Showing posts with label mirandes. Show all posts
Showing posts with label mirandes. Show all posts

16.11.22

Fhøntes de l aire (Francisco Niebro)

 

oulor

vas caminu a baxo

& un saludable oulor te prende:

flor de l ouliveira


yerbæs

sangre nun se vei

& los tyoros ya se calhorun:

yerbæs na muralha


anhu

anhu de contraîros:

contentos fhazendo haikai

tristes cun la troika


castañæs

tengo un saquitu de castañæs

que guardo de l mofho & de l bitso

& vou comiendo una a una


nun me smuœlræn la durez de los dìæs

mass trahien-mi primaveras de castanheiros pœl heibierno

& diseñæn-mi una outonhal cinta de la vielha de sabores


una pena que se steyan a acabar


poema pa retratu de Luís Borges

blrancos los passos,

que nin rastru deixæn;

negros los dìæs,

que solo a la xhinela de l xal s’assomæn;

devagarosos los passos,

a ãpalpa' la rabia de l tiempu;

siempre, & inda hoxhe,

los paraìsos nunca l furun


quadra de Fonso Roxo

nada quieres recibir,

tenes cerradæs læs manœs,

de tan rico de soberbia,

tous pensares nun son sanos


elegïa pa læs hermitæs de læs Arribæs

inda alhiñæn algunæs gastæs piedræs a accompaña'l Dœuro, d'un & d'outru lhadu, cumo quien s’atyega a un dîous, atadæs a la punta d'arressayahos carreirones cun miedu de se sfhayaren, respondiendo por nomes de santos que nunca eilhì ponirun los pies – San Paulo, Santu Andres, Santu Albin; nunca quexhirun saber de dîouses que s’ancarrapitæn nos cabeços, puœis mas le convenìæn los cielos de læs Arribæs, los únicos verdadeiros, mas døndios & serenos; los hermitaños ya pœlhì nun andæn, mass inda los veyo a la solombra d'una vielha ouliveira a amponer sous poemas de silencio & de dolor, veladores de mundos que nos vielhos castros drumen, molineiros de ouraciones & de fhames; passei-le la mano pœlæs piedræs angurriadæs de læs paredes, & dei cun migo a eimagïnar puœrtæs, telhahos, altares, solares, que todo l tiempo lhevou an sou sacu: quedarun læs fhormigæs, el vuœlu de los pàxaros & de læs lhembranciæs, el siempre renovadu velo de læs arañeiræs & de læs nubrlinæs, læs yerbæs a marca' la primavera cun sous verdes, el frescu reçumar de los morredeiros cun sou bæille de cìnfanos a la tardica, & la cama de piedra adonde læs riveiræs enxayæn el bruyidu que l awa ha de tocar na orquestra de l rîo; nunca naide morou n aquelhæs capielhæs, mass siempre los hermitaños fhurun casa adonde elhæs podieræn caber, por esso se morrirun cumo todo l que ye humano, disgracia a que nin los dîouses le scaporun; deixadæs a la serena rabia de l tiempu & a la fhame de l matorral, aquelhæs capielhæs ya solo rezæn læs lhembranciæs, q'ha hi ouraciones mui costosæs, & atè los santos & los que d'elhœs viven ya nun stan pa tanto sudor & solo le rezæn a dîouses adonde se puœda tyigar cun automòbile, que ye costoso d’aguantar tanta concurrencia.


vidæs

a læs vezes por sfregantes

de tuæ vida disapaheces

de tan pesada nun vuœla

alæs mas fhuœrtes mereces


l almuœrçu

segîu, avenida a lantre, sin cuidar d’antrar an nengun restaurante ou cafè, anque tuvira salido solo p'almuœrçu, atravessou pa l lhadu de l sol, attentu a los semàforos & solo mirando l bastante pa nun andar a los ambarriones a quien passaba, tyigou a l fhundu & volvîu a l pa trás pœr una outra ruæ, fhazìæ por ouvi'l ruxhidu de los passos pa nun deixar nengun frisgu pœr adonde l pensar le podieræ salir a l caminu, & quando dîou por èl staba outra vez a la puœrtæ de l trabalhu, tirando los montonicos de cagahos de storninu n baxo la palmeira nada mas se dîou de cuœnta que merecieræ una mirada, que læs personæs son tantæs pœla ruæ q'un atè se scaheiç que son personæs, moñecos sin paraxhe cumo los carros, & pon-se una persona a studiar philosophìa & dapprende que læs personæs se definen por suæ qualidade, & a puœis dà n esto, acabou por se decidir a antrar outra vez nel trabalhu que ya staba fhartu d'almuœrçu & de cagahos de storninos, el comido bien podìæ sperar que comer ye cousa que exigë tiempu & sposiçon a l modu, bien abonda ya la fhame pouca lhibertade mos deixar.

