcara de simiu pàllidu & increspau, caltriau polos sous wœyos verdes, agrandahos polæs suæs grandes oreyæs, pàllidu pola rabia de ser dèbile. Nun dixo nada, mordîu-la nel peithu dreithu.

– Bitsu malu! Murmurou elha, conteniendo un glrayidu & pousando-lu n suœlu.

Alzire, silenciosa, cun la sàbana n caçu, nun dormieræ da nuœvo. Segìæ cun los wœyos intelligëntes d’inferma a la ermana & a los dous ermanos, q’hagora se vestìæn. Spañîu outru alderique pola almofia, u los rapazos imburriarun a la mocina por lhavase elha cun tiempu enforma. Læs camisæs volarun, ente que, indagora inflahos pol suœnhu, s'alleviabæn in sin vergønça, cun la facilidà tranquilla d’una camada de cadielhos, crecidos xhuntos. Pa de tras, Catherine fhoi la primeira n star preparada. Mangou los bombatsos de mineiru, punxo la tsaqueta de roupa d’awæs, anodiou l cadarçu azul al caramielhu; &, cun esta ropa lhimpio de lhunes pahecìæ un homin, sin que quedare de l sou sexu ma l suave valumbu de l cadril.

– Quando torne l vieyu, dixo maliciosamente Zacharie, starà contentu por atopa’ la cama sfheitha… Sabes, vou contay que fhuisti tu.

El vieyu yera l wœlu, Bonnemort, que, a l trabaya’ la nœithe, dormìæ de dìæ; ansì la cama nun sfrecìæ nunca, siempres habìæ dientro daquien roncando.

Sin responder, Catherine mangaræ-se a saca’l cobertor & a arremetelu. Sì q’ansì, n un intrin, barulhos ascuîthabæn-se tras la parede, na casa vizina. Esses costruçones de lhadriyos, eguadæs economicamente pola Compagnie, yeræn tan fines que la mas mìnima arrespiraçon yera a caltrialæs. Vivìæ-se coldu cun coldu, d’un cabu a l outru; & nada de la vida ìntima s’ocultaba, nin a los nenhos. – Un passu pessau solmenaræ una scaleira, lhœw houbo cumo una baltiada suave, segida d’un suspiru d’allivio.

– Boh! Dixo Catherine, el Levaque baxa & Bouteloup va buscar a la Levaque.

Jeanlin rîu & a Alzire brilharun-y los wœyos. Cada mañana intretenìæn-se ansì cul ménage à trois de los vizinos, un posteador que y daba pousada a un picador, lo que proporcionaba a la muyer dous homes, un de nœithe & outru de dìæ.

Fhønte

Esti excertu sta scritu n version collateral (simplificada - vèi el menù)

Gërminal (Zola)

Audio

Na tyaneira rasa, so la nœithe sin strelhæs, d'una scuridà & una spessor de tincta, un home segìæ solu l camin principal de Marchiennes a Montsou, diez kilòmetros d'adoquin partiendo todo recto, pente los campos de remolatsa. De cara, nin se vìæ l sol nigru, & solo tenìæ la sensaçon de l immensu horizonte planu polos soplros de l aire de março, rabaseiræs tan ampliæs quanto n un mar, xheladæs por tener varrido lhewæs de lhamuœrgæs & de tierræs ermæs. Dala solombra d'àrbole nun mantsaba l cielo, los adoquinos disindolrcabæn-se cun la direithura d'un banzau, metanos la borrina cegando læs tenieblræs.

