Dedicau
a la memoria de James S. Holmes - un gran alumnu de traducçon &
un colhaçu
Magar
el reconhocemiento ampliu ente los historiadores de la cultura de l
papel principal que la traducçon tien venido exerciendo na
crystalizaçon de læs culturæs nacionales, relativamente pouca
pesquisa tien sido realizada t'hagora n esta staya. Cumo norma
commun, historiæs de litteraturæs amentæn læs traducçones cumo
nun habiendo como læs evitar, a l lhidiar cul Medioevo ou l
Renacemiento, por casu. Ye-se, naturalmente, a atopar referenciæs
sporàdiquæs a traducçones litterariæs individuales per varios
outros periodos, sì q'ansì raramente s'incorporæn a la narrativa
històrica dalguna fhorma coherente. De conseqüencia, difficilmente
se tien una idea de la funcçon de la litteratura traduzida d'una
litteratura cumo un todo ou de la suæ posiçon drientro d'essa
litteratura. D'arriendæs, nun ha hi consciencia de la possible
existencia de la litteratura traduzida cumo un systema litterariu
determinau. El conceitu predominante ye mas bien el de "traducçon"
ou mal a penæs "obræs traduzidæs" consideradæs
individualmente. Existirìa daquè base pa una supposiçon
differente, que serìa considera' la litteratura traduzida cumo un
systema? Existirìæ l mesmu typu de rede cultural & verbal de
relaçones drientro de lo que paheç ser un cuœlmu arbitrariu de
textos traduzidos q'hypotheticamente nos avulta existir na
litteratura de procedencia? Que typu de relaçones podrìæ haber
ente læs obræs traduzidæs, que s'apresentæn cumo fheithos
completos, que s'importæn d'outræs litteraturæs, se xebræn de los
sous contextos domèsticos &, conseqüentemente, se neutralizæn
nel puntu vista de læs griescæs ente centro & peripheria?
La
miæ thesis ye que læs obræs traduzidæs se correlacionæn de polo
mènos duæs maneiræs: (a) na fhorma como los sous textos de
procedencia se seleccionæn pola litteratura de destinaçon, siendo
siempre los principios de selecçon amendables polos cosystemas
domèsticos de la litteratura de destinaçon (por dizilo de la
maneira mas precavida); & (b) na fhorma n q'adoptæn normæs,
comportamientos & polìticæs specìficæs — arresumiendo, na
utilizaçon de l repertorio litterario — lo que resulta de læs
suæs relaçones cun los outros cosystemas domèsticos. Estos nun se
confinæn mal a penæs a l nivel linguìsticu, tamien se manifiestæn
n un nivel qualquier de selecçon. Ansì, la litteratura traduzida ye
a tener un repertorio proprio, que ta ciertu puntu podrìæ ta ser
exclusivu de sou. (Vèi Toury 1985 & 1985a.)
Paheç
q'essos puntos tornæn non solo razonable tsarrar de litteratura
traduzida, tamien que seya imperativo fhazelo. Nun veo como qualquier
sfhuœrçu acadèmicu por describir & explica'l comportamiento l
polysystema litterariu n synchronìa & diachronìa seya a dir
adelantrando de fhorma adequada si esso nun se reconhoç. N outræs
pallabræs, concibo la litteratura traduzida non solo cumo systema
integral drientro de qualquier polysystema litterariu, tamien cumo
systema per-activu n dientro sigo. Sì q'ansì quala diba se' la suæ
posiçon drientro l polysystema, & como essa posiçon diba andar
connectada cun la naturaleza l sou repertorio total? Andarìæ-se
temptau a deduzi' la posiçon periphèrica de la litteratura
traduzida de l studio de la litteratura que tamien occupa
permanentemente una posiçon periphèrica nel polysystema litterariu,
sì q'ansì nun ye da fheitho l casu. Si la litteratura traduzida se
torna central ou periphèrica, & si essa posiçon anda connectada
cun repertorios innovadores ("primarios") ou conservadores
("secundarios"), depende de la constellaçon specìfica l
polysystema n studio.
II
Dizir
que la litteratura traduzida caltien una posiçon central nel
polysystema litterario significa que participa activamente na
formaçon de l centro l polysystema. N una tala situaçon, ye polo
commun parte integrante de læs fhuœrçæs innovadores &, cumo
tala, ye probable que s'identifique cun los principales eventos de la
historia litteraria a l estos acontecer. Esso implica que, n esta
situaçon, dala distincçon nìtida se caltien ente los scriptos
"primitivos" & "traduzidos", & que
mũîthæs vezes son los principales scriptores (ou miembros de l
avanguarda q'andæn a piques de tornase scriptores principales) los
que produzen læs traducçones mas conspicuæs ou appreciadæs.
Arriendæs d'esso, n un tiempu quando modelos litterarios nuœvos
anden biltando, la traducçon tornarà-se probablemente un de los
medios d'elaboraçon de l repertorio nuœvo. Per acio de læs obræs
externæs, characterìsticæs que nun existìæn inantea (tanto
principios cumo elementos) introduzen-se na litteratura nacional.
Elho inclui possiblemente non solo modelos nuœvos de realidà
substituyendo los antiguos & stablecidos que nun son ya
efficazes, tamien toda una gamma d'outræs characterìsticæs, cumo
una fhala nuœva (poètica) ou patrones & tèchnicæs
composicionales. Ye nidio que los proprios principios de selecçon de
læs obræs a traduzise se determinæn pola situaçon que gubierna l
polysystema (local): los textos seleccionæn-se a comuña cun la suæ
compatibilidà cun læs nuœvæs approximaçones & l papel
suppuœstamente innovador que son a assumir drientro de la
litteratura unde se destinæn.
Qualæs
son, intos, læs condiçiones que wœñarìæn una situaçon d'esta
mena? Avulta-mi podese discernir très casos principales, que son
basicamente varies manifestaçones de la mesma lhey: (a) quando un
polysystema indagora nun se crystalizou, esto ye, quando una
litteratura ye "moça", nel processu de fundase; (b) quando
una litteratura ye "periphèrica" (drientro d'un gran
cuœlmu de litteraturæs correlatæs) ou "dèbile"(1), ou
intrambes; & (c) quando ha hi puntos d'inflexion, crises ou
vazios litterarios n una litteratura.
Nel
primer casu, la literatura traduzida da cincielho cubre la necessidà
d'una litteratura mas nuœva d'implementa' la suæ fhala acabante
stablecer (ou arrenovar) cun tantos typos litterarios quanto
possible, a fin de tornala ùtile de fhala litteraria & ùtile a
l sou pùblicu wœñante. A l nun poder una litteratura nuœva eguar
immediatamente textos de todolos typos conhocidos polos sous
productores, beneficia-se de la experiencia d'outræs litteraturæs,
& la litteratura traduzida torna-se ansì un de los sous systemas
mas importantes. Lo mesmo val pa la segunda instancia, aquelha de
litteraturæs relativamente stablecidæs cun limitaçon de recursos &
cun una posiçon drientro d'una hierarchìa litteraria mas amplia &
polo commun periphèrica. De conseqüencia d'essa situaçon, talæs
litteraturæs mũîthæs vezes nun disinvuœlven la mesma gamma
completa d'actividahes litterariæs (organizadæs n una variedà de
systemas) observables næs litteraturæs mayores adiacentes (lo que,
conseqüentemente, ye a crear un sentimiento de que son
indispensables). Tamien puœden "carecer" d'un repertorio
que se considere extremamente necessario n relaçon a essa
litteratura adiacente & n funcçon de presencia. Essa falta ye a
ser intos cobierta, total- ou parcialmente, pola litteratura
traduzida. Por exemplo, todolos tipos de litteratura periphèrica
puœden, in talos casos, fundamenta-se n litteratura traduzida. Sì
q'ansì mũîtho mas importante ye la consequëncia de que la
capacidà de talæs litteraturæs "dèbiles" d'iniciar
innovaçones ye freqüentemente minor de lo que la de læs
litteraturæs mayores & centrales, resultando n una relaçon de
dependencia que ye a stablecese non solo n systemas periphèricos,
tamien nel propriu muxicu d'essæs litteraturæs "dèbiles".
(Por evitar malintendidos, prestaba-mi salientar q'essæs
litteraturæs son a ascender a una posiçon central d'una fhorma
anàloga talque lo fhaen los systemas periphèricos drientro d'un
determinau polysystema, sì q'ansì esso nun se puœde discutir
eiquì.)
