23.10.18

Novelle, Capìtulos 1, 2 & 3 (Goethe)






goethe


Audio


Novelle, Capìtulu 1
Una borrina de serønda velaba los vastos spacios de la antoxana l palacio principiego indagora ceho, quando ya se viæ, mas ou menos pente l velo luminoso, toda la quadrielha de caça montada & a pie.
Los trabayos presurosos de los q'andabæn mas cerquina deixabæn-se reconhocer: alhargabæn, acurtiabæn los stribos, procurabæn scopetæs & cartutsos abondo, mangabæn los macutos de pœlheya melandru nel sitiu sou, ente tanto los perros aprovicidos minaçabæn cun abasnar puxando de la correa a los indecisos.
Tamien ende & aquende rintsaba bravu un cabalhu, impobinau por naturaleza sulphurosa ou stimulau pola spuœla l cabalheiru, que nin a ende a media lhuz podiæ negar una cierta vanidà a l apahecer.
Sì q'ansì todos andabæn sperando pol prìncipe, a l q'hesitante, ya y staba vagando mũîtho l adîous a la suæ nuœvina sposa. Mal casaran habiæ a penes poucu tiempu, & ya sentieræn la felicidà de mentes correspondientes; intrambos yeræn de characteres bien vivazes, teniendo interes næs aspiraçones & inclinaçones mutues.
El paî l prìncipe ya vivieræ & gastaræ l tiempu u yera evidente que todolos miembros de l stau debiæn passa' los sous dìæs nel mesmu barulhu, trabayando ermano & eguando ermano, cada un a la maneira de sou, primeiro colheithando & lhœw sfruîtando. El sou culme deixou-se ver n aquelhos dìæs, quando l mercau principal, a la que quanto si mas feîra se y podìa tyamar, enxamaba.
jahrmarktsbude
A hieri l prìncipe lhevou a la muyer cabalgando pente l enxame de mercaderìæs maçapiladæs & fhixzo-y ver cumo l paìs montesin dà n feliz intercambio cul pais tyanu; sabiæ cumo fhaey rescamplar, in sitiu & lhogar, l ambiente l sou territorio.
Si pœr hagora l prìncipe mal trataba cun los sous n estos dìæs quasj q'exclusivamente de cousæs apurantes, particularmente trabayando persistentemente cul ministru finançæs, pœr outra parte l monteiru mayor de l pais sofhitaba l dreithu d'elhi, a instanciæs de l qual yera idea impossible resjstise a la tentaçon d'intamar una partida caça, ya adiada n estos dìæs favorables de serønda, dando una fiesta special & excepcional pante elhi & pante los mũîthos extraños que diben dar ende.
A la princesa nun y prestaba haber de remanecer ende; elhos teniæn intençon de caltriar profundamente lhøñe dientro los montes, fadiando a los pacìficos moradores de læs viescæs locales cun una expediçon militar surprehesa.
A l martsar, el sou home nun y deixou de proponer un guaceu, que debriæ imprehender na compaña de Friedrich, el tìu maternu l prìncipe.
"Deixo-ti tamien -- dixo -- a l nuœssu Honorio cumo scudeiru de la cohorte, q'occupase ha de todo".
& Continuando estæs pallabræs, dîou læs òrdines necessariæs pa n baxando a un muçu bien preparau, & lhœw sumîu cun los huœspidæs & la compaña.
La princesa, que fhaziæ señæs cul panhuœlu quando baxaba l sou home a l antoxana l castielhu, martsou pa los quartos de la parte traseira, que deixabæn una vista lhibre de los montes q'indagora yera mas guapa, puœis el castielhu mesmu s'alçaba dende l rîo ta un ciertu altor &, por esso, offreciæ una bayura vistes importantes de cara & a tras. Atopou l formidable telescopio indagora na posiçon u se deixaræ pœla nuœithe, quando mirando pœr riba los picalinos, y fhalabæn læs viescæs, montes & mates dende læs altæs muruœcæs de l vieyu castielhu solariegu, apaheciendo extrañamente a l atapecer, podiendo-y d'aquelha maneira massæs mas grandes de lhuz & solombra imprestay el conceitu per nidiu de monumento fhormosìssimo de vieyos tiempos.
Tamien wœy ceho yera tyamativa pente los crystales d'augmento, abondo, la coloraçon serondiega d'aquelhæs species stremadæs d'àrboles que se tienen alçadæs mũîthos anhos d'ente læs ruinæs, in sin tenelæs torgadæs. La guapa dama ãpuntou puœis el telescopio un pouco mas a baxo, scontra una superficie erma & grandiça, unde habiæ sali' la monteirìa.
Sperou cun paciencia l intrin & nun se malinganhou, puœis na claror & cun la potencia d'augmento l instrumento, los sous wœyos brilhantes reconhœcierun nidio a l prìncipe & a l cabalheiriçu principal; sì, nun s'abstuvo de ximelga'l sou panhuœlu outra vez, quando suspeithou, mas que catar cun sigo, una parada d'elhi momentanea & una mirada suæ a tras.
El tìu maternu l prìncipe, Friedrich por nome, introu d'aquelha, annunciou-se cul sou illustrador que trahiæ una gran carteira sol braçu.
"Estimada prima", dixo l vieyu & bravu cabalheiru, "ende habemus apresenta' læs vistæs de l castielhu solariegu, pintadæs, por illustrar in differentes àngulos, cumo l poderosu edificio defensivo & protector eterno, tien-se sofhitaho arreitho contra tiempu & clima, & cumo ende & aquende læs suæs muriæs cedierun, & cumo ende & aquende houbierun de sfharielhase n ermæs muruœcæs. Hagora tenemus fheithæs mũîthæs cousæs por tornar esta bravura mas accesible, por nun se tener falta de mas por surprehender a cada excursionista, a cada vjsitante".
Hagora, indicando l prìncipe læs fhuœyæs xebradæs, continuou fhalando: "Ende, unde txubiendo pœla canal ente læs muriæs circulares exteriores, dà-se a l castielhu propriamente dithu, alça-se una penha scontra nòs dende lo mas firme de los montes todos; eleva-se n riba una torre amuralhada, sì q'ansì, nun ha hi quien saber u termina la naturaleza, & u intamæn l arte & l artesanìa".
"Ven-se de lhøñe muriæs laterales annexæs & caniles que s'extienden in terraçæs. Non obstante nun lo digo you cumo ye, por ser in realidà elho una viesca arrodiando esti picu per vieyu. Ha ciento-cinquenta anhos que nun se tien ascuîthau pœr ende una bruœsa, & esso que wañarun pœr ende ayures stirpes per fhuœrtes. U vos aveirarehes de læs muriæs, atopæn-se la lhameira suave, el carbayu reciu & la stylizada picea cun tuœru & raìzes; hemus arrodialos colebriando & impobinanos pœlos nuœssos caminos cun xacìu.
Mirai que splendidamente expressou l nuœssu pintor esta characterìstica n papel, cumo se reconhocen los differæntes totsos & classes de raizes cruzando-se pente la mamposterìa & cumo los vanos ingulhen læs fhuœrtes canhæs!
Ye d'una bravura cumo nun ha hi outra, un sitiu accidentalmente ùnicu, u se deixen ver in per seria disputa læs vieyes traçæs de l Poder humanu scaeicidu quantìssimu tiempu ha cun la vida eterna de la naturaleza & l sou effeitu duradeiru."
Intos presentando outra fhuœya, continuou: "Que dizihes de l antoxana l castielhu, que por tenese baltada la vieya torre, inaccessible, nun ha hi quien la tener trilhada, de magar incontables anhos ha? Probemus introduzinos n elha pœl lateral, afhuracarun-se muriæs, fhexzierun-se volar cùpoles & ansì s'eguou un afhayadiçu, sì q’ansì secretu camin.
Dientro nun tuvo falta curiosase, atopa-se un picu ende tyanu de penha que la naturaleza atyanou, non obstante àrbolres poderosos incontrarun ende & alhende inraigadæs la felicidà & la opportunidà; crecierun sele, sì q’ansì firme, hagora spurren læs canhæs ta læs gallerìæs, pœlæs que d'aquelha, el cabalheiru a riba & a baxo passaba, quanto si mas pœr puœrtæs & feniestræs nos salones de cùpoles, de læs que nun los queremus expulsar; tornarun-se elhos solo los amos & cumo talos remanecen."
 