Ganhæsti un modu differente de mirar & de stica'l silencio


todos ti dizen pa nun mexeres nel satsu, mass bien sabes, anque nunca n esso amientes, que te morreras cun la huœrta, melhor si stubier na pampoleza de suæ flor, puœis assì podrà tyigar a l fruîtu sin ti; a l modu que van quedando lhibres pa l satsu, los mas pequerricos rinconicos de tierra vas revolviendo fhuœra de tiempu, cierto de solo stares a probar a ti mesmu que scava' la tierra ye siempre l ampieçu d'una nuœva vida, & por esso scavæs & scavæs & scavæs atè que la mùsica de los wœssos te ponga a tocar pœl cuœrpu todu; l paìs cabe-te na sfhamiada reforma, & los gubernantes tenes-los bien presos na television, eilhì a la mano pa lhevaren cun un tiru certeiru d'èl quemando, puœis assì gustarìæs de los ver disapahecer: siempre le vivîsti næs cuœstæs, & sde mui ceho dapprendisti que læs cuœstæs mui ralramente se veyen a l spelho; nin tu mesmu tenes fe an tan grande carramelo de dìæs que ya vivîsti, dizîsti-mi, & das-te hagora mas de cuœnta de que solicu nun tyigarìæs tan lhonxhe, & por esso ganhæsti un modu differente de mirar & de stica'l silencio, que ye l tou special modu de agradecer; vuœlves hagora a l satsu, a tyama' la primavera, nun se vaiga elha a scaheicer de ti & de cumo stas preparadu p'a(rre)ampeçar mas una vez: un dìæ han de crece' læs yerbæs mas que la cuœnta, & mas cierta seña nun habrà de q'outra huœrta ya scava l hortelanu.


moda

yerbæs na riveira

son cuœrdæs adonde l’awa

toca la suæ moda


lo ganaho

ye extraña la moda

nublre abaxou a l caminu

ya vuœlve l ganaho


lo pomar

floriæn-le unæs rosæs

maçanæs de vida & sangre

nel pomar de l rostru


la cura

stas pœrquì outra vez, pouco mas de mil kilòmetros a puœis & nin siquiera dous dìæs completos, siempre an baxo d’awa passæsti pœr mũîthæs tierræs cun mũîtha xhente, stuvîsti n cidades adonde se trabalha cumo n fhormigeiru, & nengunu d'essœs sitios ye l tou fhormigeiru, destinado a quedar siempre nel carreiron cun algun çubiaçu a læs cuœstæs, buscando-te sin nunca seres capaz de t'atyar n essa soledade accompañada, solo los wœcos ãpalpando d'essæs eillusiones de compaña virtual que nin siquiera se dà a l trabalhu de preguntar por ti si tu nun stas, n una einexistencia virtual que tan de breve vaî & ven cumo tuæ existencia, de modu que nun tienes de extrañar puœis cada metro q'andæs el metro q'andæsti quedou pa tras tamien el solo pa nunca mas tornar a ser andadu, & tu siges serenu bien consciente de que todolos caminos son eirrepetibles; & ende scribes


ye lharga la viaxhe

solo piensæs an volver

nun se calha l awa


& inda, lhembrando l caminu & l modu cumo la mùsica t'axhuda a passalo, a cobierto de la nœithe:

tan lhargo l camino

cansado nunca mas tyegæs

Mozart an viaxhe


quando acabæs por volver atyegæs-te a l facebook & das dan cun todos aquelhœs revolucionaîros de pallabræs & ende scribîsti

ya tienes tuæ dosæ

revoluçon de pallabræs

vaî fhaziendo algo


& decides fhazer una cura atè que la gana ti vuœlva outra vez, nin que seyan solo unæs horæs, que nada de l que fhaigas ye amportante a nun ser pa ti mesmo, q'outros dìæs nun tienes & outræs pallabræs nun sabes, puœis

a la claridade

fhilos andebles te prenden

sta de bien cun tigo


crystales

tan dispreziadæs yerbæs

patria adonde l’ourbalheira

cuœlga sous crystales


pelo rucio

los montes verdegæn

& voziæn sou pelo rucio:

nieve na Senabria


la claridade

la nœithe tyoraræ ourbalheira sin parar, & læs yerbæs quedorun sin xheytu cun tanta plrata a l tsintsin, assì & todo l sol trouxo-le a la mañana un beisu que mal a penæs tyigou pa calece' la mũîtha grima agarrada a læs missagræs de los pesahos anhos; sabìæ que nada podríæ fhazer pa que l sol s’atyegaræ a la raìz de læs pallabræs, que nin un pàxaro cun quien fhalar pœlì svolexaba, solo le quedando diseña'l dìæ cun un palico na tierra ancuscarada, anque nunca tuviræ dapprendido cumo diseñar una vida que l tiempu fhoi volviendo a l reves; a l mènos adominaræ l arte de lheva' los dìæs un a un, sin mas sperança que ver lhuzi'l sol, siempre cun suœños de verano, puœis sabìæ bien que los suœños yeræn todos bønos sque servìræn pa bota'l carru de l tiempu a l p'a lantre & nun deixaræn coalha' los passos; la lhama que se sparbaræ pœl pequenhu mundo, mal deixaba andar de modu seguru, mass aparar & quedar quieto serìæ un modu de se deixar morrer a l son de quien outru ouffício nun ten que sembrar rabiæs & venenos mortales, que venen siempre pœr tarde, cumo se l dìæ tuviræ culpa de suæ propia claridade ou l ourbalheira de ser tan clarica: si ye verdade que l sol, quanto mais arrelhuz, mas solombra bota.


tardes de xhanheiro

gustahes-mi a crecer

tardes breves de xhanheiro

royendo la nœithe


perpiendula

l aire arrolha los wœvos

vozio amarielho a teñir

lo cielo: purpiendula


bañu

sacude læs plrumæs

ri-se a la par de l ribeiru

dà bañu l pardal


tyuvia

de tyover nun apara

awa que lhava la ruæ

& tamien miæ alma


plrata

arrelhuz el wœlhu vivu

plrata a saltar na canastra

sardinæs tan frescæs


arremolinar

frìu aire de Touro

arremolina folharascæs

& mîous pensamientos


chicharræs

læs Arribæs calhæn-se

fhai l Dœuro accompañamiento

cantæn læs chicharræs


dizir

alhà la pallabra

solo l silencio inda diz

la indizible vida


anhos

ya fhoi nuœvu l anhu

cun èl morrîsti un catsico:

sabe bien star vivo


2012

los mîous amigos saben bien quien son

nada le pido mass todo mi dan

delhœs preciso mũîtho mas que pan

puœis sin elhœs nun m’anda l coraçon

cada silencio ou xhestio me compon

los strãpalhados dìæs, puœis siempre van

cun migo pœla mano, adonde stan los miedos

& outros males sin perdon


si te ves solo nun cierres la puœrtæ

a inda mas amigos, cumo huœrta

trata delhœs & rega-los todolos dìæs

anque sin que los veyas passen anhos


queda attento a cahidæs & disenganhos

tuæs upas dando siempre & alegrìæs


2012

cruzæsti-te cun la muœrte & cun nada mas que silencio & pallabræs fhusti capaz de le fhazer frente: son extrañæs armæs pa tan grande guerra, mas furun elhæs q'atè eiquì ti ansinhorun el caminu: se scribes, nada mas buscæs que sentir q'inda stas vivo & lhimpiares l awadeira adonde puœda continar a corre'l sangre.


2012

nin te disti de cuœnta de l puçu que se t'abrìæ de lantre: fhoi tan grande la cahida que spartiçæsti tsitsa & wœssos, anque nin bien sæbas si ya tyegæsti a l fhundu; por anquanto, mantenes la costosa caminada d'ãgarrar pœlæs paredes pa outra vez tyigar a riba, a l sol, cuœste l que costar; de tan negros, nin dou pa ller claro los dìæs, nin læs pallabræs stabæn preparadæs a l modu pa tanta negrura ti describir, por esso nun ha hi mũîtho pa dizi'l que nun puœde ser dizido, el que dizir nun yes capaz & talvez solo l tiempu n tuæ axhuda venga; staba quasj a ampeça' la primavera & todo l tiempu ampeçou a andar a l pa tras, & nunca mas fhoi verano, nin siquiera outonho, l hibierno agarraho a la piel de los dìæs , la nubrina a nun deixar ve' læs risæs nin siquiera cun lhuzes a l modu pa nublrina: disti por ti & andabæs a satsadæs a la flor de la culpa, a la flor de la pena, nun furæn elhæs secar-te toda la auga de l puçu adonde bebìæs la fhuœrça p'arrepassa' los sotànganos & pa fhazer una nuœva parede cun læs piedræs que t'atalacabæn el caminu; ponisti-te an modu de vuœlu sin sfuœrço, sin bater alas mũîtho a riba læs corrientes frìæs, capazes de te lhevar pa l fhundu de sous lhapos; indagora, an quanto scribes, sientes que l nome nun tornou a los fheithos & que nada sta curaho, nada sta scaheicido & mañana inda nun atyou caminu; todo l que precisæs hagora nun ye confiar nun nuœvo, q'èl nada ten pa ti dar, mass continar pœl caminu, angulhendo læs lhágrimæs que nun te deixarìæn ver cumo precisæs, un passu de cada vez, inda que nun sæbas adonde te lhevæn essœs passos, mas abonda que te fhaigas compaña & pises el miedu de querer scapar.