Visto
que læs litteraturæs periphèricæs nel Hemisferio Occidental
tienden mas freqüentemente a ser idènticæs a læs litteraturæs de
naçones minores, por mas repunante q'essa idea nos podiæ pahecer,
nun ha hi mas remedio q'admittir que, drientro d'un cuœlmu de
litteraturæs nacionales relacionables, cumo næs litteraturæs
d'Europa, læs relaçones hieràrchicæs stablecieræn-se n intamando
essæs litteraturæs. Drientro d'essi (macro-) polysystema delhæs de
litteraturæs assumierun posiçones periphèricæs, lo que mal
significa a penæs que mũîthæs vegadæs se modelaræn in gran
parte por una litteratura exterior. Pante talæs litteraturæs, la
litteratura traduzida nun ye solo una canal principal pela que l
repertorio de moda se lheva a casa, tamien una fhœnte de
reorganizaçon & provision d'alternativæs. Ansì, ente que
litteraturæs mas ricæs ou mas fhuœrtes son a tener opçon
d'adoptar novidahes dalguna peripheria drientro de læs suæs
fronteiræs autochthones, litteraturæs "dèbiles" so tales
situaçones mal dependen da vezo a penæs d'importaçones.
La
dynàmica drientro l polysystema egua puntos d'inflexion, esto ye,
momentos històricos u los modelos stablecidos nun son ya
sustentables pante una gëneraçon de mènos tiempu. N essos
momentos, mesmamente n litteraturæs centrales, la litteratura
traduzida ye a assumir una posiçon central. Elho ye indagora mas
verdadeiro quando, n un puntu d'inflexion, dal elemento l mancommun
autochthon se considera acceitable, resultando n un "vacuo"
litterario. N essi vacuo, ye fàcile que s'infiltren modelos
externos, & la litteratura traduzida ye a, conseqüentemente,
assumir una posiçon central. Ye nidio que, nel casu de litteraturæs
"dèbiles" ou n constante stau d'improbecemiento (falta
d'elementos litterarios existentes n un paìs vizin ou litteratura
externa accessible), esta situaçon ye indagora mas avassalhadora.
III
Sofhitar
que la litteratura traduzida ye a caltener una posiçon periphèrica
significa eguar elha un systema periphèricu drientro l polysystema,
polo commun gastando modelos secundarios. N una tala situaçon, nun
tien influencia nos processos principales & modela-se a comuña
cun normæs ya convencionalmente stablecidæs por un typu dominante
na litteratura de destinaçon. La litteratura traduzida, n esti casu,
torna-se un factor importante de conservadorismo. Magar que la
litteratura origïnal contemporanea podia continuar disinvolviendo
normæs & modelos nuœvos, la litteratura traduzida sige normæs
que se refhugaræn recientemente ou ha mũîthu tiempu pol muxicu que
(recientemente) se stablecieræ. Nun caltien ya correlaçones
positivæs cun la scriptura primitiva.
Manifiesta-se
eiquì una paradoxa per-interessante. La traducçon, per acio de la
q'ideæs, elementos, characterìsticæs nuœvos son a introduzise n
una litteratura, torna-se un mediu de preserva'l tastu tradicional.
Esta discrepancia ente la litteratura central de procedencia & la
litteratura traduzida pudo evoluyir de variæs maneiræs, por
exemplo, quando la litteratura traduzida, n assumiendo una posiçon
central & inseriendo elementos nuœvos, pierde aina contactu cun
la litteratura domèstica de procedencia que fhoi camudando,
tornando-se ansì un factor de preservaçon de l repertorio sin
alterar. Ansì, una litteratura que pudo grilhar cumo un typu
revolucionariu ye a continuar existiendo cumo un systèmed'antan ossificau, da vezo fanaticamente guardau polos actores
de modelos secundarios contra ta mesmamente modificaçones minores.
Læs
condiçones que permitten esti segundu stau son, naturalmente,
diametralmente oppuœstæs a læs que fhaen wœña' la litteratura
traduzida cumo systema central: ou nun ha hi grandes modificaçones
nel polysystema ou esses modificaçones nun s'effectùæn pela
intervençon de relaçones interlitterariæs materializadæs na
fhorma de traducçones.
IV
La
hypòthesis de que la litteratura traduzida ye a ser un systema
central ou periphèricu nun implica ser siempre l unu ou l outru.
Cumo systema, la litteratura traduzida sta n elha mesma stratificada
&, dende l puntu vista l anàlysis polysystèmicu ye
freqüentemente dende l puntu vista l strato central u s'observæn
todelæs relaçones drientro l systema. Elho significa que, magar
poder una secçon de la litteratura traduzida assumir una posiçon
central, outra ye a remanecer enforma periphèrica. Nel anàlysis
anterior, ãpuntei la strẽitha relaçon ente los contactos
litterarios & l status de la litteratura traduzida. Avulta-mi
esto la principal pista n essa qüestion. Quando ha hi interferencia
intensa, ye la parte de la litteratura traduzida proveniente d'una
litteratura de fhœnte principal la que tiende a assumir una posiçon
central. Por exemplo, nel polysystema litterariu hebraicu ente læs
duæs gerræs mundiales, la litteratura traduzida de l russo assumîu
una posiçon inequivocamente central, ente tanto læs obræs
traduzidæs de l angles, aleman, polaco & outros idiomas
assumierun una posiçon obviamente periphèrica. Pa de tras, una vez
que læs principales & mas innovadores normæs de traducçon se
fhueræn fhaziendo por traducçones de l russo, læs outræs
litteraturæs traduzidæs fhueræn adheriendo-se a los modelos &
normæs que fhueræn elaborando essæs traducçones.
El
material històricu analyzau t'hagora n tèrminos d'operaçones
polysystèmicæs ye per-limitau si se quier aporrir qualquiera
conclusion de lhungu algame sobre læs possibilidahes d'assumi' la
litteratura traduzida una posiçon particular. Mas trabayos que se
realizarun n esta staya por varios outros studiosos, ansì cumo læs
miæs propriæs pesquisæs, indicæn tender a ser periphèrica la
posiçon "normal" assumida pola litteratura traduzida. Esso
ha n princìpio de ser compatible cun la speculaçon theòrica.
Puœde-se presumir que, a lhungu plrazo, dal systema ye a remanecer n
un stau constante de debilidà, "puntu d'inflexion" ou
crisis, magar nun tener que s'exclui' la possibilidà de que delhos
de polysystemas podian caltener tales stahos un tiempu lhargu.
Arriendæs d'esso, non todolos polysystemas se structuræn de la
mesma maneira & les cultures diffieren significativamente. Por
exemplo, ye nidio que l systema cultural frances, la litteratura
francesa naturalmente inclusa, ye mũîtho mas sòlidu que la mayorìa
de los outros systemas. Esso, cabo la posiçon lhargamente central
tradicional de la litteratura francesa n contextu europeu (ou
drientro l macropolysystema europeu), fhixzo assumir a la litteratura
traduzida francesa una posiçon extremamente periphèrica. El stau de
la litteratura angloamericana ye comparable, ente que la russa, l
alemana ou la scandinava pahecen amosar differentes patrones de
comportamiento a essi respeitu.
V
Que
conseqüenciæs la posiçon assumida pola litteratura traduzida ye a
tener næs normæs, comportamientos & polìticæs
translacionales? Cumo affirmei anteriormente, la distincçon ente una
obra traduzida & una obra origïnal in tèrminos de
comportamiento litterario ye funcçon de la posiçon assumida pola
litteratura traduzida n un determinau momento. Quando occupa una
posiçon central, los limites son diffusos, de maneira que la propria
categorìa d' "obræs traduzidæs" tien de ser extendida
tamien a læs semitraducçones & quasitraducçones. Dende l puntu
vista de la theorìa de la traducçon, cuido q'esta ye una maneira
mas adequada de lhidiar cun talos phenòmenos q'arrefhugalos cun base
n una concepçon stàtica & ahistòrica de la traducçon. Visto
que l actividà translacional participa, quando assume una posiçon
central, nel processu de creaçon de modelos primarios nuœvos, la
principal preoccupaçon de l traductor eiquì nun ye mal a penæs
catar modelos dispuœstos nel sou repertorio domèstico u los textos
de procedencia serìæn transferibles. Polo contrario, el traductor
prepara-se n talos casos a viola' læs convençones domèsticæs. So
talæs condiçones, læs hypòtheses de que la traducçon s'approxime
a la copia de procedencia n tèrminos d'adequaçon (n outræs
pallabræs, una reproducçon de læs relaçones textuales dominantes
de lo de procedencia) son mayores de lo que d'outra fhorma. Claro,
dende l puntu vista de la litteratura de destinaçon, læs normæs de
traducçon adoptadæs puœden por un tiempu ser per-externæs &
revolucionariæs, & si la nuœva tendencia fhuer derrotada na
lhuîtha litteraria, la traducçon fheitha d'acuœrdo cun læs suæs
concepçones & gustos nunca serà realmente a ganhar terreno. Sì
q'ansì si la nuœva tendencia fhuer victoriosa, el repertorio
(còdigu) de la litteratura traduzida ye a ser arriquecido &
tornase mas flexible. Periodos de gran cambio nel systema domèsticu
son, la verdà, los ùnicos u un traductor se prepara pol amor de dir
per-alhende læs opçones que se y offrecen pol sou repertorio
domèstico stablecido & sta dispuœstu a temptar un tractamiento
differente na elaboraçon de textos. Vamus alcordanos de que n
condiçones stables elementos que falten na litteratura de destinaçon
son a remanecer intransferibles si l stau l polysystema nun
permittier innovaçones. Sì q'ansì l processu d'abertura l systema
gradualmente approxima ciertæs litteraturæs &, a lhargu plrazo,
permitte una situaçon u læs premisæs d'adequaçon (translacional)
& læs realidahes d'equivalencia son a sobreponese n un grau
relativamente altu. Ye l casu de læs litteraturæs europeæs, magar
que n delhæs d'elhæs el mechanismu de repudio fhuer tan fhuœrte
que los cambios de que stou fhalando ocurrieræn n una scala enforma
limitada. Naturalmente, quando la litteratura traduzida occupa una
posiçon periphèrica, comporta-se de maneira totalmente differente.