L home partieræ de Marchiennes contra læs duæs. Andaba cun un passu arreblagau, so l algodon fino de la suæ tsaqueta & de l sou pantalon de terciopelo. Un paquetin, amarrau n un panhuœlu a quadros fhadiaba-lu mũîtho; & sofhitaba-lu scontra l sou costau, ora cun un coldu, ora cul outru, pol amor d'introducir a l fhundu de los sous bolsos læs duæs manœs a l in par, manœs afhormigadæs que læs corrientes de l aire de l este fhazìæn sangrar. Occupaba-y una sola idea la cabeça valreira d'obreiru sin trabayu & sin abelluw, la sperança que l frìo serìæ mènos vivo spuœis de l alborecer. Spuœis d'una hora, diba ansì adelantrando quando a manzorga a dous kilòmetros de Montsou catou delhos de fhœws roxos, très fhogeiræs queimando a l abertal, & cumo si stuvieren suspendidæs. A l intamu duldou, de la lherça; spuœis nun fhoi a resjsti' la dolorosa necesidà de scalecer un intrin læs manœs.

Un camin pandu afhondaba. Todo sumîu. L home tenìæ a mandreitha una staqueira, una muria de banzos cerrando una vìa ferrea; ente q'un pindiu d'herba s'elevaba a manzorga, coronau por fayæs tracamundiadæs, una vision d'un vilhar de teithos baxos & uniformes.

Fhixzo cerca de dous-cientos passos. Bruscamente, n una revuœlta l camin, los fhœws reapahecieræn cabo elhi, sin que comprehendieræ primeiro como queimabæn tan alto nel cielo muœrto, paheciendo lhunæs de fhumo. Sì q'ansì a l ras de l suœlu, detuvieræ-lu outra vision. Yera una massa pesada, una pila de construcçones atsapladæs de la que s'alçaba la figura d'una tsimenea de fàbrica; brilhos raros salìæn de læs ventanæs puœrcæs, cinco ou seys farolæs tristes pel exterior, d'armaçones cun læs madeiræs arrenegridæs q'alhiñabæn vagamente los perfiles d'enormes cabalhetes; &, d'esta fantàstica appariçon, afhogada na nœithe & n fhumo, elevaba-se una voz sola, l aliendu spessu & lhargu d'una fhuga de vapor, que nun se yera a ver.

Intos, l homme reconhocîu una mina. Dominou-lu l apuru: que adelantraba? Nun diba haber trabayu. In cuœnta dir scontra los edificios, adventurou-se finalmente a txubir a l fhuœxu u ardìæn læs très fhogeiræs de carbon, in maconæs de fhierro fundido, pa illuminar & scalece'l lhabor. Los picadores tuvieræn que trabayar ta tarde, sacabæn indagora los escombros inùtiles. Hagora, ascuîthaba los molineros imburriando los trenes nos cabalhetes, yera a stremar solombræs vivæs apilando læs vagonetæs cerca de cada fhœw.

- Bœnæs, dixo aveirando-se a una de læs maconæs.

Dando l costin a la fhogeira, el carreteiru staba de pie, un vieyu vestidu cun una roupa de lhana violeta, gastando una monteira de pelheya cuniyu; ente que l sou cabalhu, un cabalhon amarielhu, speraba, cun una immobilidà de piedra, a que se vaziaren læs seys vagonetæs cargadæs por elhi. L operariu q'andaba na roldana, un rapazon açafranau & flracu, nun s'apuraba, sofhitando-se na palanca cun una mano afhormigada. &, alhà riba, l aire augmentaba, un oral xhelau, de l que los grandes aliendos regulares passabæn cumo gœlpes de fhouç.

- Bœnæs, respondîu l vieyu.

Fhixzo-se l silencio. L home, que se sentìæ observau cun sfhoutu, dixo l sou nome da reo.

- Tyamo-me Etienne Lantier, sou machinista. Nun ha hi trabayu eiquì?

Læs tyamæs illuminabæn-lu, debìæ tener venti-un anhos, per prietu, curiosu, avultaba fhuœrte magar los sous miembros pequenhos.

Tranquillizau, el carreteiru assentîu.

- Trabayu pa un machinista? non, non... Presentarun-se dous indagora anœithe. Nun ha hi nada.

Tayou-yos la pallabra un airon. Intos, Etienne introgou, ãpuntando a la pila scura de læs construcçones, a l pie l fhuœxu:

- Ye una mina, acuei?