N B: Scripta basada n InterFhala + mirandes rayano.


Fhønte



7.1.19

El preselbe na eglresia



La nœithe staba scura & fría.
Nun fhusse la smolrecida lhuz de læs bombilhæs de la rua & l blranco eimaculaho de la nieve q'habíæ cayido n essa tarde, & naide s’astreviríæ a botar un pie fhuœra de casa.
La maî naturaleza habíæ vestido de blranco cun nevon todo l que staba fhuœra de telha, mas mentræs, læs fharrapicæs de nieve deixarun de cayer cumo se quexhiesse fhaze' la pønte pa soutordíæ, & tamien elha associar-se, dar una upa pa la realizaçon de los deseyos.
Podíæ assí mirar pa los teithos, læs ramalhadæs, los wœlmos & læs bordæs de l riveiru amoutsadu & serenu cumo quien convida a dromir a quedar quieto.
Mas quietu ye que you nun staba, la cena habíæ sido fharta & demorada, & you nun víæ modos de tyiga' la hora de mos botar a caminu, até que maî m’abotonou la xhiqueta & m’acuntsegou l gorru até læs orelhæs, staba mas que cierto que l tiempo de spera habíæ acabaho, paî abrîu la puœrtæ de la rúa.
Hagora ya staba todo tan a cerca, hagora solo faltaba vince'l caminu que me lhevaríæ até l Sagradu pa que todo acabasse.
Los fhervores, læs anxiæs q'habíæn tomaho cuœnta de min nos últimos díæs pa ve'l presepe que staba na Eglresia Matriz, habíæn tyigaho a la fin.
Fhui solo pone' los pies næs trabæs de l soalho, & cumo s’algien m'houbieræ imburriaho deixei la mano de paî, que habíæ agarraho todo l caminu & scapei-me. Por ãtre læs piernæs de mũîthos que lo arrodiabæn, fhurei até quedar eilhí, bien a cerca, tyigaba-le si quexhiesse, até le podíæ tocar cun los dedos de læs miæs manos. Los mîous wœyos abríæn-se hagora de spantu & satisfaçon, & lo demas de min quedou paraho de lantre d'aquel quadru de tenrura q'involvíæ la Sagrada Familia & todæs aquelhæs criaturicæs que lo componíæn.
El fhuœrte silencio que habíæ n aquel spacio & l clareyu de lhuz de la strelha puœsta alhá nel alto de la lhadeira, la cabanha a d'onde l Ninu staba deithadu n unæs palhicæs, cun suæ Maî & Paî, la vaquita, el borricu, & læs canhonæs paciendo, el carreiru por a d'onde los Reys Magos tyigarun, yera todo tan guapo & mágïco que nun mas iba a scaheicer.
Guardei siempre cun migo esti momento de contemplaçon, tan bien cumo los mas valiosos & importantes regalos que tuvi.
A la fin, quien puœde dizir q'algo ha hi mas importante que la vjsita al preselbe na nœithe de consolada, na nœithe de la missa l galhu na tierra de mîos awœlos.