Eiquì, el principal puxu l traductor ye concentrase n atopa' los
meyores modelos secundarios dispuœstos pa l textu externu & l
resultau mũîthæs vezes acaba siendo una traducçon inadequada ou
(cumo you preferirìæ dizir) una discrepancia mayor ente la
equivalæncia algamada & l adequaçon postulada. N outræs
pallabræs, non solo l status sociolitterariu de la traducçon
depende de la suæ posiçon drientro l polysystema, tamien la propria
pràctica de la traducçon sta fhuœrtemente subordinada a essa
posiçon. & Ta la qüestion de que ye una obra traduzida nun ye a
respondese a priori n tèrminos d'un stau idealizau a fhuœra d'un
contextu ahistòricu: tien que se determinar cun base næs operaçones
que gubiernæn el polysystema. Vista d'essi puntu, la traducçon nun
ye ya un phenòmeno a l que la naturaleza & fronteiræs y stan
afhitadæs, ye una actividà dependiente de les relaçones drientro
d'un determinau systema cultural.
Sobre
l conceitu de "dèbile", consultai "Interferencia n
Polysystemas Litterarios Dependientes" a baxo.
Even-Zohar,
Itamar 1990. "The Position of Translated Literature within the
Literary Polysystem." In Polysystem
Studies [=Poetics
Today, Vol. 11: 1].
Durham NC: Duke University Press, pp. 45-51.
Un diaphonema ye una unidà phonològïca abstracta q’identifica una correspondencia ente sones que se relacionæn de duæs ou mas variantes d’un idioma ou piñu idiomas. Por exemplo, delhæs de variantes anglesæs contrastæn la vocal de late (/eː/) cun la de waitou eight(/ɛɪ/). Outræs variantes anglesæs[b] contrastæn la vocal de late ou wait (/eː/) cun la de eight (/ɛɪ/). Esti par non sobrepuœstu de phonemas de duæs variantes stremadæs son a arreconciliase collocando très diaphonemas differentes: un primer diaphonema pa pallabræs cumo late (//e//), un segundu diaphonema pa pallabræs cumo wait (//ei//), & un tercer diaphonema pa pallabræs cumo eight (//ex//).
Variante A
Variante B
Diaphonemas
late
/eː/
//e//
wait
/ɛɪ/
//ei//
eight
/ɛɪ/
//ex//
La diaphonologïa studia la realizaçon de diaphonemas pente dialectos, & ye importante si se quier una orthographìæ adequada pa mas d’un dialectu d’un idioma. La linguìstica històrica, preoccupa-se de como se reflecta un phonema ancestral a medida q’un idioma se parte n dialectos, cumo læs realizaçones modernæs de l angles antiguo /oː/.
El conceitu arremonta-se a la dècada de 1930. La voz diaphon usou-se primitivamente dientro de la mesma significaçon, sì q’ansì arredireccionou-se mas tarde refiriendo-se a qualquiera de læs variantes particulares, fhaziendo la relaçon ente diaphonema & diaphon anàloga a la d’ente phonema & allophon.
Utilizaçon
La voz diaphon apahecîu de mano usada por phoneticistas cumo Daniel Jones[3] & Harold E. Palmer.[4][5] Jones, q’andaba mas interessau n transcribir & lhidiar cun la variaçon dialectal[6] que cun como de cognitivamente real ye l phenòmeno,[7] primitivamente usou diaphon pol amor de referise a la familia de sones que se realizæn differente dependiendo l dialectu solo que los considerando los fhalantes cumo siendo ermanos;[8] a la realizaçon n un dialectu determinau ou d’un fhalante tyamou-se-y variante diaphònica. Por amor de la confusion relacionada a la utilizaçon, Jones mas tarde cuñarìæ la voz diaphonema por referise a la significaçon anterior de diaphon (classe de sones) & gastarìæ diaphon refiriendo-se a læs variantes.[9][10][11]
Un inventario diaphonèmico ye un diasystema specìficu (un tèrminu popularizau por Uriel Weinreich) que sobrepon contrastes dialetactales por acceder a todolos contrastes in todolos dialectos inclusos. [12] Elho consiste n un inventario bàsico compartido [13] &, a l contabilizar contrastes non fheithos por todolos dialectos (seyan estos contrastes històricos que se perdieræn ou innovadores que nun se fhexzieræn in todælæs variantes) [14], solo tantos contrastes cumo fhuer necessario. [15] [16] L approximaçon diaphonèmica distancia-se de la supposiçon de se’ læs communidahes linguìsticæs homogënæs, permitte describir variæs variantes nos mesmos tèrminos (daquè importante n situaçones næs que la xhente domina mas d’una variante) [17] & adiuda a determinar u los fhalantes fhaen identificaçones diaphònicæs cumo conseqüencia de semeyançæs & differenciæs ente læs variantes implicadæs. [18]
La variable linguìstica, un conceitu[19] similar presentau por William Labov, refier-se a characterìsticæs de variaçones que son referencialmente idènticæs, non obstante acarretando significaçon morphològïca & syntàctica.[20] Elho ye a incluyir phenòmenos phonològïcos, ansì cumo morphològïcos & syntàcticos.[21] Labov tamien disinvolvîu l anàlysis de normæs variables, siendo normæs variables aquelhæs que todolos miembros d’una comuña fhalantes (presumiblemente) tienen, sì q’ansì variando na freqüencia d’utilizaçon.[22] El conceitu cabeiru atopou resjstencia de los studiosos por variæs razones[23] incluyendo l argumento de los crìticos de que l conhocemiento de læs probabilidahes de læs normæs andarìæ per lhœñe de la competencia de los fhalantes.[24] Por essos problemas, la utilizaçon d’anàlysis de normæs variables sumîu acabante la dècada de 1980.[25] D’ayures, la variable linguìstica utilizæn-la indagora na sociolinguìstica. Pante Labov, l agrupamiento de variantes xhustifica-se pola tendencia a fluctuar ente elhæs dientro l mesmu cuœlmu de pallabræs.[26] Por casu, Labov apresentou læs variaçones (ente los fhalantes de New York) de la vocal de bad ou dance:
Valor phonèticu
Marcaçon
[ɪə]
1
[ɛə]
2
[æ̝]
3
[æː]
4
[aː]
5
[ɑː]
6
A los differentes valores phonèticos asignarun-se-yos valores numèricos que s’utilizaræn intos n un ìndiç de marcaçon gëneral.
La sobredifferenciaçon produz-se a l imponese distincçones phonèmicæs de l propriu idioma primariu a los sones de l segundu systema u nun se requieren; la subdifferenciaçon occurre a l nun se caltener dous sones de l segundu systema por nun s’apresentar nel systema primariu.[27]
Dialectologïa
Inspirau por Trubetzkoy (1931), Uriel Weinreich advogou pol usu de diasystemas na dialectologïa structural, & camentou que tal systema arrepresentarìæ un nivel mas altu d’abstracçon que ye a unir dialectos que se relacionæn n una ùnica descripçon & transcripçon.[28] Si los systemas phonèmicos describen la fhala d’una sola variante, los systemas diaphonèmicos son a rescampla’ los contrastes non fheithos por todælæs variantes representadæs. La fhorma de stremalos ye a demostrase nel nome NewYork. Esta pallabra ye a transcribise phonemicamente cumo /nuː ˈjɔrk/ n angles americano, visto que mũîthæs de læs suæs variantes nun permitten la xhuntura /nj/ intamando sýllaba; na ReceivedPronuntiation, la sýllaba final /r/ nun se produz, transcribirà-se intos essi nome /njuː ˈjɔːk/ pol amor de marcar essa pronuncia. Una transcripçon diaphonèmica talque /njuː ˈjɔrk/ (cun intrambæs /j/ & /r/) cobrirìæ por tanto intrambos dialectos. Dalu nun se describe exactamente, cun todo & cun elho intrambos son derivables de la transcripçon phonèmica.