Novelle, Capìtulu 2
"Eliminando los fhondos stratos de fhuœya, atopemus el mas raru de los sitios, un sitiu que talvez nun se tornarà ver nel mundo.
Al cabu, cun todo, ye siempres indagora tan notable ver in riba l terreno que nos scalones q'impobinæn a la torre principal, una raiz de lhameira prendîu & formou un àrbolre tan reciu que solo se ye possible passar por necessidà por arrampicar a l picalin si se quier domina' la vista illimitada. Remaneç-se sì q'ansì tamien prestosamente a visiego ende, por cincar pœr riba todo esti àrbole que tira admirable a l alto pœl aire.
Vamus agradecer intos a l ousau artista, que tan arrogante nos convence de todo n delhæs pinturæs cumo stando nòs presentes; gastou læs meyores horæs de l dìe & de la staçon & andando selmanæs a vuœltæs cun estæs materiæs. N essi requeixu eguou-se pa elhi, & pa l guarda, a l que y lo concedimus, una pequenha & agradable morada.
Nun vahes pensar possibles, miæs vidæs, læs guapæs vistæs a fhuœra & a dientro l sitiu, de l quintanal & de læs muralhæs que tien preparadæs. Sì q'ansì, hagora que todo se describîu tan puro & characterìstico, realizalo ha eiquì n baxo de maneira afhayadiça.
Queremus decora' la nuœssa sala de l quintanal cun estos quadros, & nun ha hi quien nun habia deixa' los sous wœyos inredase pente l nuœssu quintanal regular, arcadæs & corredores a visiego, si nun anhela fhae' læs reflexiones propriæs de sou, cun la vista real de lo vieyo & lo nuœvo, de lo arremelhante, lo intolerante, lo indestructible & lo fresco, lo flexible, lo irresistible, alhà riba."
Honorio introu & informou que s'apresentaræn los cabalhos, lhœw la princesa dixo, intornando-se a l tìu:
"Vamus txubir, & deixai-me ver da veræs lo que m'apresentestis ende nel quadru!"
"De magar q'ando eiquì, q'ascuîtho d'esta impresa & mal serà hagora que requiero, viendo-lo cun los wœyos, aquelho que m'avultaba impossible na narrativa & que remaneç improbable na rèplica". — "Indagora non, mîa vida", alhargou l prìncipe; "lo que vemus ende ye lo que puœde tyigar a ser & a tornase, delhæs cousæs indagora andæn aparadæs, l arte tien que se completar solo si nun se quier que la naturaleza dea rabia". — "Puœs intos polo mènos vamus cabalgar pa riba, & magar que fhuer solo a pie, tengo una gran appetencia por mirar a l rodiu l mundo wœy". — "Tal & cumo vos appeteça", ãpuntou l prìncipe. — "Deixai-nos cabalgar pœla vilha", continuou la señora, "pœla gran quintana la feîra, u innùmeræs barracæs eguen la fhorma d'una vilhina, d'un campamento".
"Ye cumo si læs necessidahes & occupaciones de læs familiæs de l paìs camudaren, axhuntadæs n esti puntu central, asoleyadæs, por ver ende l observador attento todo lo que la persona fhai & necessita; afigura-se una, pœr un intre, nun se tener falta de denheiro, que cada negocio ye possible ende resolvelo por tsalaneo directo, & ansì ye da fheitho.
De magar dami'l prìncipe motivu a nœithe d'essa reseña, fhoi-mi enforma agradable pensar, cumo eiquì, u montes & tyaneira son contiguos, intrambos expressen tan nidio lo que necessitæn & lo que quieren.
Ansì cumo la xhente montesino sabe transforma' la madeira de læs suæs viescæs de cien fhormæs, & sabe diversifica'l fhierro dependiendo de cada usu, ansì vienen elhos a ende a la scontra cun los bienes mas diversos, u mal ye possible strema'l material & u bien de vezes la finalidà nun se y reconhœç".
"Sei", -- dixo l prìncipe -- "que y impresta l mîou sobrin la mayor attencion a esto, por tratase directamente n esta mesma època l anhu, sobre maneira, mas de recibir que de dar; d'algamalo trata la summa de todu l presuppuœstu l stau egual que si fhuer la minor de læs economìæs domèsticæs.
Sì q'ansì perdonai-me, estimada, nunca mi prestou cabalgar pœl mercau & la feîra; a cada passu ve-se un impedidu & parau, & intos la enorme disgracia torna a prender na miæ phantasìa, que quasj que mi queima nos wœyos, cumo quando vi arder in fhœw una quantidà tan grande de bienes & mercaderìes. Houbi you — valîu, vamus nun mos deixar scaeice' læs horæs agradables!"
Arreparou na princesa, visto que l dignu home ya delhæs vezes la assustaræ cun la descripçon detalhada d'aquel desastre; quando elhi, a saber, cun occasion d'una gran travessìa, de tarde na meyor tabierna de la feîra, que d'aquelha fhormigaba cumo una feîra principal, fhoi dormir enforma cansu & acordou spantosamente polos apelhidìos & læs tyames q'arrodabæn scontra la suæ stancia.
La Princesa intainou montando l sou cabalhu favoritu, & impobinou, in cuœntes de ta riba pœlos portones traseiros, monte a baxo pœlos portones delantreiros cul sou compañeiru roceanu cabalgando, ya q'a quien nun y diba prestar cabalgar cabo elha, a quien nun y diba prestar scortala!
& Ansì Honorio tamien s'atrasou voluntariu de la tan sperada caceirìa, por cincar exclusivamente a l sou servicio. Previsiblemente, auctorizara-se-yos a cabalgar pœla fheîra solo passin ente passu; solo que l adorable moça exhilaraba n cada demora cun una observaçon spirituosa.
"Repito," dixo elha, "la miæ lecçon d'anœithe, d'ende la necessidà de comproba' la nuœssa paciencia".
& De fheitho todo l mundo s'amaçapilou scontra los cabalgantes de tala maneira que mal podiæn continua'l sou camin a dulces. La xhente miraba prestoso la dama moça, & daba-se n tantæs caræs sorrientes el presto decidido de ver que la primer muyer de l paìs tamien yera la mas guapa & graciosa.
Entemiciæn-se montesinos, que guardæn ente penhæs, piceæs & pinales læs suæs moradæs, xaldos de cuœtos, aweiræs & morteiræs, negociantes de vilhæs pequenhæs, & lo que s'axhuntou ende.
De puœis d'una tranquilla wœyada, la Princesa catou cun sigo que l sou compañeiru, cumo todos elhos, ayures pœr unde anduvieræn, lhevabæn mas material de l necessario de vestir, mas tela & panho, mas cinta de guarniçon.
"Ye cumo si læs muyeres effervescentemente & los homes pausadamente nun fhueræn a agradase abondo!
"Vamus, non obstante, deixayos-lo", spetou-y el tìu; "u l home pon la bayura tamien lu fhai sentise bien, per bien, adornase & vestise cun elha".
La guapa dama acenhou cun approbaçon.
Pouco a pouco dierun cun una campa, q'impobinaba a l alfoz, u a l cabu de mũîthæs cabanhinæs & tsamiços, baltiou-yos nos wœyos un edificio mas grande de madeira, & a l velo, un streldu atronicador næs oreyæs sonou-yos a la scontra.
La hora de la cibeira de los animales bravos que s'exhibiæn ende paheciæ andar a l cabu; el lheon fhixzo que la suæ voz de viesca & d'ermu s'ascuîthare de maneira per fhuœrte, que los cabalhos se spantaren, & nun se podiæ scapar de la observaçon, cumo na naturaleza & na existencia pacìfica l mundo, el rey de lo ermo a si mesmu se proclamaba tan bederre.
Mas cabo la cabanha, nun fhuerun a ignora' læs pinturæs coloridæs & colossales, que cun colores violentos & figuræs fhuœrtes arrepresentabæn aquelhos bitsos raros, q'a l velos a l pacìficu sùbdito y fhaen sentir un presto insupperable.
goethe11-e1548682402320.jpeg
 
