Significau
d'Essencia
Que
ye Essencia:
Cumo
essencia denominamus lo que constitui la naturaleza d'una cosa,
læs characterísticæs ou propiedahes que y son permanentes &
invariables. La pallabra, cumo tala, provien de l lhatino
essentĭa.
Tamien
se conhoç cumo essencia lo que ye importante, characterístico
ou fundamental n una cousa. Por casu: “La essencia de la
sciencia ye la curiosidá”, “la essencia de la bondá ye l amor
a l outro”.
Synónimos
d'essencia son naturaleza, propiedá; arrecendor, fragancia,
aroma; extracto, concentraho, ente outros.
Essencia
n philosophía
El
conceitu d'essencia ye fundamental nel pensamiento philosóphico.
La essencia ye lo q'egua la naturaleza de læs cousæs, lo que de
invariable & permanente tienen por contraposiçon cun lo
accidental, ye dizir, el todo de characterísticæs variables ou
mutables de læs cosæs.
Plato,
por casu, consideraba se' la essencia la idea ou fhorma eterna,
immutable de læs cousæs materiales, sensibles a la percepçon.
P'Aristóteles, pœla suæ parte, la essencia ye lo que
stableç la definiçon de læs cousæs, la suæ descripçon n elhæs
mesmæs, lo que la cousa ye cun respeito a elha mesma.
El
conceitu provien rigorosamente d'Aristóteles (magar tamien puœda
alcontrase n Plato),[1] q'usou la expression griega to ti en
einai (τὸ τί ἦν
εἶναι,[2]
litteralmente significando ""lo que diba ser" &
correspuœnde a l términu scholásticu subtileza)
ou alquando la phrase mas curtia to ti esti (τὸ
τί ἐστι,[3]
litteralmente significando "lo que ye" &
correspondiendo a l términu scholásticu haecceicidá) pa
la mesma idea.
Esta phrase apresentou talæs difficultahes pa los sos traductores
lhatinos que cunharun la pallabra essentia ("essencia") por
arrepresentar toda la expression. P'Aristóteles & los sos
segidores scholásticos, la noçon d'essencia sta intimamente
vinculada a la de definiçon (ρισμός horismos).[4]
Na
historia de la philosophía occidental, la essencia mũîthæs vezes
valîu de vehículo de doutrinæs que tienden a individualizar
fhormæs stremadæs d'existencia, bien cumo condiçones stremadæs de
identidá pa cousæs & propriedahes; n essa significaçon lógïca,
el conceitu dîou una fhuœrte base theórica & de xacíu commun
pa toda la familia de theoríæs lógïcæs basadæs na analogïa de
"mundos possibles" creada por Leibniz & disinvuœlta na
lógïca intensional de Carnap a Kripke, que fhoi posteriormente
retada por philósophos "extensionalistas", cumo Quine.
Etymologïa
Essencia
(lhatino: essentia) ye un términu polysémicu, usau na philosophía
& na theologïa cumo una designaçon pa la propriedá ou todo de
propriedahes que fhaen d'una entidá ou substancia lo q'elha ye
fundamentalmente, & q'elha tien por necessidá, & sin lo qual
elha pierde la suæ identidá. Essencia contrasta-se cun accidente:
una propriedá que la entidá ou substancia tien contingëntemente,
sin la que la substancia indagora ye a arretene' la suæ identidá.
El
conceitu provien rigorosamente d'Aristóteles (magar tamien puœda
alcontrase n Plato),[1] q'usou la expression griega to ti æn einai
(τὸ τί ἦν εἶναι,[2]
litteralmente significando ""lo que diba ser" &
correspuœnde al términu scholásticu subtileza)
ou alquando la phrase mas curtia to ti esti. (τὸ
τί ἐστι,[3]
litteralmente significando "lo que ye" &
correspondiendo a l términu scholásticu haecceicidá) pa
la mesma idea.
Esta phrase apresentou talæs difficultahes pa los sos traductores
lhatinos que cunharun la pallabra essentia ("essencia") por
arrepresentar toda la expression. P'Aristóteles & los sos
segidores scholásticos, la noçon d'essencia sta intimamente
vinculada a la de definiçon (oρισμός horismos).[4]
Na
historia de la philosophía occidental, la essencia mũîthæs vezes
valîu cumo vehículo de doutrinæs que tienden a individualizar
fhormæs stremadæs d'existencia, bien cumo condiçones stremadæs de
identidá pa cousæs & propriedahes; n essa significaçon lógïca,
el conceitu dîou una fhuœrte base theórica & de xacíu commun
pa toda la familia de theoríæs lógïcæs basadæs na analogïa de
"mundos possibles" creada por Leibniz & disinvuœlta na
lógïca intensional de Carnap a Kripke, que fhoi posteriormente
retada por philósophos "extensionalistas", cumo Quine.
La
pallabra essencia vien de l lhatino essentia. La pallabra lhatina de
proveniencia creou-se a propósito, por philósophos romanos
antiguos, a fin de fornecer una traduçon lhatina adequada pa l
términu griegu οσσία (ousia). El philósopho stoicu Séneca (d.