El deseo d’eguar un diasystema a fin d’accommodar todolos dialectos angleses, combinando-lo cun una phonologïa gënerativa floreciente, imburriou a dialectòlogos americanos a tratar de construyir un “supersystema” de phonologïa anglesa analyzando distincçones dialectales cumo differenciæs na ordinaçon de læs normæs phonològïcæs[29][30] ansì cumo tamien na presencia ou absencia de talæs normæs[31] Bickerton (1973:641) ta fhoi mas alhà affirmando que la descripçon de principios de la commutaçon de còdigos interdialectales diba ser impossible sin talæs normæs.
Un casu d’essi conceitu apresenta-se n Saporta (1965:223) cun una differencia phonològïca ente castelhano & uruguayo:
Castelhano
Uruguayo
Glossa
[יklase]
[יklase]
‘Aula’
[ˈklasɛs]
[ˈklasɛ]
‘Aules’
Sin la utilizaçon de normæs ordinadæs, l uruguayo podrìæ interpretase cumo teniendo dous phonemas addicionales & alternancia morphophonèmica de vocales cul sou marcador plural. Procurar eguar un diasystema que codificare tala variante arrepresentarìæ ansì todælæs variantes hispañolæs cumo teniendo siete phonemas vocales (cun contrastes mal a penæs na posiçon final). Debido a tener intrambæs variantes allophones piesllos de vocales mediæs næs sýllabæs abiertæs & allophones abiertos næs sýllabæs piesllæs, l usu de normæs ordinadæs minimiza læs differenciæs de maneira a se’ la fhorma subiaciente n intrambæs variantes la mesma & l uruguayo simplemente tien una norma subseqüente q’exclui la /s/ a l final d’una sýllaba; eguar un systema diaphonèmicu torna-se ansì un processu relativamente cincielhu. Saporta (1965:220) camienta que læs rieglræs necessariæs pol amor de responder a læs differenciæs dialècticæs, magar nun ser psychològïcamente reales, son a ser historicamente precisæs.
La naturaleza d’un systema commun pa l angles fhoi controversa: l anàlysis de Trager & Smith (1951)[32] fhoi popular ente linguistas americanos un tiempu (de cara a l criticismo, particularmente de Hans Kurath[33]); James Sledd[34] apresentou l propriu systema diaphonèmicu sou q’acommodaba l angles americano sureño; intrambos Troike (1971) & Reed (1972) modificarun el schema l patron de son de l angles focalizando-lu sol diaphonema, pensando que podrìæ lhidiar meyor cun læs neutralizaçones q’approximaçones structuralistas;[35] & The Pronunciation of English in the Atlantic States (PEAS) por Kurath & McDavid combinou delhos de dialectos n un systema transcriptu n IPA.[36] Mas recientemente, The Cambridge Grammar of the English Language gasta una transcripçon diaphonèmica d’angles patron a fin de ser a expressa’ los exemplos conciso & n sin favorecer dal accentu particular.[37]
Weinreich (1954) argumentou que Trager & Smith (1951) nun fhueræn a arrepresentar cun precision dialectos por involucra’ la suæ methodologïa una tentativa de crear un diasystema que stablecier los componentes relevantes de systemas phonèmicos.[38] Voegelin (1956:122) argumentou q’un problema similar occurre nel studio de l Hopi u la transferencia de la formaçon lheva a los phonetistas a concasa’ læs characterìsticæs d’un dialectu n studio nel systema de dialectos que ya se studiaræn.
Intamando cun Trubetzkoy (1931), los linguistas que procuræn explica’ læs differenciæs dialectales stremen polo commun très typos:
Phonològïcæs: los inventarios phonèmicos & læs restricçones phonotàcticæs.
Phonèticæs: como un phonema dau se realiza phoneticamente (RP & angles australiano, por exemplo, tienen quasj que l exactu systema phonèticu, sì q’ansì cun differenciæs notables næs realizaçones de læs vocales[39]). Esta distincçon cubre differenciæs nel rangu de variaçon allophònica.
Incidencia: un phonema occurre mas q’outru n una pallabra determinada ou grupu de pallabræs (cumo grass, que tien la mesma vocal de farce n RP sì q’ansì non in GA.[40]).
Wells[41] expandîu-lo stremando la categorìæ phonològïca ente differenciæs “systèmicæs” (læs d’inventario) & “structurales” (læs de phonotàctica).
Autistic n angles de l Canadà superpon-se a la maneira de como los fhalantes de Received Pronunciation dizen artistic: [ɑːˈtʰɪstɪk]
Impossible n General American superpon-se a impassable n RP: [ɪmˈpɑːsəbl̩]
Hankey (1965: 229) observa un phenòmeno semeyante nel oeste de Pennsylvania, u [æɪ] occurre cumo la vocal de ashes ou cumo la vocal de tiger, sì q’ansì dal fhalante nun funde læs duæs vocales (por casu, un fhalante que diz [ˈæɪʃɪz] nun dirà [ˈtæɪɡɚ]).
La superposiçon de realizaçon occurre ente los très dialectos de l Huasteco, que tienen el mesmu systema phonològïcu, magar nun tener mũîthæs vegadæs læs pallabræs cognates los mesmos visos d’esti systema. Por exemplo, si los dialectos Central & l Potosino tienen intrambos sones de typu ch & ts, læs pallabræs u s’atopæn invierten-se:[44]
Diaphonemas d’Huasteco
Diaphonema
Pallabra
Otontepec
Central
Potosino
#tʃ
#tʃan “coliebra”
tʃan
tʃan
tsan
#tʃʼ
#tʃʼak “pulga”
tʃʼak
tʃʼak
tsʼak
#tʲ
#tʲiθ “amarantho”
tʲiθ
tsiθ
tʃiθ
#tʲʼ
+#tʲʼitʲab “peyne”
tʲʼitʲab
tsʼitsab
tʃʼitʃab
Yuen Ren Chao eguou una transcriçon diaphonèmica de læs principales variantes tsinæs, næs versiones de characteres lhatinos & tsinos, tyamada “tsino commun”. Primitivamente (1927) cobrìæ los varios dialectos wu, sì q’ansì pœr 1983 expandiera-se tamien pol amor d’abarca’ los principales dialectos de l mandarin, yue, hakka & tamien min. A parte delhæs d'irregularidahes, TsC ye a interpretase egual de bien in qualquier d’essos dialectos, pa tras de n outros quantos mas.