Novelle capitulu 3
L enorme tigre furiosu saltou n riba d'un mouru cun la idea de sfharielhalu, un lheon andaba arreithu mayestàticu, cumo si nun vier presa digna d'elhi, outræs extrañæs & coloridæs creaturæs cabo estæs outræs poderosæs mereciæn mènos attençon.
"Queremus", dixo la princesa, "baxar pa n tornando & mirar mas cerca a los raros huœspides" -- "Ye admirable", dixo l prìncipe, "que l home siempre quierga emocionase cun cousæs bederres".
Atopa-se dientro l tigre per calmu na suæ prision, & hagora tien que se tirar furiosu scontra un mouru, por crese velu a l natural; nun val ya cul assassinato & l homicidio, cul fhœw & la destrucçon: los cantores tienen que lo repetir pœr cada requeixu. La bøna xhente quier que se lo intimide, por sentise bien lhœw, que guapo & afhalagoso ye arrespirar lhibre".
Sì q'ansì qualquieræ cousa bederre que podier remanecer de tal quadru d'horror, todæs & todo se svanecîu de maneira immediata n intrando na zona mas allegre, quando dierun cul porton.
El camin lhevaba primeiro a l rîo, a un sitiu bien strẽithu, unde solo passabæn tsalanes cisterna, solo q'esti, a l xorrecer cumo gran rîo, caltenrà l sou nome & animarà tierræs distantes. Lhœw de l guaceu continuou suavemente cuœsta riba pœr tyousæs de fruîta & ricura bien curiadæs, & mirando a l rodiu l area abierta & bien habitada ta que gradualmente primeiro un bardial, lhœw una viesca, tomarun la compañìa & los lhogares mas prestosos limitando-yos & arrefrescando-yos la vista. Una valhina pradiega que txube, acabante sega' la segunda vez, daba-se un aire a prau de terciopelo, a l in par regau por una rica fhønte que wañaba mas a riba & ansì s'impobinarun a un assomadeiru mas altu & mas scampau, cul que dierun in saliendo de la viesca; spuœis d'un ascensu animau, impero lhœw vierun in frente d'elhos, magar q'a una distancia significativa, nuœvæs matæs d'àrboles, el castielhu vieyu — la meta de la suæ pœllegrinaçon — & como cimeiræs de penhes & mates spuntabæn.
Sì q'ansì a l intorniase — puœis nun houbo quien fhuer quien a venir ta ende, sin dase la vuœlta — dierun pœlos vanos que s'apresentabæn casualmente ente los altos àrboles, a l castielhu principiegu a manzorga, illuminau pol sol mañaniegu, a la parte alta & bien eguada de la vilha, mugorosa por subtiles nublres de fhumo, & ansì successivamente, ta la parte baxa la vilha, a l rîo n delhæs revuœltes cun læs suæs vàrzenæs & molinos, in frente d'una vasta veiga nutricia.
De puœis de satisfazenos la vista, ou meyor, cumo nòs nos afhaemus a l mirar a l rodiu d'un sitiu tan altu, aproviciendo-yos cada vez mas una vista mas vasta & menos limitada, cabalgarun pœr una granda bien tyana, u dierun de cara cun la poderosa muruœca n suœrte de culme de corona verde, unos poucos àrbolres vieyos no fhondeiro arrodiando-la a l pie; cabalgarun pœr elha, & atoparun-se ansì xhusto cun la rimada mas pindia & innaccesible.
Penhæs poderosæs cincabæn ende de magar tiempos immemoriales, intactæs polos cambios, afhitadæs cun bønæs fhundaçones, & por ende amaçapiladæs a lo alto; la que baltiaba n medio, spardiæ scombros irregularmente n enormes lhastræs una n riba la outra & paheciæ-y prohibir a quien mas ousare d'ente elhos qualquiera approximaçon.
Solo que lo pindio, lo fragoso, paheç attraher a la mocidà; imprehender esto, expugnalo, conquistalo, prestaba-yos a los miembros de la partida moços.
La princesa inclinou-se por una tentativa, Honorio andaba a mano. El tìu maternu l prìncipe, si se sentiæ bien a gusto, deixaba-se contentar & nun queriæ que lu vieræn torgau; los cabalhos debiæn tenese arreithos so los àrboles, & queriæn dar a un ciertu sitiu, unde una gran roca offreciæ pœr riba un spacio tyano u se teniæ una vista, que sobrepassaba la vista d'un pàxaru, non obstante impulsando pintorescamente lo uno tras l outro.
El sol, quasj q'al sou vèrtiç mas altu, daba una lhuz per clara; el castielhu principescu cun læs suæs pieçæs, edificios principales, alæs, cùpolæs & torres apaheciæ abondo imponente, l alta vilha n toda la suæ extension; podiæ-se ver tamien commodamente la baxa, quantos & mas podiæn stremase los tsamiços ente elhos pœl telescopio.
Honorio siempres anduvieræ afheithu a lhevar in riba una fherramienta tan conveniente; mirando a riba & a sol rîo, ende læs discontinuæs rasæs montiegæs, alhende la tyaneira q'arremonta & alterna cun tierra tyana & fèrtile n suaves cuœtos, los innùmeros lhogares; puœis ha quanto ya yera tradicional discutir de quanto se ye a apercibir de todo elho d'hi riba.
Na gran extension residiæ una calma seræna, cumo se dà a l mediu-dìæ, quando los antiguos diziæn: Pan duœrme & toda la naturaleza arretien la respiraçon, por nun lu acordar.
"Nun ye la primer vez", dixo la princesa, "q'observo n un sitiu tan altu & distante, cumo la naturaleza clara paheç tan nidia & amigable & outorga la impresion cumo de nun poder haber gafez dala nel mundo, & a l tornar a la morada humana, ya fhuer alta ou baxa, antsa ou strẽitha, siempres ha hi intos daquè por bregar, por aldericar, por curiosar & por eguar".
Honorio, que n essi intre mirando andaba pœl telescopio na direcçon de la vilha, glrayou: "Mirai ende! Mirai ende! Intamou queima' la feîra!" Mirarun a baxo & notarun fhumo, læs tyamæs mugabæn el dìæ.
"El fhœw hagora anda prendiendo la redolada!" daba vozes, siempre mirando pœlæs lentes; tamien s'apercibîu la disgracia polos bønos, tristes wœyos de la princesa.
Reconhociæ-se da quando un roxu resplandor de tyama, la mugor tiraba a l alto, & l tìu maternu l prìncipe fhalou: "Vamus da' la vuœlta! Esto nun tien traça bøna! Vien-mi siempre la lherça de vivir una segunda vegada la disgracia".
Quando arrexhuntabæn los cabalhos pa n baxando, la princesa dixo-y a l vieyu cabalheiru: "cabalgai, aìna, sì q'ansì non sin el cabalheiriçu! Dexai-mi a Honorio! Nòs continuaremus tras vòs outros aìna".
El tìu sentîu-lo cumo sensato, da cierto, lo necessario d'essæs pallabræs & cabalgou, tan aìna cumo l camin deixaba, baxando la cuœsta erma & grandiça.
A l senta' la princesa, dixo Honorio: "Cabalgai, suæ Alteza, supplico-vos-lo, dispacino! Tanto na vilha cumo n castielhu los puœstos de bombeiros stan na meyor situaçon, quanto si mas siendo un casu tan excepcional & extraordinariu. Vamus nun mos deixar tracamundiar. Eiquì si q'ansì l terreno ye ruino, candinga & herba curtio, cabalgar aìna ye inseguro; de qualquieræ fhorma, quando demus a ende, el fhœw ya andarà baxo".
La princesa nun lo pensou possible; vìa l fhumo spardiendo-se, pensou tener visto una fulgor de tyamæs, ascuîthar un gølpe & ximelgarun-se hagora na suæ phantasìa todælæs figuræs de l horror, que, infelizmente, incorporarun cun sobrada fhondura la narrativa que repitieræ l extraordinariu tìu de la queima quando la feîra annual.
Esti casu yera bønu, terrible, surprehendente & caltriante abondo por deixar un presentimiento & una idea d'infortunio recurrente; quando a l atapecer na feîra, cun bayura tsamiços, surdîu un incendio repentino de commercio a commercio, inantea spantase los que dormiæn dientro & a l rodiu d'essæs cabanhæs flrouxæs; acordando de suœños profundos el propriu prìncipe saltou a la ventana extrañamente adormecidu & campsu a l ver illuminase terriblemente todo, tyama tres tyama, blrincando a mandreitha & a manzorga, açoutando-lu.
Fhønte