3.5.17

80 Anhos de Zeca



Canta, que naide t'afronta

Audio

Mîou ermano, arrimadu a dous anhos a puœis d'haber ido a salto, vieno de Francia ende pœr 1968. Sta eiquì sta a fhazer quarenta anhos. Yera un tiempo an que los suœños se dezìæn an frances & l mais grande infierno se tyamaba Guerra de l ultramar, que solo algo a puœis daprendì que yera una gerra colonial. Quien stuviræ fhuœra & nun venisse a apresentar-se pa la gerra yera dado cumo desertor & lhœw preso s’atentasse a poner pie na suæ tierra. Extranha patria que ãpuntaba los sous fhiyos pœl mundo a saber de la vida & los oblrigaba a venir pa s’intregaren a una gerra que naide intendìæ pa que servìæ & de que se scapaba quien podìæ. Un tiempo de vergoña, assì me lhembro d'èl.
Vieno mîou ermano, & todo quanto trouxo cun èl de Francia fhoi una bicycleta de mudançæs, un giradiscos & arrimaho a una dolzena discos. Agosto corrìæ, marralheiro, ya cun la trilha fheitha, & sobraba l tiempu pa ouvir aquelhæs modæs a que los mîous ouvidos nunca habìæn podido tyigar. Nin sei cumo l disco nun se gastou d’ouvir tanta vez «Os Vampiros», «Menino do Bairro Negro» & «No lago do Breu», modæs d'un tal José Afonso, de que nunca ouviræ fhalar. Un dìæ, el discu scatsou-se, mass læs músicæs ya læs habìæ grabaho de læs cantar tanta vez. Assi & todo, solo le tornei a ouvi' la voz ya n 1972, n una Bergança q'abafhaba. Un amigu habìæ arraxhaho un discu tyamadu «Cantigas do Maio»: habìæ q'ouvir a læs scundidæs, el sonidu baxicu pa que nun tyigare a la ruæ. A puœis, a puœis fhoi atè siempre, inda hagora compañìa, nunca cansada, de læs lhargæs viaxhes de Lisboa a Sendin & a Vilha Real.
An quanto speraba ouvi' la Grândola Vila Morena, na madrugada de 25 d'Abril de 1974, nel Depósito Geral de Adidos, tenìæ un nuœlu tan fhuœrte que nun sabìæ n que parte de l cuœrpu se mi habìæ dado. A puœis, fhoi un arrevientu, cumo una nœithe de fhoguetes de lhàgrimæs, cumo si aquel que «Era um Redondo Vocábulo», argolha d'una cadena, s'houbiræ spartiçaho. Solo a puœis d'essa nuœva era l ouvì cantar algunæs vezes de viva voz & fhui coincendo toda la suæ mùsica pœr unos lhados & pœr outros, ya que nin denheiro tenìæ pa giradiscos & essæs cousæs. Tuvi inda que sperar mũîthu anhu p'axhunta' la colleçon de læs suæs músicæs, que cuntino a ouvir n una ruœdra que vaî demudando.
Cun èl tamien dapprendì a dar valor a modæs q'ouvìæ sde pequenhu, anque an mirandes, cumo aquel «Dîous te guarde Rosa, / Lindo Serafin, / Linda pastorica, / Que fhazes eiquì?». & D'outræs nun fhalo, que gusto mas d'ouvir &, a l mesmu tiempu q'ouvo, ir vendo los cinemas an que los sonidos se srobæn an drento. Nun sei porquè, mas ha hi pallabræs, ha hi sonidos que se vuœlven colobrinæs de cada vez que læs ouvo. Nun adelantra una persona querer intender essæs cousæs, abonda ouvir. & pensar, mas una vez, que ciertæs personæs nunca se habìæn de morrer.
Un dìæ, vaî a fazer venti anhos esti Febreiro, staba a ouvi'l telejornal & ponen aquelha moda d’Outonho que manda calhar fhøntes & tyorar ribeiræs & todo, «que eu não volto a cantar». Tamien ende you le pedì alguna awa a læs ribeiræs & me calhei cumo læs fhøntes. Yera 1986 & la miæ vida staba a dar un vølcu cumo una campana, n un fhuœlgu q'inda mal daba señæs d’agarrar un nuœvu balanciu. Nun mi dîou la gana d’ir a l intierru, pa quedar cun la illusion de que nun s'habìœ muœrto & nun deixaræ de se'l que siempre fhuœræ, una ambuça de sonidos que se sørben. Até hoxhe èl contina-mi a cantar, siempre cumo se fhuœræ la purmeira vez. Quando ouvo læs suæs modæs, mas que de José Afonso, lhembra-se-mi de min. Ye una música que m’imburria a contra min, sde aquel Agosto marralheiro de 1968. No cun soledahes, mass cun gana de hoxhe, & de continar a soñar cun una tierra de fraternidade. Cun mùsica que fhaiga volar, nin que seya solo a catsicos, que ye un modu d'un nun se sabarrar tanto nos tropieços de l caminu.
Fhønte
 
x