L àrabe qur’ànico usa un systema de scriptura diaphonèmica q’indica intrambæs læs pronunciæs, tanto la de La Meca, el dialectu occidental u se scribîu l Coran, que la de l Arabia oriental, el dialectu reputau de la poesìæ pre-islàmica. Por exemplo, el final *aj pronuncia-se daquè cumo [eː] na Mecca, & scriptu ي /j/, ente que na Arabia oriental fhundîu-se cun [aː] & scribe-se cumo ا /ʔ/. Pol amor d’accomodar intrambæs pronunciæs a pres, utiliza-se la lhettra bàsica de l àrabe de la Meca, non obstante quitando-y el diacrìticu: ى . De la mesma maneira, la parada glottal perdîu-se nel àrabe de la Meca n todælæs posiçones, quitando inicialmente, læs lhetræs de la Meca arretuvierun-se intos cun lat parada glottal indicada pœr acio d’un hamza diacrìticu.[45][46]
Bilinguismo
Einar Haugen expandîu l approximaçon diaphònica a l studio l bilinguismo[47] pensando que los diaphones arrepresentæn el processu d’identificaçon interlinguìstica[48] u sones de variantes stremadæs se vinculæn perceptualmente n una categorìæ sola.[49] Puœden occurrir identificaçones interlinguìsticæs ente variantes non relacionadæs, u ye possible eguar un diasystema pante mũîthæs situaçones de contactu differentes ente idiomas, adequando-se & dependiendo tala construcçon de la finalidà suæ [50] & la simplicidà suæ dependiendo de como d’isomòrphica ye la phonologïa de los systemas. Por exemplo, l hispañol de Los Ojos (un lhogarin de Rìo Arriba County, Nuœvu Mèxico) & la variante local de l angles de l suroeste son abondo isomòrphicos ente sigo[51] por tanto una approximaçon diaphònica pante tala situaçon de contactu d’idiomas serìæ relativamente cincielha. Nagara (1972) gasta una approximaçon diaphònica a l discuti’ la phonologïa l angles pidgin q’utilizabæn los immigrantes xhaponeses næs plantaçones Hawaiianæs.[52]
Intrambos Haugen & Weinreich considerarun se’l usu de phonemas alhen d’un solu idioma inappropriau quando los systemas phonèmicos ente los idiomas yeræn incommensurables ente sigo.[53] Similarmente, Shen (1952), argumenta que læs representaçones phonèmicæs son a lhevar a confusion a l lhidiar cun interferenciæs phonològïcæs[29][30]. Ansì Nagara (1972:56) observa que la transcripçon phonètica strẽitha ye a ser ingidiyada, specialmente a l discutir outræs characterìsticæs grammaticales talæs que syntaxis & morphologïa. Los allophones, que los systemas phonèmicos nun consideræn, son a ser importantes nel processu d’interferencia & identificaçones interlinguìsticæs.[54]
Imprèstitos
Similarmente, el tèrminu diaphon ye a usase n discussiones sobre cognatos q’occurren n idiomas differentes pœr acio d’imprèstitos. Specificamente, Haugen (1956:46, 67) gastou de l tèrminu por referise a phonemas que s’egualæn por fhalantes interlinguisticamente por causa de semeyançæs na fhorma & / ou distribuçon. Por un casu, imprèstitos n Huave que tienen una “identificaçon diaphònica” cul hispañol incluyen àsèt (‘azaite’, de l hispañol aceite) & kàwìy (‘cabalhu’, de l hispañol caballo).[55] Esta percepçon de semeyança cun la phonologïa nativa significa que fhalantes de l idioma deldor (n esti casu, Huave) ascuîtharan los rasgos nuœvos de l idioma imprestador (n esti casu, hispañol) cumo equivalentes a los rasgos proprios[56] & substituyiran-los nos de sou a l arreproducilos.[57] N essæs transferenciæs interlinguìsticæs, quando los phonemas ou restricçones phonotàcticæs son enforma stremadæs, son a producise compromissos mas extremos; por exemplo, la phrase anglesa Merry Christmas, a l imprestase a l Hawaiiano, torna-se mele kalikimaka.[58]
Pidgins & crioulhos
El processu d’identificaçon diaphònica produz-se a l elaborase los pidgins; magar comparti’ los patrones lèxicos & morphosintàcticos, los fhalantes usen da vezo los systemas phonològïcos de l sou idioma nativu, lo que quier dizir q’han apprehender a reconhocer talæs correspondenciæs diaphònicæs na fhala d’outros por facilita’ la comprehension mutua d’un pidgin activu.[59] Bailey (1971) propon que læs differenciæs de rieglra son a usase a fin de determina’ la distancia q’un enunciau particular tien ente læs fhormæs acrolectal & basolectal d’un continuum postcrioulho. Bickerton (1973:641–642) ãpunta que læs variantes mesolectales tienen freqüentemente characterìsticæs non derivables de talæs rieglræs.
Realidà cognitiva
La situaçon de læs grammàticæs panlectales & polylectales[c] tien sido focu de debate pante los phonòlogos gënerativos de magar el decenio de 1970;[60][61] una de læs principales spheræs d’alderique polo que respeita a los diaphonemas & diasystemas ye si reflectæn la competencia linguìstica real de los fhalantes. William Labov, magar star enthusiasmau cun la construcçon d’una grammàtica panlectal, argumentou q’esta habrìæ basase na competencia linguìstica de los fhalantes.[62] Peter Trudgill argumentou contra la formaçon de diasystemas que nun son cognitivamente reales[63] & camienta[64] que læs grammàticæs polylectales que nun fhaen parte de la competencia de los fhalantes nativos son adulteraçones. de l mesmu xheytu, Wolfram (1982:16) advierte que læs grammàticæs polylectales mal a penes son appropriadæs quando “resultæn n affirmaçones sobre læs capacidahes de l fhalante-ascuîtha…”
Magar nun haber linguistas affirmando que læs grammàticæs panlectales tengan validez psychològïca,[65] & los diasystemas polylectales seyan mũîtho mas probables de ser cognitivamente reales pante fhalantes bilingues & bidialectales,[66] fhalantes de solo un dialectu ou idioma son a ser indagora conscientes de læs differenciæs ente la propria fhala & outra de læs outræs variantes.[67] Considerai por exemplo la pallabra house, que se pronuncia:
[haʊ̯s] in Buffalo
[həʊ̯s] in Toronto & Washington, D.C.
[hæʊ̯s] in Philadelphia
[hɛʊ̯s] in Charlottesville.
Los fhalantes nativos son a calibra’ læs differenciæs & interpretales cumo ermanes.[68] Un problema semeyante occurre n tsino. Quando una “pallabra commun” se comparte por varios dialectos mutuamente inintelligïbles, considera-se una mesma pallabra, magar pronunciase de fhorma differente dependiendo de la zona de quien fhala. Ansì un fhalante de Peking & outru de Nanking son a pronunciar 遍 (‘pente’ <per+ente>, differente, ([pjɛn˥˩] & [pjɛ̃˥˩], respectivamente), magar q’inda considere læs differenciæs cumo minores & debidæs a differenciæs accentuales sin importancia.[69] Por nun se’ los fhalantes normalmente a ascuîthar distincçones non fheithæs nos sous proprios dialectos[70] (por exemplo un fhalante de los USA de l sur que nun ye a stremar ente pin & pen nun ascuîtharà la distincçon quando produzida por fhalantes d’outros dialectos), fhalantes que son a ascuîthar tal contraste magar nun lu produzir son a tener essi contraste cumo parte l sou repertorio linguìstico.
Al discuti’ læs claves contextuales d’identificaçones de vocales n angles, Rosner & Pickering (1994) observæn que l control de los dialectos nun ye per importante pa obtener identificaçones quando læs vocales se collocæn ente consonantes, possiblemente por forma’ la structura /CVC/ da vezo elementos lèxicos que son a facilita’ la identificaçon; la identificaçon de vocales isoladæs, que nun lhevæn freqüentemente tala informaçon lèxica, ha coincidir da fheitho cun prototypos de vocales cun mènos deviaçon que n contextos consonantales.[71] Nel primer capìtulu de Trudgill (1983), Peter Trudgill argumenta q’essos contextos semànticos formæn læs bases de la intelligïbilidà ente læs variantes & que l processu ye irregular & ad hoc mas que l resultau de qualquiera mena de competencia polylectal passiva gubernada por rieglræs.[72]
De Camp (1971) argumenta que l processu d’acquisiçon de la fhala polos nenhos inclui disinvolve’ l habilidà d’accommoda’ læs differentes variantes a læs que stan expuœstos (incluyendo læs que nun utilizarìæn de fheitho) & la significaçon social de la suæ.[73][74] Wilson & Henry (1998:17–18) ãpuntæn que puœden haber periodos crìticos pa elho similares a los d’apprehender idiomas. Essa competencia n mùltiples variante ye n sin lo duldar, el principal vehìculo de cambio linguìstico.[75]
Solo tornando la representaçon diaphonèmica una fhorma enforma remota & subiaciente, vinculada a læs representaçones superficiales reales n accentos que se dan por una lharga cadena de rieglræs — mal ansì serìæmus a resolver a penæs la difficultà obvia de l diaphonema taxonòmicu.