23.9.18

Les Misérables (Victor Hugo)

Audio

Capítulu VIII
Philosophía tres beber

...El senador que s'amentara a riba yera un home cun formaçon que fhexzieræ l sou cammin cun una correcçon desidiosa de todæs essæs invençones que fhaen torga & a læs que se yos tyama consciencia, fe xhurada, xhusticia, Deber; impobinaræ-se dreithu a l sou fin & n sin arrecular una vez sola dientro la lhiña de l sou progressu & interes. Yera un exprocurador, que s'intenrecieræ pol éxitu, home nada malu, rendiendo todolos pequenhos servicios que podiæ a los fhiyos, a los xhenros, a los paisanos, mesmo a los amigos; teniendo sabiamente agarrada la vida pœlæs veiræs bønæs, pœlæs bønæs occasiones, pœlæs bønæs fortunæs. Todo l outro paheciæ-y fato abondo. Yera spiritual, & precisamente studiaræ abondo cumo pa vese discípulu d'Epícuros, solo que nun siendo ma un productu de Pigault-Lebrun. Elhi riæ cun appetencia, & agradablemente, de læs cousæs infinitæs & eternæs, & de læs "fatadæs de l infeliz obispu". Da quando riæ, cun una amable auctoridá, de cara a l propriu senyor Myriel, q'ascuîthaba.

N una ceremonia de la que ya nun m'alcuœrdo, medio official, el conde .... (essi senador) & el señor Myriel tuvierun de dir cenar a n ca l prefectu. A la hora los dulces, el senador, que s'infhilaræ un pouco, magar que remaneciendo indagora dignu, apelhidou:

 Por Dîous, senyor obispu, vamus tsarrar. Un senador & un obispu arremelhæn-se difficilmente n sin atsisga'l wœyu. Somus dous augures. Vou fhazevos una propuœsta. Tengo la miæ philosophía.

 & Vós tenehes razon, retrucou l obispu. Como ye la vuœssa philosophía, acostai-vos. Vós stahes na cama púrpura, señor senador.

El senador, invalentonando-se, retrucou:

Vamus ser nenhos bønos.

Bønos diaños inclusive, dixo l obispu.

 —Declaro-vos, — arretomou l senador — que l marques d'Argens, Pyrrhon, Hobbes & don Naigeon nun son unos atorrantes. Tengo na miæ bibliotheca todolos mîous philósophos d'ouro a l algame.
-- Cumo vós mesmu, senyor conde, - interrumpîu l obispu.

les miserables

El senador prosegîu:

-- Terreço Diderot, ye un ideólogu, un diffamador & un revolucionariu, no fhondeiro de si creyente n Dîous, & mas fanáticu que Voltaire. Voltaire burllou-se de Needham, & inganhou-se; puœis læs angillæs de Needham pruœbæn que Dîous ye inutil. Un pingu vinagre dientro una coyarada de massa fharinha supple l fiat lux. Supponéi l pingu mas gurdu & la coyerada mayor, vós teneis el mundo. L home, ye l angilla. Intos, qualo ye lo bøno l Paî Eternu? Senyor obispu, l hypóthesis Yehovah cansa. Nun ye bøna ma pa produzir xhente flraco que piensa lhuœlho. A baxo cun essi gran Todo que me tracamundia! Viva Zero que me deixa tranquillu! Pante vós & min, & por vazia'l mîou sacu, & por confesame al mîou Pastor cumo falta fhai, confiesso-vos que tengo xacíu. Nun ando precissamente lhoucu cul vuœssu Xhesus que predica l tiempu todo la renuncia & el sacrificio. Conseyo d'avarientu a los probes. Renuncia! por? Sacrificio! a que fin? Nun veo q'un lhuw s'immole pola felicidá d'outru lhuw. Vamus remanecer intos na naturaleza. Andamus polo alto, vamos tene' la philosophía superior. Pa que ye que val andar pelo alto, si nun se ve mas lhøñe que l cabu les narizes de los outros? Vamus vivir felizes. La vida, ye todo. Que l home tenga outru futuro, ayures, alhá riba, alhá baxo, pœr ende, nun creo una pallabra. Ah! Si se m'incamienta pa l sacrificio & la renuncia, intos habrei de coidar todo lo que fhaigo, fhairá-mi falta frañemi la cabeça cul bien & cul mal, cun lo xhusto & cun lo inxhusto; cul fas & cul nefas. Por? Por haber de render cuœntæs de læs miæs acçones. Quando? Spuœis de la miâ muœrte. Que bøn suœñu! Spuœis de la miæ muœrte, bien fino quien me pique. Apañai intos un puñu de cirnada cun una mano de solombra. Digamus-lo da veres, nós que stamus iniciahos & q'alçaramus la saya d'Isis: nun ha hi nin bien, nin mal; ha hi flora. Vamus geta' lo real. Vamus cavar fhondo. Vamus al fhundu, que diaños. Fhai falta rescampla' la verdá, fhoçar so la tierra, & apañala. Dá-vos elha intos allegríæs exquisitæs. Intos vós vos tornahes fhuœrte, & reís. You sou quadrau pœla base. Señor obispu, la immortalidá l home ye un sperança per incierta. Oh! la prestosa promessa! Sfhoutai-vos. El bøn bilhete que tien Adam! Ye-se alma, ye-se angël, tienen-se alæs azules nos omóplatos. Adiudai-me puœis, nun ye Tertullianus quien diz que los benditos diran d'un astru al outru? Val. Vamus se'l saltaprahos de læs strelhæs. & Lhœw, veremus Dîous. Ta ta ta. Que fatadæs todos essos paraísos. Dîous ye un selho monstro. You nun diriæ dizir esto da fheitho nel Moniteur, meca! Sí q'ansí digo-lo pante los amigos. Inter pocula. Sacrifica' la tierra pol paraísu, ye solta' la presa pola solombra. Andar inganhando-se pol infinito! Nun ye tan fato. You sou nada. Tyamo-me Don Conde Nada, senador. Existiæ you inante nacer? Non. Existirei you tres la miæ muœrte? Non. Que sou? un pouco puvisa aggregada n un organismu. Que tengo de fhazer n esta tierra? Tengo la eleiçon. Suffrir ou gozar. U me lhevará l suffrimiento? A nada. Non obstante tenrei suffrido. U me lhevará l gozo? A nada. Non obstante tenrei gozaho. La miæ eleiçon sta fheitha. Fhai falta ser ou comedor ou comidu. You como. Mas val se'l diente que la herba. Tala ye la miæ sapiencia. Lhœw d'esso, anda mentræs t'imburrio, el sepultureiru anda ende, el Pantheon pa l restu de nós outros, todo balta nel gran fhuracu. Fin. Finis. Liquidaçon total. Esti ye l lhogar del dismayu. La muœrte ta muœrta, créi-me. Que haiga daquien que delho m'haiga dizir, río de pensalo. Invençon d'amæs de cría. Saca-untos pante los nenhos, Yehovah pante los homes. Non, el nuœssu porvenir ye de la nœithe. Tres la tumba, nun ha hi ma Nadæs ermanæs. Vós fhuistis Saradanápalos, vós fhuistis Vincent de Paul, nun dá mas. Esto ye la verdá. Intos vivide, pœr riba todo. Usai l vuœssu you, el tiempu que lu tengahes. Da veres, digo-vos-lo, señor obispu, tengo la miæ philosophía, & tengo los mîous philósophos. Nun me deixo ingideyar polæs sandezes. De puœis d'esso, fhai bien falta daqué pante aquelhos q'andæn pœr baxo, pante los que van discalços, pante los ganhapanes, pante los miserables. Da-se-yos a tragar cuœntos, chimeræs l alma, la immortalidá, el paraíso, læs strelhæs. Maçcæn-lo. Metten-lo nel sou pan seco. Quien nun tien nada, tien a l bøn Dîous. Ye lo mínimo. You nun yos lo torgo, solo que guardo pante min al señor Naigeon. El bøn Dîous ye bøno pa l puœblro.

L obispu applaudîu.

-- Bien se fhala! -- Glrayou elhi --. Cousa excellente, & verdadeiramente admirable, essi materialismo! Nun lo tien quien quier. Ah! Quando se tien, ya nun se nos inganha. Un nun se deixa stupidamente exiliar cumo Cato, ni lapidar cumo Steban, Nin queimar viva cumo Jeanne d'Arc. Aquelhos que fhuerun quien a procurase esti materialismo admirable, tienen el presto de sentise irresponsables, & de pensar que son quien a devorar todo, sin disasossiegu, læs plaçæs, læs sinecuræs, læs dignidahes, el Poder bien ou mal acqueridu, læs palinodiæs lucrativæs, læs traiçones útiles, læs appetitosæs capitulaçones de consciencia, & q'intraran na tumba cun la digëstion fheitha. Que agradable! Nun lo digo por vós, señor senador. Ente tanto, ye-mi impossible nun vos felicitar. Vós outros, grandes señores, tenehes, dizihes-lo, una philosophía de vuœsso & pante vós, exquisita, refinada, accessible solo a los ricos, bøna n todolos muœyos, sazonando læs voluptuosidahes de la vida. Esta philosophía lheva-se a lo fhondeiro & disintierræn-la investigadores speciales. Por ende vós sohes bønos príncipes, & nun vos paheç mal que tener fe nel bøn Dîous sea la philosophía l puœblro, ye un pouco cumo la oca cun castañæs ye l pavu cun trufæs de l probe.
Fhønte




4.9.18

L horror de læs alturæs (Conan Doyle)


Version collateral simplificada

La idea de que la narraçon extraordinaria, tyamada l “Framento Joyce-Armstrong”, ye un “xhuœw pràticu” elaborau — que se creou ansì por una persona incònita maldita cun un humorismo perverso & siniestro — abandonou-se por todolos que scrutinarun l assumtu. El mas macabru & fantasiosu de los cospiradores hesitarìæ inantea de coneta’ læs suæs fantasìæs cun aquelhos fheithos indisputables & funestos q’arrefhuœrçæn el framento. Magar se’ læs asserçones contenidæs fantàsticæs & ta mostruosæs, fhuœrça-se non ostante pœr riba l intelletu comun lo de ser verdadeiræs, & fhairan-mos axhusta’ læs nuœssæs ideæs a læs nuœvæs situaçones. El nuœssu mundo paheç xebrase por un spacin pequenhu de seguridà precariu conforme a un insuspeithau & singularìssimu pelligro. You procurarei n esta narrativa, q’arreproduz el documento primitivo na suæ fhorma parcialmente framentaria, presentar todolos fheithos de t’hagora a l lleitor. Cumo introduçon hei dizir que, mesmo si s’ha de duldar de la narraçon de Joyce-Armstrong, nun ye possible qüestionase los fheithos concernientes a l lhogarteniente Myrtle, R. N., & a l señor Hay Connor, que sin lo duldar incontrarun el sou final de la maneira ende descrita.