65 d.C.) attribuyîu la creaçon de la pallabra a Cícero (d. 43 aC),
mientræs que rhetor Quintiliano (d. 100 dC) allegou que la pallabra
se crearæ mũîtho ha, pol scriptor Plauto (184 aC). L usu ceho de l
términu tamien s'attesta n obræs d'Apuleyo (d. 170 d.C.) &
Tertuliano (d. 240 d.C.). Na Antiguedá Serœndia, el término
tien-se utilizaho na theologïa christiana, & pelæs obræs
d'Agustin (m. 430), Boethio (d. 524) & mas tarde theólogos, que
n lhatino medieval scribíæn, tornarun-se la base de la conseqüente
creaçon de n mũîthæs lhinguæs términos derivahos.[5]
Philosophía
Status
ontológïco
Nos
sous diálogos, Plato incamienta que seres concretos acquieren la suæ
essencia pelæs suæs relaçones cun "Fhormæs" -
universales abstractos de la lógïca - ou que se xebræn
ontologïcamente de los obiectos de percepçon sensorial. Essæs
Fhormæs apresentæn-se freqüentemente cumo modelos ou paradigmas de
los que læs cousæs sensibles son "copiæs". Quando usada
n essa direcçon, la pallabra Fhorma ye mũîthæs vezes puœsta n
mayúsculæs.[6] Los cuœrpos sensibles andæn de fluxu constante &
imperfeitu &, por tanto, pol cálculu de Plato, son ménos reales
de lo que læs Fhormæs que son eternæs, immutables & completæs.
Typicos exemplos de Fhormæs dadæs por Plato son la grandeza, la
pequenhez, la egualdá, la unidá, la bondá, la belheza & la
xhusticia.
Aristóteles
muœve læs Fhormæs de Plato scontra l nucleu de la cousa
individual, a la que se y tyama ousia ou substancia. Essencia ye
l ti de la cousa, el toti en einai. Essencia correspuœnde a la
definiçon de la ousia; essencia ye un aspeitu real & phýsicu de
la ousia (Aristóteles, Metaphýsica, I).
A
comuña cun nominalistas (Roscelin de Compiègne, William of Ockam,
Bernard de Chartres) los universales nun son entidahes concretæs,
mal son a penæs sones de voz, existen solo individuos: "nam cum
habeat eorum sententia nihil esse præter individuum [...]"
(Roscelin, De gener. et spec., 524). Los universales son
pallabræs que son a tyamar varios individuos; por exemplo, la
pallabra "homo". Por tanto, un universal reduz-se a la
emission d'un son (Roscelin, De generibus et speciebus).
John
Locke stremaba ente "essenciæs reales" & "essenciæs
nominales". Essenciæs reales ye la cousa (læs cousæs) que
fhae(n) una cousa una cousa, ente que læs nominales son la nuœssa
concepçon de lo que torna una cousa una cousa.
A
comuña cun Edmun Husserl la essencia ye ideal. Non obstante, ideal
significa que la essencia ye un obiectu intencional de consciencia.
Essencia interpreta-se cumo xacíu (E. Husserl, Ideæs relativæs a
una phenomenologïa pura & a una philosophía phenomenológïca,
parágraphos 3 & 4).
Existencialismo
L
existencialismo cuñou-lu l respaldu de Jean-Paul Sartre a la
affirmaçon de Martin Heidegger de que, pante los seres humanos, la
existencia precede a la essencia. "Na medida n que"
essencia "ye una piedra angular de toda la philosopía
metaphýsica & de l racionalismo, la declaraçon de Sartre fhoi
un repudio de l systema philosóphicu que venieræ primeiro q'elhi
(&, particularmente, el de Husserl, Hegel & Heidegger).
In vez de l "is-ismo" provocar "realidá",
argumentou q'existencia & realidá vienen primeiro, &
essencia deriva-se mas tarde. Pante Kirkegaard, ye la persona
individual quien ye la entidá moral suprema, & los aspectos
personales & subiectivos de la vida humana los que son mas
importantes; tamien pante Kierkegaard todo esso tuvieræ implicaçones
religïosæs.
Na
metaphýsica
"Essencia",
em metaphýsica, ye mũîthæs vezes sinónymo d'alma, & delhos
d'existencialistas argumentæn que los individuos ganhæn læs suæs
almæs & spíritus de puœis d'existir, que disinvuœlven læs
suæs almæs & spíritus pelæs suæs vidæs. Pante Kierkegaard,
sí q'ansí, l émphasis yera na essencia cumo "naturaleza".
Pante elhi, nun existe cousa tala cumo "naturaleza humana"
que determina cumo un humano se comportará ou lo q'un humano será.
Primeiro, existe, & spuœis vien la propriedá. L existencialismo
mas materialista & scéptico de Jean-Paul Sartre augmentou essi
principio existencialista refutando categoricamente qualquiera
essencia metaphýsica, qualquiera alma, & argumentando, in
cuœntæs d'esso, q'ha hi mera existencia, cun attributos cumo
essencia.