El vieyu, esta vegada, nun fhoi a responder. Afhogaba-lu un accesu de tos violentu. A l cabu, cuspîu, & l scupitaçu, pœr riba l suœlu pùrpura, deixou una mantsa negra.

- Sí, una mina, la Voreux... Mirai! La colomina mineira ta eiquì cerquina.

A l in par, cul braçu sporridu, ãpuntaba na nœithe a l lhogar u l muçu adivinaræ los teithos. Sì q'ansì læs ses vagonetæs stabæn valreiræs, segîu-læs sin arrestalha' la tralha, cun læs piernæs tiesæs de l rheumatismo; ente que l cabalhon amarielhu martsaba solu, puxando pesadamente ente los rieles, so una nuœva borrasca, que y respigaba l pelo.

La Voreux, hagora, biltaba de l suœñu. Etienne, que se scaheicîu cabo la fhogueira por scalecese læs pobres manœs sangrantes, mirou, alcontrou cada parte la mina, el cabanhon galipotiau de la planta de criba, la torre la mina, la vasta càmara de la màchina d'extracçon, la torreta quadrada de la bomba l sumidoîru. Essa mina, mangada a l fhundu una fhondonada, cun læs suæs construcçones de bloque plano, alçando la suæ tsimenea cumo un cuœrnu minaçante, avultaba-y tener un aquel malignu de bitsu culdiciosu, agatsada ende pol amor de devora'l mundo. N examinando-lo, pensaba n si mesmu, na suæ existencia de vagabundu, tres oîtho dìæs catando trabayu; vìæ-se da nuœvo nel sou talher nel ferrocarril, cutiendo a l sou xefe, expulsau de Lille, expulsau de todo ayures; el sàbado, tyegaræ a Marchiennes, u dizìæn q'habìæ trabayu, næs frawæs; & nada, nin næs frawæs, nin a n ca Sonneville, tuvieræ que passa'l domingo ascondidu so læs madeiræs d'un talher de carreteiru, d'u l capataz acabaræ por expulsalu a læs duæs de la nœithe. Nada, nin un centavu, nin mesmamente un regoxu: que diba fhazer ansì pelos caminos, a l debalo, mal a penæs sabiendo u s'abellugar de l oral? Sì, bien que yera una mina, læs farolæs raræs illuminabæn el pavimento, una puœrtæ abierta bruscamente permittieræ-y enteve' los fhogones de los gëneradores, so una clareza viva. Staba-se explicando ta que l scape de la bomba, essa arrespiraçon grande & lharga, soplrando implacablemente, yera cumo l aliendu intupidu de l monstro.

La maniobra l volteador, inflando l lhumbu, nin alçaræ los wœyos pa Etienne, & esti diba apaña'l sou paquetin baltau n tierra, quando un accessu de tos annunciou la vuœlta l carroceiru. Seliquino, vìæ-se-lu salir de pente la scuridá, segìdu d'un cabalhu amarielhu, q'arremontaba seys nuœvæs vagonetæs plenæs.

- Ha hi fàbricæs pœr Montsou? introgou l muçu.

El vieyu cuspîu negro, spuœis respondîu a l aire:

- Oh! - Nun son læs fàbricæs læs que faltæn. Habrìæhes d'haber visto esto ha très ou quatro anhos! Todo rintsaba, nun s'atopabæn homes, nunca ganhàræmus tanto... & Eiquì andamus outra vez, apretando-nos la barriga. Una verdadeira pena nel paìs, a la xhente andæn dispidiendo-lo, los talheres anden cerrando unu tres outru... Esto nun puœde se' la culpa l imperador; sì q'ansì por que ye que vaî lhuîthar n Amèrica? Sin contar que los bitsos muœrren de chòlera, cumo la xhente.