Atopou-se l framento Joyce-Armstrong nel lhogar tyamau Lower Haycock, a cerca d’un kilòmetro & medio a poniente de l lhogarin de Withyham, cabo la raya ente Kent & Sussex. El quinze setiembre l anhu previu James Flyn, un obreiru rural asalariau por Mathew Dod, agricultor & proprietariu l Chauntry Farm, Withyham, oservou un tuœru ganzaveræ extendìu a l par de l caleyu que passa arrodiando la sebe n Lower Haycock. Adelantrando delhos de passos atopou unos binòculos rotos. Finalmente, ente urtigæs nel fhuœxu essi, discobrîu un lhibru planu, de pasta dura n canevàs, q’avultaba ser un quadernu de fhuœyæs dismontables, & a l xebra-se, delhæs volarun pente la base la sebe. Apañou-læs, solo que delhæs, inclusive la primeira, nunca s’atoparun. Esti fheithu deixa un hiatu deplorable n esta narraçon portentosa. El quadernu lhevou-se pol obreiru a l sou impresariu, que pœla suæ parte lu presentou a l doutor J.H. Atherton, de Hartfield. Esti señor aìna catou cun sigo la necessidà d’un exame por expertos & por esso l manuscritu mandou-se a l aero Club de London, u hagora cinca.

A l manuscritu faltæn-y très tyanæs — la primeira, la segunda & la penùltima — Tamien se xebrou una a lo postreiro de la narrativa, magar nun influencia’ la suæ falta na coherencia total de l cuœntu. Supon-se que l intamu sumidu describìæ læs qualificaçones aeronàuticæs de l señor Joyce-Armstrong, que se son a extraer d’outræs fhøntes: amite-se nun tener elhi comparança dala ente los meyores pilotos angleses. Mũîthos anhos considerou-se-lu cumo l mas ousau & intelletual de los aeronautas, una combinaçon que y permitîu alternativamente inventar & probar diversos aparatos nuœvos, incluyendo l acessorio comun gïroscòpico que porta l sou nome.

El cuœrpu principal de l manuscritu scribîu-se nidio n tinta, solo que læs poucæs renglreiræs finales s’anotarun a lhapiceiru & son tan irregulares pa de tras, que mal son a penæs descifrables — exatamente cumo se sperarìæ de star scribiendo-læs cun apuru nel assientu d’un avion que s’anda ximelgando. Ha hi, ha d’adicionase, intafharraduræs, n intrambæs tyana final & cobierta q’expertos de l Ministerio d’Interior confirmarun ser sangre, probablemente humano & cun certeza mamìfero. El fheithu d’atopase n esti sangre daquè asemeyando l paràsitu la malaria, & sabese que Joyce-Armstrong sufrìæ de fiebre intermitente, ye un exemplo notable de læs nuœvæs armæs que la sciencia moderna pon næs manœs de los nuœssos detetives.

& Hagora daquè de la personalidà l autor d’esti textu que marca època. Joyce-Armstrong, a comuña cun los poucos amigos que da veræs sabìæn daquè de l home, yera poeta & visionariu, egualmente mecànicu & inventor. Yera home de considerables haberes, que gastaræ mũîtho na suæ diversion aeronàutica. Tenìæ quatro aeroplanos privativos d’elhi nos sous hangares cabo Devizes, & diz-se tener elhi fheithæs non mènos de ciento setenta ascensiones nel cursu l outru anhu. Yera un home reclusu cun periodos d’humor scuru, nos q’eludìæ contatu cun los collegas. El Capitan Dangerfield, que lu conhœcìæ meyor q’outros, diz d’haber ocasiones u læs excentricidahes d’elhi amagabæn tornase daquè mas serio. La zuna de lhevar cun elhi un fusil n avion yera una manifestaçon d’elho.

Outra yera l efeitu mòrbidu cun que l acidente l lhogarteniente Myrtle y afetaræ la cabeça. Myrtle, q’andaba tras una plusmarca d’altor, baltiou a tierra d’un altor camin de los trenta mil pies. Horrible de narrar, la cabeça fhueræ-y inteiramente obliterada, magar que cuœrpu & extremidahes preservaren la suæ configuraçon. In cada alcuœntru d’aeronautas, Joyce-Armstrong, d’alcuœrdo cun Dangerfield, introgaba cun una risina enimàtica: “& u, por favor, anda la cabeça de Myrtle?”

Outra vez cun ocasion d’una cena, nel refetorio de la Scuœla Aviaçon in Salisbury Plain, intamou un alderique cun que serìæ l pelligro mas persistente que se dirìæn atopa’ los aeronautas. N ascuîthando opiniones sucesivæs cumo: batses d’aire, costruçon defetuosa & inclinaçon excessiva… concluyîu alçando los costinos & refhugando presenta’ læs suæs propriæs opiniones, magar da’ la impression de diferir de qualquiera exposiçon de los collegas.

Mereç la pena arrecalcar que de puœis de la suæ disapariçon total, discobrieræ-se que los sous assumtos privahos s’eguaræn cun una precision que podrìæ indicar tener elhi una fhuœrte premoniçon de disastre. Cun estæs explicaçones essenciales vou hagora presenta’ la narraçon exata tala & cumo ye, intamando pœla tercer tyana l cartafhuœyu insangrentau:

“… Sì q’ansì, xhantando n Rheims cun Coselli & Gustav Raymond, comprehendì que dalu de los dous sabìæ de minaça particular nos altos stratos de l amòsfera. De fheitho nun yos dixi nada de lo que you pensaba, cun todo aveirei-me tanto, que de tener elhos tenido una idea anàloga, nun mi la deixabæn explicar. Non ostante son dous homes valreiros & vanidosos que nun piensæn ma n ve’ los sous ridìculos nomes nos noticiarios. Ye interessante oservar que d’ente elhos dalu ascendieræ nunca mũîtho pœr riba los venti mil pies. Naturalmente, homes ha hi ya que cutieræn alturæs mas grandes q’estos dous cun aerostatos & scalando montes. Ha ser mũîtho mas alto quando un avion entra na zona pelligro — siempre presumiendo ser corretes læs premoniçones miæs.