Wells dà l exemplo de straight, late & wait, que rhymæn næs mas de læs variantes anglesæs solo que, por fhazer delhos dialectos contrastes phonèmicos cun læs vocales d’essæs pallabræs (specificamente, pœr partes de l norte d’anglia[d]), una transcripçon panlectal habrìæ codificar essi contraste magar star absente pante los mas de los fhalantes, tornando tal systema “un constructu de l linguista”[77] & non parte de la grammàtica presente na mente de qualquier fhalante nativo (que ye lo que los adherentes a tal systema tratæn de cutir).[78] Hall (1965:337) argumenta que talos constructos adeqùæn-se ùnicamente a l eliminase inantea de la formulaçon final de l anàlysis grammatical. Wells arrecalca indagora mas la importancia na differencia phonotàctica ente accentos rhòticos & non rhòticos — los primeiros tienen una /r/ subiacente n pallabræs cumo derby & star ente que los cabeiros, ciertamente, no[79] — & na vocal àtona de happy, que s’alhiña phoneticamente cun la vocal de kit n unæs variantes & cun la de fleece n outræs.[80]
Hans Kurath, particularmente proeminente n anàlysis comparativu de characterìsticæs territoriales britànicæs & americanæs,[81] affirma que læs characterìsticæs systemàticæs de l angles britànico & americano concasæn ampliamente excepto por un puñau de deviaçones, por exemplo:[82]
postvocal /r/ [83]
variantes altes & baxes de /e/
/ɵ/ curtia de New England
coalescencia de / ɑ / & / ɔ /
variaçon de /ʊ/ & /u/ in delhos tèrminos lèxicos
la vocal de poor, door, & sure
variaçones de /aɪ/ & /aʊ/
Magar minimiza’ læs deviaçones, Kurath argumentou que nun habìæ un “patron total” (un tèrminu de Trager & Smith (1951)) que se fhuer a imponer a todolos dialectos angleses nin tampouco a los americanos. [84]
El linguista ha d’analyza’l systema de cada dialectu separadamente inantea saber que characterìsticæs systemàticæs se comparten por todolos dialectos, ou grupu de dialectos. Ha de stremar ente læs characterìsticæs systemàticæs & læs sporàdicæs non systematizadæs de cada dialectu, visto que cada dialectu tien elementos que nun stan incorporahos nel systema. Considerar characterìsticæs non systematizadæs cumo parte d’un ‘systema’ & imponer un ‘patron commun’ son noçones spuriæs que s’han d’arrefhugar.
La descripçon d’una grammatica polylectal cognitivamente real vieno cul systema de rieglræs de Trudgill (1974) pa la fhala de Norwich que, presumiblemente, podrìæ gënerar qualquiera salida possible n una populaçon specìfica de fhalantes & siendo psychologïcamente real pante elhos[85] de maneira q’essos residentes nativos que normalmente exhibìæn fusiones de sones (por casu ente læs vocales de days & daze) podrìæn fhazer de fhorma precisa & coherente la distincçon si se yos pide imitar a los hablantes mas vieyos de Norwich.[86][87]
Berdan (1977) argumenta que la comprehension ente variantes quando atopada, nun ye evidencia abondo pa l affirmaçon de que læs grammàticæs panlectales son parte de la competencia linguìstica de los fhalantes.[88] Ballard (1971) argumenta q’una grammàtica panlectal extrapolada (ou ta mesmo ampliamente polylectal) de grammàticæs “idiosyncràticæs”, cumo læs que s’atopæn in Trudgill (1974), a inda nun fharìæn parte de la competencia linguìstica de los fhalantes;[89] Moulton (1985:566) argumenta que buscar una grammàtica polylectal que codifique una gran quantidà de dialectos torna-se per bizarra & que la protofhala arreconstruyida tradicional ye mas appropriada pa los beneficios declarahos de læs grammàticæs polylectales. Bailey (1973:27, 65), notable por defende’ la construcçon de grammàticæs polylectales, diz que læs normæs gënerativæs de talæs grammàticæs habrìæn de ser panlectales por poder potencialmente apprehendese nel processu d’acquisiçon, magar nun sperase de dal fhalante tener que læs apprehender todæs.
Magar remanece’ la dulda na realidà psychològica de sou, la utilidà de los diaphonemas amuœsa-la Newton (1972:19–23) cun la perdiçon de l phonema vocal frontal arredondiau /y/ næs pallabræs griegæs cumo ξύλο & κοιλιά; esta vocal fusionou-se cun /i/ næs mas de læs pallabræs & /u/ næs que quedæn, magar varia’ la distribuçon cul dialectu. Un diasystema tenrìæ por tanto q’apresentar un diaphonema subiacente addicional /y/ cun rieglræs gëneratives q’explicæn la distribuçon dialectal.[90] Similarmente l systema diaphonèmicu de Geraghty (1983) vaî alhen de l nucleu commun, marcando contrastes que mal apahecen in delhæs de variantes;[91] Geraghty argumenta que pol amor de los vezos matrimoniales fijianos que lhevæn a la exposiçon a outros dialectos, los fhalantes son a tener un diasystema q’arrepresenta mùltiples dialectos cumo parte de la suæ competencia communicativa.[92]
Arrepresentaçon
Existen variæs maneiræs d’arrepresenta’ los diaphones na litteratura. Una fhorma ye por acio l IPA, ye a fhazese cun barræs, cumo si fhueræn phonemas, ou cun outros typos de colrtsetes:
barres doblres: //bɪt// [93]
signos d’exclamaçon: !bɪt![94]
barræs verticales: |bɪt| [95]
colrtsetes curvos: {b.ɪ.t} [96]
El conceitu nun requier la formaçon d’un systema de transcripçon. Los diaphones son a arrepresentase ente barræs doblres.[97] Esti ye l casu, por exemplo d’Orten (1991) & Weinreich (1954) u los diaphonemas s’arrepresentæn ente colrtsetes[98].
N esti schema, l angles patron scoces & l accentu de Kirkwall amuœsæn-se por fhazer contraste phonèmicu ente / k / & / x /, ente que RP & GA mal tienen el primeiru, de maneira que lock & loch se pronunciæn de fhorma differente nel primer grupu & de fhorma ermana nel ùltimu.
Los systemas diaphonèmicos nin necessariamente tienen falta utiliza'l IPA. Los diaphonemas son ùtiles eguando un systema de scriptura q'accommode multiples dialectos cun differentes phonologïæs.[99] Ta n dialectologïa, læs transcripçones diaphonèmicæs son a basase pœr outra parte na orthographìæ l idioma, cumo ye l casu de l Automated Book Code de Lee Pederson designau pa informaçon de l Linguistic Atlas of the Gulf States.[100][101] & l systema de transcripçon diaphonèmica usau por Paul Geraghty pa los idiomas Fijianos parientes que gasta un script lhatin modificau.[102]
Vèi tamien
Mèthodu comparativu
Diasystemas
Ernst Pulgram
Gràphicu l alphabeto phonètico internacional de los dialectos angleses
Grupu lèxicu
Morphophonologïa
Historia phonològïca de læs vocales anglesæs
Robert A. Hall, Jr.
Notes
^ Variantes norteñæs anglesæs que nun passarun pela fusion pane–pain.
^ Variantes norteñæs anglesæs que nun passarun la fusion wait–weight.
^ Pa la finalidà d’esti artìculu, læs grammàticæs panlectales son aquelhæs que codificæn todælæs variantes d’un idioma, mentræs læs polylectales codificæn mènos q’esso.
^ Essos dialectos pronuncien læs vocales cumo [ɛɪ(x)], [eː], & [ɛɪ], respectivamente; la supposiçon ye que pallabræs cumo straight tienen una fricativa velar subiacente, solo que sin se pronunciar.
Referenciæs
^ Crystal (2011)
^ Casu adaptau de Wells (1982:69–71).
^ Collins & Mees (1999:326), citando Jones (1932)
^ Chao (1934:364), citando Palmer (1931)
^ Chao (1946:12) affirma que Jones attribuîu a Palmer la utilizaçon de l tèrminu impressu primeiru, magar Wells (1982:69) citando Jones (1962), attribui a Jones el impulsu l conceitu.
^ Wells (1982:69)
^ Twaddell (1935:29)
^ Chao (1946:12)
^ Ye ansì cumo s’usen los tèrminos in Kurath & McDavid (1961) (citahos in Wells (1982:70)), Moulton (1961:502), & Jones (1950)
^ Shores (1984) usa diaphon n essi sen solo q’usa phoneme in vez de diaphonema.
^ Catherine Bateson, 1967, Arabic Language Handbook, p 75 ff.
^ Versteegh, 1997, The Arabic Language, p 40 ff, 56 ff
^ Nagara (1972:48), citando Haugen (1954:11)
^ Nagara (1972:52)
^ Riney & Takagi (1999:295)
^ Nagara (1972:49)
^ Oliver (1972:362)
^ Nagara (1972:9)
^ Pulgram (1964:66) reitera esti puntu a l dizir, “Visto que cada stau ye un systema consistiendo n miembros que se definen exclusivamente polæs suæs relaçones mutuæs, dous systemas non idènticos qualquier han ser necessariamente incommensurables, por nun poder identificase dal elemento cun qualquier outru elemento nel outru. … structuralmente nun podemus identificar ou mesmo comparar qualquier phonema-vocal hispañol cun qualquier phonema-vocal italianu, por ser un miembru d’un systema de cinco vocales intrinsecamente differente d’un miembru d’un systema de siete.”
^ Nagara (1972:54), citando Shen (1959:7) & Haugen (1954:10–11)
^ Diebold (1961:107)
^ Silverman (1992:289)
^ Haugen (1950:212)
^ Golston & Yang (2001:40)
^ Goodman (1967:44). El auctor nota (p.48) un processu parallelu cun paraxismos culturalmente definidos & offreç el tèrminu “diamorphìa gëstual” pante esti phenòmeno.