Spuœis, cun phrases curtiæs, l aliendu entecurtiau, intrambos continuarun queixando-se. Etienne lhevaba una selmana relatando læs suæs inùtiles compræs; intos fhazìæ falta morrer de fhame. Nun tardando mũîtho los caminos dibæn atapinase de mèndigos. Sì, dixo l vieyu, terminarìæ saliendo mal, por nun ser Dîous quien permittieræ sapiar a tantos christianos a caleya.

- Nun ha hi de la carne todolos dìæs.

- & Ya que tuvieræmus del pan!

- Ye verdà, si polo mènos tuvieræmus del pan!

Læs vozes suæs se perdìæn, delhæs de borrascæs trahìæn læs pallabræs n un glrayidu melancòlicu.

Mirai! Dixo l carreteiru apelhidando, intorniando-se pa l sur, Montsou sta ende...

& Cun la mano sporrida tornou siñalar puntos invisibles na scuridà ente que los nomaba. Ende, pœr Montsou, la fàbrica d'açùcare Fauvelle segìa funccionando, sì q'ansì la fàbrica Hoton staba acabante reduci' la plantilha suæ, & mal habìæn el molìn Dutilleul & la corderìa Bleuze pa los cables de mina que resjistìæn. Spuœis, cun un sparaban ampliu, ãpuntou, scontra l norte, a toda una media parte de l horizonte: los talheres de construcçon Sonneville nun recibieræn indagora los dous tercios de los pedidos habituales; mal a penæs dous de los très altos fhornos de læs frawæs de Marchiennes cincabæn prendidos; finalmente, na vidriera Gagebois, un paru obreiru minaçaba, por stase fhalando d'una reducçon de salario.

-Sei-lo, sei-lo, repetìæ l muçu a cada indicaçon. Tyego a essi puntu.

- A nòs outros vaî-nos bien t'hagora, spetou l carreteiru. Læs minæs non obstante diminuyerun la suæ extracçon. & Mirai, de frente, na Victoire, nun ha hi ma duæs batterìæs de fhornos de coke que queimæn.

Cuspîu, martsou tras el sou cabalhu somnolientu, spuœis de lu aquartiar a læs vagonetæs valreiræs.

Hagora, Etienne dominaba l paìs inteiru. Læs tenieblræs cincabæn profundæs, sì q'ansì la mano l vieyu læs intysenaræ de grandes lhaceîræs, que l muçu, inconscientemente, sentìæ a l rodiu n essa hora, todo ayures, na extension illimitada. Nun yera un apelhidìu de fhame q'arrodaba nel aire de março, pente aquel monte snudu? Læs rabaseiræs arrabiaræn, pahecìæn aporta' la muœrte l trabayu, una excassez que matarìæ a bien d'homes. & Cun wœyos errantes tratou de dir pente læs solombræs, atormentau pola ardencia & la lherça a ver. Todo sumìæ no disconocido de læs nœithes scuræs, mal yera a ve' los altos fhornos & læs coquerìæs de per lhœñe. Estes, batterìæs de cien tsimeneæs, plantadæs obliquamente, alhiñabæn rampæs de tyamæs roxæs; ente que læs duæs torres, mas a manzorga, prendìæn todæs azules pel aire, talque gabuços enormes. Yera cumo una tristeza d'incendio, nun habìæn mas strelhæs nel horizonte minaçante, q'essos fhœws nocturnos de los lhogares de l carbon & de l fhierro.

- Venihes de Bèlgïca? arretomou tras Etienne l carreteiru, que venieræ outra vez.

Esta vegada, nun carretaba ma très vagonetæs. Estæs podìæn siempres apilase: un accidente passau na gayœla d'extracçon, una tuœrca rota, pararìæ l trabayu n un bœn quartu hora. Pœr baxo la scombreira fhixzo-se l silencio, los molineiros ya nun solmenabæn los cabalhetes cun un ximelgon prolongau. Mal s'ascuîthaba salir de la mina l barulhu distante d'un martielhu, cutiendo la tsapa.

Fhœnte

zola-germinalDownload