Los aviones lhevæn stando cun nòs mas de venti anhos t’hagora ya & ye-se a introgar un: por que la minaça diba arrevelase solo wœy? La respuœsta ye ovia. D’aquelha, quando los motores flrouxos, unde un nome ou Green de cien cabalhos vapor se consideraba abondo pante todælæs necessidahes, los vuœlos stabæn mũîtho mas restritos. Hagora que très-cientos cabalhos vapor son mas de rieglra que d’excepçon, vjsitæs a los stratos altos tornarun-se per fàciles & per comunes. Ha hi los d’ente nòs que son a alcordase como, na nuœssa mocidà, Garros otenìæ una reputaçon mundial por cuti’ los diez & nuœve-mil pies & considerou-se una fhaçaña notable volar pœr riba los Alpes. Læs nuœssæs expetativæs spoxigarun hagora imensurablemente & ha hi venti vuœlos por cada un de los anhos previos. Mũîthos tienen-se fheitho cun discreçon. La raya de trenta mil pies tien-se algamada freqüentemente n sin outræs torgæs que frìo & asthma. Que pruœba esto? Un vjsitante ye a descender a esti planeta mil vezes in sin alcontrar un tigre. Cun todo, los tigres existen & si por casu se pousare n una selva, podìæn devoralu. Ha hi selvæs na amòsferæ superior, cun cousæs peyores que tigres habitando-la. Avulta-mi que futuramente estæs selvæs diran cartografìase acuradamente. Mesmamente sou a desinar nel momento presente duæs talæs: una cinca n riba l distritu de Pau-Biarritz, pœr Francia. Outra ende, Mesmamente n riba la miæ cabeça segun scribo eiquì n lhar in Wiltshire. Magar que piense haber quiçà una terceira n riba l distritu de Homburg-Wiesbaden.

Fhoi el Sumir de los aeronautas el que de mano me punxo a pensar. Evidentemente, todos dizìæn que baltiaræn a l mar, solo q’esto nun me satisfizo nunca. Primeiro, Verrier in Francia: la suæ màchina discobrîu-se cabo Bayone, solo que nunca atoparun el cuœrpu. Houbo l casu de Baxter, que tamien se sumîu, magar q'atoparun el motor & delhos de sofhitos de fhierro n un viescu n Leicestershire. N esti casu, el Dotor Midleton, d’Amesbury, q’oservaba esti vuœlu cun telescopio, declararæ tener visto precisamente inantea delhæs de nublres scurecey la vision de l avion a una altura enorme. Ascendìæ aìna perpendicularmente alto n una sucession de botes d’una maneira que se podier pensar impossible. Esta fhoi la oservaçon final de Baxter. Houbo una correspondencia nos papeles, solo que nun lhevou a conclusiones. Houbo casos similares & lhœw aìna fhoi la muœrte de Hay Connor. Que de fhalucar houbo por un misterio nel aire irresuœltu & que de colunæs nos papeles de mediu penique! — & que pouco se fhixzo por resolve’l casu! Descendîu n un tremendu vuœlu a picu d’un altor incònitu. Nunca salîu de la màchina, nin morrîu nel assientu l pilotu. De que morrîu? ‘Un mal de l coraçon’, dixerun los doutores. Fatada! El coraçon de Hay Connor andaba tan sanu cumo l mîou. Que dixo Venables? Venables yera l ùnicu home cabo elhi a l morrer. Dixo que tremblraba & avultaba un home per acoradìssimu. ‘Morrîu de terror’, dixo Venables, cun todo, nun fhoi a afigurase de que tuvieræ lherça. Mal y dixeræ una pallabra a Venables, que sonaræ a ‘mostruoso’. Nun se pudo descifrar nada de la que s’investigou. Mostros! Esta fhoi la postrer voz de Harry Hay Connor. & Morrîu EFETIVAMENTE de pavor, talo cumo Venables pensaba.

& D’aquelha staba la cabeça de Myrtle. Sohes quien a pensar — daquien ye da veræs a pensar? q’una cabeça humana ye a introducise da fheitho n cuœrpu pola fhuœrça d’una baltiada? Egual yera possible, solo que nunca crehì q’esto lo yera n casu de Myrtle. & La grasa na roupa — ‘todo pingando de grasa’ – daquien dixeræ quando la investigaçon. Raro que nun se mangaren a pensar de puœis d’estæs pallabræs! You sì — puœis d’aquelha ya lo anduvieræ you meditando mũîthu tiempu ha. Tengo fheithæs très ascensiones — como me fhadiaba Dangerfield pol mîou fusil! — solo que nunca fhui a algamar altor abondo. Hagora, cun esta màchina nuœva & fina de Paul Veroner & l sou Robur de ciento setenta & cinco cabalhos vapor, hei facilmente toca’ los trenta mil pies mañana. A l fhazelo, tirarei un tiru. Talvez tenga de pegay un tiru tamien a outra cousa. Claro, ye pelligroso. Si un collega quier eludi’l pelligro tenrìæ de desistir da fheitho de volar & sucumbir a unæs pantuflæs & una bata. Sì q’ansì vjsitarei la selva aerea mañana — & si ha hi ende daquè, sabrei-lo. Si torno, atoparei-me fheithu un pouco famosu. Si nun torno, esti quadernu podrà explica’ lo que procuraba fhazer & como n lo fhaziendo perdì la vida. Non ostante nada de galimatìas d’acidentes ou misterios, VOS lo ruœgo.

Fhixzi eleçon de l monoplano de Paul Veroner pa la mission. Nun ha hi nada cumo un monoplano habiendo lhabor que fhazer. Beaumont aprehendîu-lo ceho nos primeiros tiempos. Pongo por casu: nun y afeta la mugor & cun læs intemperies dà la impression de tener d’andar pente læs nublres todu l catsu. Ye d’una classe curiosa pequenha que respuœnde a læs manœs cumo un cabalhu cun un belfu recetivu. El motor ye un Robur rotativu de diez cilindros que trabaya ta ciento setenta & cinco. Tien todælæs sofisticaçones modernæs: gubernàculo cobiertu, tren de Pousar cun ruœdræs & patines inclinantes, frenos, stabilizadores gïroscòpicos, très martsæs de velocidà q’operæn por alteraçon de l àngulu d’ataque de læs alæs so l principio de cortina veneciana. Lhevei un fusil cun migo & una dolzena cartutsos cun postæs de ciervu. Vòs todos habrìæhes de tener visto la cara de Perkins, el mîou vieyu mecànicu, a l manday cargalos. Vestì-me cumo un explorador àrticu, cun duæs mudæs de roupa so l mono, calcetos spessos in dientro læs botæs watadæs, un gorru hibernal cun guarda-oreyæs & los lentes de proteçon. Staba sufocante a fhuœra l hangar, sì q’ansì you diba ascender a l àpice de los Himalayas & tenìæ que me vestir conforme. Perkins comprehendîu que daquè inusual diba passar & implorou-mi deixalu acompañame. Dirìæ fhazelo d’usar un biplano, solo que l monoplano ye thema d’home solu — Si se y quier extrahe’l màximo. Naturalmente, you trahìæ inhalador d’oxìgëno; home que tenga intençon d’algamar essa plusmarca d’altor sin unu, home que morrerà xhelau ou asfixiau — ou intrambos.

Di-yos una bøna wœyada a læs alæs, a l gubernàculo & a la barra elevadora de l Veroner. Todo andaba bien primeiro de montame. Punxi l motor in martsa & alcontrei que rulaba fino. In dexando-lu salir ascendîu quasj que de gølpe & esso a la martsa mas baxa. Di vuœltæs a l campu domèsticu una ou duæs vezes por scalecelu & lhœw, diziendo adîous cun la mano a Perkins & los outros, apandei læs alæs & punxi-lu a lo màximo. Snalou cumo una andarina scontra la torba oîtho ou diez milhæs ta que y elevei l morru un pouquinhin & intamou ascender n una gran spiral scontra la cortina de nublres pœr riba min. Ye essencial arremontar sele por afhazete a la pression decreciente.