^ McMahon (1996:441), citando Brown (1972) & Newton (1972) cumo potencialmente iniciando tal debate.
^ Trudgill (1983:29)
^ Ornstein & Murphy (1974:156)
^ Trudgill (1974:135)
^ Trudgill (1983), capìtulu 1
^ Yaeger-Dror (1986:916)
^ Wells (1982:72)
^ Weinreich (1954:390)
^ Smith (1967:311)
^ Chao (1946:12)
^ Troike (1970:65), citau n Campbell (1971:194)
^ Rosner & Pickering (1994:325), ãpuntando a datos de Verbrugge et al. (1976)
^ Trudgill (1983:10)
^ Ornstein & Murphy (1974:152); los auctores ãpuntæn a outros crioulhistas cumo Charles-James Bailey & Derek Bickerton cumo expandiendo essi conceitu a l explica’ la variaçon de l fhalante.
^ Una revindicaçon semeyante occurre n Francis (1983:18)
^ Bickerton (1973:643)
^ Wells (1982:70)
^ Wells (1982:69, 71)
^ N una lhiña pahecida, Wolfram (1991:25) argumenta que la variable linguìstica ye essencialmente una construcçon sociolinguìstica.
^ Wells (1982:71, 76)
^ Wells (1982:76)
^ Allen (1977:221)
^ Kurath (1964), citau n Allen (1977:221)
^ In Kurath (1957:117), Kurath nota que la incidencia de vocales inante /r/ varìæ considerablemente ente los dialectos, requiriendo special attençon, solo que sin difficultahes seriæs.
^ Kurath (1957:120)
^ Bickerton (1975:302), ãpuntando particularmente pa l capìtulu 8 de Trudgill (1974)
^ Trudgill (1974:141)
^ In Trudgill (1983:11–12, 45–46), l auctor ãpunta q’existen fhalantes de Norwich que nun imitæn cun precision la fhala de los outros, & apresentæn “hyperdialectismos” (similar a hypercorrecçon); talos fhalantes podrìæn tener una grammàtica differente, mènos polylectal que la descripta n Trudgill (1974)
^ citaho n Trudgill (1983:29)
^ Ballard (1971:267)
^ Kazazis (1976:515)
^ Geraghty (1983:19, 20)
^ Geraghty (1983:64)
^ e.g. Trudgill (1974)
^ e.g. Sledd (1966)
^ Trask (1996:111)
^ por exemplo Smith (1967:312); essi agrupamiento vien de la interpretaçon de Smith’s de que l diaphonema arrepresenta correspondenciæs morphophonèmicæs mas que phonèmicæs.
^ Cadora (1970:14, 18); similarmente, lhiñæs onduladæs doblres (≈) indiquen opposiçones dientro d’un diasystema de la mesma fhorma que læs lhiñæs onduladæs (~) indicæn opposiçones phonèmicæs dientro d’una variante individual.
^ Orten (1991:50)
^ Jones (1950), citau n Householder (1952:101)
^ Pederson (1987:48, 51)
^ Pederson (1989:54)
^ Geraghty (1983:19–22)
Fhøntes
Allen, Harold B. (1977), “Regional dialects, 1945–1974”, American Speech, 52 (3/4): 163–261, doi:10.2307/455241, JSTOR 455241
Bailey, Beryl L. (1971), “Jamaican Creole: Can dialect boundaries be defined?”, in Hymes, Dell (ed.), Pidginization and Creolization of Languages, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 341–348
Bailey, Charles-James N. (1973), Variation and Linguistic Theory, Arlington, VA: Center for Applied Linguistics
Ballard, W.L. (1971), “Review: Linguistic change and the Saussurian paradox”, American Speech, 46 (3/4): 254–270, doi:10.2307/3087780, JSTOR 3087780
Berdan, R. (1977), “Polylectal comprehension and the polylectal grammar”, in Fasold, R.W.; Shuy, R.W. (eds.), Studies in Language Variation, Washington, D.C.: Georgetown University Press
Bickerton, Derek (1973), “The nature of a creole continuum”, Language, 49 (3): 640–669, doi:10.2307/412355, JSTOR 412355
Chao, Yuen-Ren (1934), “The non-uniqueness of phonemic solutions of phonetic systems”, Bulletin of the Institute of History and Philology, Academica Sinica, 4 (4): 363–397
Chao, Yuen-Ren (1946), “The logical structure of Chinese words”, Language, 22 (1): 4–13, doi:10.2307/410329, JSTOR 410329
Collins, Beverly; Mees, Inger (1999), The Real Professor Higgins: the Life and Career of Daniel Jones, Berlin & New York: Mouton de Gruyter
Crystal, David (2011), A Dictionary of Linguistics and Phonetics (sexta ed.), Blackwell Publishing
Davis, Lawrence (1973), “The diafeature: An approach to structural dialectology”, Journal of English Linguistics, 7 (1): 1–20, doi:10.1177/007542427300700101
De Camp, David (1971), “Implicational scales and sociolinguistic linearity”, Linguistics, 73: 30–43
Diebold, A. Richard (1961), “Incipient bilingualism”, Language, 37 (1): 97–112, doi:10.2307/411253, JSTOR 411253
Fasold, Ralph (1991), “The quiet demise of variable rules”, American Speech, 66 (1): 3–21, doi:10.2307/455431, JSTOR 455431
Francis, W.N. (1983), Dialectology: An Introduction, 1, London and New York: Longman
Geraghty, Paul A. (1983), “The history of the Fijian languages”, Oceanic Linguistics Special Publications, 19: i, iii–iv, vii–xxv, 1–483
Golston, Chris; Yang, Phong (2001), “White Hmong loanword phonology”, in Fèry, A.D. Green; van de Vijver, R. (eds.), Proceedings of HILP, 5, University of Potsdam: Potsdam, pp. 40–57
Goodman, John Stuart (1967), “The development of a dialect of English-Japanese Pidgin”, Anthropological Linguistics, 9 (6): 43–55
Hall, Robert A., Jr. (1965), “Fact and fiction in grammatical analysis”, Foundations of Language, 1 (4): 337–345
Hankey, Clyde T. (1965), “”Tiger,” “tagger,” and [aɪ] in Western Pennsylvania”, American Speech, 40 (3): 225–229, doi:10.2307/454074, JSTOR 454074
Haugen, Einar (1950), “The analysis of linguistic borrowing”, Language, 26 (2): 210–231, doi:10.2307/410058, JSTOR 410058
Haugen, Einar (1954), “Problems of bilingual description”, Relatorio de la Quinta Reunion de la Mesa Redonda Annual sobre Linguìsticæs & Inseñu d’Idiomas, serie de Monographìæs sobre Lhinguæs & Linguìstica de la Universidà de Georgetown7, Washington, D.C.: Georgetown University Press, pp. 9–19
Haugen, Einar (1956), “Bilingualism in the Americas: A Bibliography and Research Guide”, American Speech, 31 (26)
Hockett, Charles (1955), Manual of Phonology, Indiana University Publications in Anthropology and Linguistics, 11, Baltimore: Waverly Press, Inc
Householder, Fred, Jr. (1952), “[untitled review]”, International Journal of American Linguistics, 18 (2): 99–105, JSTOR 1263295
Jones, Daniel (1932), “The theory of phonemes, and its importance in practical linguistics”, Annales de l Primer Congressu Internacional de Scienciæs Phonèticæs, Amsterdam
Jones, Daniel (1950), The Phoneme: Its Nature and Use (1st ed.), Cambridge: W. Heffer
Jones, Daniel (1962), The Phoneme: Its Nature and Use (Second ed.), Cambridge: Cambridge University Press
Kaufman, Terrence (2006), “Symbolism and change in the sound system of Huastec”, in Hinton, Leanne; Nichols, Johanna; Ohala, John (eds.), Sound Symbolism, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 63–75
Kurath, Hans (1957), “The binary interpretation of English vowels: A critique”, Language, 33 (2): 111–122, doi:10.2307/410723, JSTOR 410723
Kurath, Hans (1964), “British sources of selected features of American pronunciation: Problems and methods”, n Abercrombie, D.; Fry, D.B.; MacCarthy, P.A.D.; Scott, N.C.; Trimm, L.M. (eds.), In Honour of Daniel Jones, London: Longmans, Green, pp. 146–155
Kurath, Hans; McDavid, Raven, Jr. (1961), The Pronunciation of English in the Atlantic States, Ann Arbor: The University of Michigan Press
Labov, William (1966), The Social Stratification of English in New York City, Washington, D.C.: Center for Applied Linguistics
Labov, William (1969), “Contraction, deletion, and inherent variability in the English copula”, Language, 45 (4): 715–762, doi:10.2307/412333, JSTOR 412333