Ansí,
nel discursu existencialista, la essencia ye a referise a:
aspectu
phýsicu ou propriedá;
el
ser continuu d'una persona (el charater ou metæs determinadæs
internamente); ou
la
intrada infinita dientro de lo humano (que puœde perdese, puœde
atrophiar, ou puœde disinvolvese n una parte egual cun lo finito),
dependiendo de l typu de discursu existencialista.
Religïon
Buddhismo
Drientro
de la schuœla Madhyamaka de l buddhismo Mahayana, Candrakirti
identifica l ego cumo:
una
essencia de cousæs que nun depende d'outros; ye una naturaleza
intrínseca. La inexistencia d'esso ye altruísmo.
— Bodhisattvayogacaryācatuśatakaḥikā
256.1.7[9]
Buddhapālita
addiciona, ente que commenta sobre Mūlamadhyamakārikā de
Nagārjuna,
Quala
ye la realidá de læs cousæs como son? Ye l absencia d'essencia.
Personæs nun qualificadæs, que tienen el wœyu de la intelligëncia
scuru pola scuridá de la illusion, conciben una essencia de læs
cousæs &, segïdamente, produzen apegu & hostilidá n
relaçon cun elhæs.
— Buddhapālita-mula-madhyamaka-vrtti,
P5242, 73.5.6-74.1.2[9]
Pante
los buddhistas Madhyamaka, "Vazio" (tamien conhocido cumo
Anatta ou Anatman) ye la fhuœrte affirmaçon de que:
todolos
phenómenos son valeiros de qualquiera essencia;
l
antiessencialismo anda na raíz de la práxis buddhista; &
ye
la crehencia innata na essencia que se considera un obscurecemento
afflictivo que val cumo raíz de todo suffrimiento.
Ente
tanto, los Madhyamaka tamien arrefhugæn los principios de l
idealismo, materialismo ou nihilismo; in vez d'esso, læs ideæs de
verdá ou existencia, cabo qualquiera outra affirmaçon que dependa
d'elhæs, limitæn-se a la suæ funcçon dientro de los contextos &
convençones que los affirmæn, possiblemente un pouco semeyante al
relativismo ou pragmatismo. Pante los Madhyamaka, paradoxæs de
substituçon cumo l Navío de Teseo responden-se affirmando que l
Navío de Teseo remaneç ansí (drientro de læs convençones que lo
affirmæn) ta que deixe de funccionar cumo Navío de Teseo.
Nel
Mulamadhyamakarika de Nagarjuna, el Capítulu XV examina la propria
essencia.
Hinduísmo
A
l intender qualquiera personalidá individual, fhai-se una distincçon
ente l Swadharma (essencia) & l Swabhava (vezos mentales &
condicionamientos de la personalidá de l ego). Svabhava ye la
naturaleza d'una persona, que ye un resultau de los sous samskaras
(impressiones creadæs na mente debido a la interaçon cul mundo
externo). Essos samskaras creæn hábitos & modelos mentales &
essos tornæn a la nuœssa natureleza. Mientræs ha hi outru typu de
svabhava que ye una qualidá interna pura – smarana – stamus
eiquí centrando-nos mal a penæs nel svabhava que se creou debido a
los samskaras (porque pa discobri'l svabhava & smarana puros &
internos, ha-se tomar consciencia de los sous samskaras &
assumi'l control sobre elhos). El Dharma deriva-se de la raíz dhr
"por caltener." Ye lo que caltien una entidá unida. Ou
seya, Dharma ye lo que dá integridá a una entidá & detien la
qualidá & identidá (essencia), fhorma & funcçon
essenciales d'essa entidá. Dharma define-se tamien cumo xhusticia &
deber. Fhaze'l Dharma dalgien ye ser xhusto, fhaze'l Dharma dalgien
ye fhaze'l deber dalgien (expressa' la essencia dalgien).[10]
Véi
tamien
Referenciæs
^
"The Internet Classics Archive | Euthyphro by Plato".
classics.mit.edu.
Recuperaho l 12 xhunho 2018.
^
Aristóteles, Metaphýsica, 1029b
^
Aristóteles, Metaphýsica, 1030a
^
S. Marc Cohen, "Aristotle
's Metaphysics", Stanford Encyclopedia of Philosophy, accesso l
20 abril 2008.
^
Brown 1996,
p. 275-276.
^
"Chapter 28: Form" of The
Great Ideas: A Synopticon of Great Books of the Western World
(Vol. II). Encyclopædia
Britannica
(1952), p. 526-542. Esta fhœnte affirma que la Fhorma ou la Idea
capitalizæn-se a comuña cun essa convençon a l referise "a
aquelho que se xebra de læs characterísticæs de læs cousæs
materiales & de læs ideæs na nuœssa mente".
^
"Locke
on Real Essence". Stanford
Encyclopedia of Philosophy.
^
The
Story of Philosophy,
Bryan Magee, Dorling Kindersley Lond. 1998, ISBN
0-7513-0590-1
^
Dir pa:a
b
Translations from "The Great Treatise on the Stages of the Path
of Enlightenment", Vol. 3 by Tsong-Kha-Pa, Snow Lion
Publications ISBN
1-55939-166-9
^
Prasadkaipa.com
Fhœntes