Lavandera, Beatriz R. (1978), “Where does the sociolinguistic variable stop?”, Language in Society, 7 (2): 171–182, doi:10.1017/s0047404500005510
McMahon, April S. (1996), “ [untitled review]”, Phonology, 13 (3): 439–445, doi:10.1017/s0952675700002724
Moulton, William G. (1961), “The dialect geography of hast, hat in Swiss German”, Language, 37 (4): 497–508, doi:10.2307/411352, JSTOR 411352
Moulton, William G. (1985), “[untitled review]”, Language in Society, 14 (4): 563–567, doi:10.1017/s0047404500011581
Nagara, Susumu (1972), “Japanese Pidgin English in Hawaii: A Bilingual description”, Oceanic Linguistics Special Publications, University of Hawaii Press, 9: i, iii–v, vii–xvi, 1, 3–322
Newton, Brian (1972), The Generative Interpretation of Dialect: A Study of Modern Greek Phonology, Cambridge: Cambridge University Press
Oliver, Joseph (1972), “Diatype identification in a bilingual community”, Anthropological Linguistics, 14 (9): 361–367
Ornstein, Jacob; Murphy, Paul (1974), “Models and approaches in sociolinguistic research on language diversity”, Anthropological Linguistics, 16 (4): 141–167
Orten, Elise (1991), The Kirkwall accent, University of Bergen
Palmer, H.E. (1931), The principles of Romanization with special reference to the Romanization of Japanese, Tokyo
Pederson, Lee (1977), “Studies of American Pronunciation since 1945”, American Speech, 52 (3/4): 262–327, doi:10.2307/455242, JSTOR 455242
Pederson, Lee (1987), “An automated book code (ABC)”, Journal of English Linguistics, 20: 48–71, doi:10.1177/007542428702000104
Pederson, Lee (1989), “AAM phonology”, Journal of English Linguistics, 22: 54–56, doi:10.1177/007542428902200109
Pulgram, Ernst (1964), “Structural comparison, diasystems, and dialectology”, Linguistics, 2 (4): 66–82, doi:10.1515/ling.1964.2.4.66
Reed, David (1972), “Toward a diasystem of English phonology”, n Alatis, James E. (ed.), Studies in Honor of Albert H. Marckwardt, Washington, D.C.: Teachers of English to Speakers of Other languages, pp. 135–141
Riney, T.; Takagi, N (1999), “Global foreign accent and voice onset time among Japanese EFL speakers”, Language Learning, 49 (2): 275–302, doi:10.1111/0023-8333.00089
Romaine, Suzanne (1981), “The status of variable rules in sociolinguistic theory”, Journal of Linguistics, 17 (1): 93–119, doi:10.1017/s0022226700006794
Rosner, B.S.; Pickering, J.B. (1994), Vowel Perception and Production, Oxford: Oxford University Press
Saporta, Sol (1965), “Ordered rules, dialect differences, and historical processæs”, Language, 41 (2): 218–224, doi:10.2307/411875, JSTOR 411875
Shen, Yao (1952), “Departures from strict phonemic representations” (PDF), Language Learning, 4 (3–4): 83–91, doi:10.1111/j.1467-1770.1952.tb01189.x, hdl:2027.42/98384
Shen, Yao (1959), “Some allophones can be important” (PDF), Language Learning, 9 (1): 7–18, doi:10.1111/j.1467-1770.1959.tb01124.x, hdl:2027.42/98164
Shores, David (1984), “The stressed vowels of the speech of Tangier Island, Virginia”, Journal of English Linguistics, 17: 37–56, doi:10.1177/007542428401700104
Silverman, Daniel (1992), “Multiple scansions in loanword phonology: Evidence from Cantonese”, Phonology, 9 (2): 289–328, doi:10.1017/s0952675700001627, hdl:10150/227271
Sledd, James H. (1966), “Breaking, umlaut, and the southern drawl”, Language, 42 (1): 18–41, doi:10.2307/411598, JSTOR 411598
Smith, Henry Lee, Jr. (1967), “The concept of the morphophone”, Language, 43 (1): 306–341, doi:10.2307/411400, JSTOR 411400
Stockwell, Robert (1959), “Structural dialectology: A proposal”, American Speech, 34 (4): 258–268, doi:10.2307/453704, JSTOR 453704
Trager, George L.; Smith, Henry L, Jr. (1951), An outline of English structure, Studies in Linguistics occasional papers, 3, Norman, OK: Battenberg Press
Trask, Robert L. (1996), A Dictionary of Phonetics and Phonology, London: Routledge
Troike, Rudolph (1970), James, E. (ed.), "Receptive competence, productive competence, and performance", Georgetown University Monograph Series on Languages and Linguistics, 22, pp. 63–74
Troike, Rudolph (1971), “Overall pattern and generative phonology”, in Allen, Harold B.; Underwood, Gary N. (eds.), Readings in American Dialectology, New York: Appleton-Century-Crofts, pp. 324–342
Trubetzkoy, Nikolai (1931), “Phonologie et gèographie linguistique”, Travaux du Cercle Linguistique de Prague, 4: 228–234
Trudgill, Peter (1974), The Social Differentiation of English in Norwich, Cambridge: Cambridge University Press
Trudgill, Peter (1983), On Dialect: Social and Geographical Perspectives, New York: New York University Press
Turner, G.W. (1966), The English Language in Australia and New Zealand, London: Longmans
Twaddell, W. Freeman (1935), “On defining the phoneme”, Language, 11 (1): 5–62, doi:10.2307/522070, JSTOR 522070
Verbrugge, Robert R.; Strange, Winifred; Shankweiler, Donald P.; Edman, Thomas R. (1976), “Consonant environment specifies vowel identity”, Journal of the Acoustical Society of America, 60 (1): 213–224, doi:10.1121/1.381066
Voegelin, C.F. (1956), “Phonemicizing for dialect study: With reference to Hopi”, Language, 32 (1): 116–135, doi:10.2307/410660, JSTOR 410660
Weinreich, Uriel (1953), “Languages in contact, findings and problems”, Publications of the Linguistic Circle of New York, 1, New York: Linguistic Circle of New York
Weinreich, Uriel (1954), “Is a structural dialectology possible?”, Word, 10 (2–3): 388–400, doi:10.1080/00437956.1954.11659535
Wells, John Christopher (1970), “Local accents in England and Wales”, Journal of Linguistics, 6 (2): 231–252, doi:10.1017/S0022226700002632
Wells, John Christopher (1982), Accents of English: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press
Wilson, John; Henry, Alison (1998), “Parameter setting within a socially realistic linguistics”, Language in Society, 27 (1): 1–21, doi:10.1017/s0047404500019709
Wolfram, Walt (1982), “Language knowledge and other dialects”, American Speech, 57 (1): 3–18, doi:10.2307/455176, JSTOR 455176
Wolfram, Walt (1991), “The linguistic variable: Fact and fantasy”, American Speech, 66 (1): 22–32, doi:10.2307/455432, JSTOR 455432
Bailey, Charles-James (1970), “A new intonation theory to account for pan-English and idiom-particular patterns”, Research on Language & Social Interaction, 2 (3): 522–604, doi:10.1080/08351817009370242
Bailey, Charles-James N. (1972), “The integration of linguistic theory: Internal reconstruction and the comparative method in descriptive analysis”, in Stockwell, Robert P.; Macaulay, Ronald K.S. (eds.), Linguistic Change and Generative Theory, Bloomington: Indiana University Press, pp. 22–31
Francescato, Giuseppe (1959), “A case of coexistence of phonemic systems”, Lingua, 8: 78–86, doi:10.1016/0024-3841(59)90005-1
Halle, Morris (1962), “Phonology in generative grammar”, Word, 18 (1–3): 54–72, doi:10.1080/00437956.1962.11659765
Hausmann, Robert B. (1975), “Underlying representation in dialectology”, Lingua, 35 (1): 61–71, doi:10.1016/0024-3841(75)90073-x
Hockett, Charles (1967), The State of the Art, The Hague: Mouton
Keyser, Samuel Jay (1963), “[untitled review of The Pronunciation of English in the Atlantic States]”, Language, 39 (2): 303–316, doi:10.2307/411215, hdl:2027/uc1.32106001579140, JSTOR 411215
Siertsema, B. (1968), “Pros and cons of macro-phonemes in new orthographies: (Masaba spelling problems)”, Lingua, 21: 429–442, doi:10.1016/0024-3841(68)90066-1