Yera un opressivu, càlidu dìæ pante lo que ye un setiembre angles, cun la paz & la pesantor de la tyuvia iminente. Da quando venìæn boucanadæs bruscæs de l suroeste — una tan fhuœrte & non sperada que me surprehendîu pigaciando & me medio acordou pœr un intrin. Alcuœrdo-me de l tiempu u borrascæs & vòrtices & cavidahes d’aire avezabæn ser cousæs pelligrosæs — indenante d’aprehender nòs a dar potencia maistrante a los nuœssos motores. In cutiendo læs cortinæs de nublres, cul punteiru l altìmetro marcando los trenta mil, baxou la tyuvia. Xhuro-lo, que diluvio! Streldaba scontra læs alæs & açoutaba-se-mi scontra la cara, tomando-mi los lentes de maneira tala que mal podìæ ver. Decrecì la velocidà por tornase dolorosu l vuœlu a la scontra. A l ascender mas alto volvîu-se xaraçu fhorçando-me a torna’ la cola l avion scontra la torba. Un de los cilindros quedou a fhuœra d'açon — probablemente iniçon puœrca, sou a afigurame, non ostante andaba egual ascendiendo incessante cun bien de fhuœrça. Da breve cessou l contratiempu, fhuer lo que fhuer, & sentì inteiru l grave Rintsar: — diez cilindros cantando cumo un solu. Ende ye quando la guapura de los silenciadores modernos vien. A l lìmite podemus controla’ los nuœvos motores d'oreya. Que streldu & Rintsar quando andæn mal! Todos estos apelhidìos d’atençon malgastarun-se nos vieyos tiempos, quando fagocitaba cada un so l mostruosu barulhu l motor. Si solo los primeiros aeronautas podieren volver por ve’ la guapura & perfeçon de l mecanismu que se ganhou a l precio de læs suæs vidæs!

Camin de læs nuœve & media andaba aportando a læs nublres. So min, toda borrosa & scurecida pola tyuvia, extendìæ-se la vasta tyanada de Salisbury Plain. Media dolzena màchinæs voladoræs fhazìæn los sous lhabores a un altor de mil pies, paheciendo andarininæs negræs contra un fhundu verde. Ouso dizir q’elhos s’introgabæn q’andarìæ you fhaziendo n riba pœl paìs de læs nublres. Sporrîu-se sùbito un velo buxo so min & hùmidæs spirales nebulares s’arremolinabæn arrodiando-mi la cara. Staba frìo abondo & miserable. Por ende you diba pœr riba la nublre de xaraçu & esto ye daquè que you merecieræ. La nublre tornou-se scura & densa cumo la borrina de London. Na anxiedà por martsar d’aquelho, elevei l morru l avion ta sona’ l alarma automàtica & a l efeito intamei derivar a la mandreitha. Læs alæs moyadæs & pingando fhazìæn-me pesar mas de lo que pensaræ, solo q’intos andaba you ya pœr nublres mas tenues & scampou aìna a l primer strato. Habìæ un segundo — color d’òpalo -- & lhanugo — a un gran altor pœr riba la cabeça: un teithu blrancu inteiru n alto & un suœlu scuru inteiru n baxo, cul avion diendo pa riba n una vasta spiral pente intrambos. Un sta perniciosamente solitariu n estos spacios nebulosos. N una ocasion un mànificu vuœlu de paxarinos pequenhos marinhos passou cabo min, volando per aìna a poniente. El ràpidu Bater d’alæs & l glrayidu musical yeran prestosos a læs oreyæs. Avultarun-mi ser zarapicos, cun todo sou un zoòlogo ruin. Hagora que nòs, personæs, nos volvîmus aves, fhai-nos falta da veræs aprehender a reconhœcer a los nuœssos parientes pola cara.

La torba n baxo min arremolinaba & ximelgaba la vasta tyanada de nublres. Una vez formou-se un vortiç pœr dientro, un remolin de vapor, & ende, pente elho, talque si fhuer un imbudu, catei vision de l mundo distante. Un gran biplano blrancu passaba a una gran profundidà so min. Avultou-mi l vuœlu matinal de Royal Mail ente Bristol & London. Lhœw la deriva arremolinou-se pa n dientro.

Xhusto de puœis de læs diez cutì la veira inferior de l strato nublres superior. Consistìæ n vapor fino & diàfano que venìæ intaìnando de poniente. La torba venieræ derivando de poniente todu esti tiempu & hagora fhazìæ un oral frescu — a venti-oîtho pœr hora pol contador. Ya fhazìæ mũîthu frìo, si bien l altìmetro mal indicaba nuœve-cientos. Los motores trabayabæn fino, & continuemus sussurrando diendo n alto. La cortina nublres yera mas spessa de lo que se speraba, finalmente rarefhixzo-se n una borrina dourada pœr tras de min, & intos nel intre n que salì disparau d’elho, ende staba un cielo que scampaba & un brilhante sol pœr riba la cabeça — todo azul & ouro n alto, todo plrata brilhante n baxo, una vasta, relhuciente tyanada ta unde mi tyigabæn los wœyos. yeran læs diez & quartu & l punteiru l barògrafo indicaba dolze-mil-oîtho-cientos pies. Fhui a riba & a riba, læs oreyæs concentradæs nel cantarin profundu l motor, los wœyos siempre scrutinando l cronògrafo, el contador de revoluçones, el nivel de carburante & la bomba l lubricador. Nun surprehende dizir que los aviadores son una raça n sin lherça. Cun tantæs cousæs que pensar nun ha hi tiempu pa inquietanos por nòs mesmos. N esti momento comprehendì que l compas se tornaba de sfhoutu pœr riba un ciertu altor sde tierra, a quinze mil pies el punteiru manèticu ãpuntaba a oriente & a un puntu a l sur. El sol & la torba dierun-mi la verdadeira orientaçon.

Speraba arribar a una tranquillidà eterna n aquelhos altores externos, solo que cun cada mil pies d’ascension la galerna crecìæ. La màchina queixaba-se-mi & temblaba cada xhunta & bulon a l dir a la scontra d’elha, & intorniaba-se cumo una fhuœya papel a l inclinanos torciendo, roçando la torba a un rithmu mas acelerau que, quiçà, qualquier outru mortal indenantea. Sì q’ansì you tenìæ da nuœvo que volver & torcer pa riba nel vortiç, por nun andar a la mera cata d’una plusmarca d’altor. Por todolos mîous càlculos yera pœr Wiltshire u residìæ la miæ selvina aerea, & todu l mîou lhabor diba perdese si you cutìæ los stratos externos n un puntu mas distante.

Al cuti’ l nivel de los diez & nuœve-mil pies, camin de l mediu-dìæ, la torba tornou-se tan severa que mirei cun cierta lherça los suportes de læs alæs, expetante pœr momentos de velos francir ou aflrouxar. Mesmamente lhibertei l parachute de tras de min, & afhitei l sou gabitu n dientro l argolha preparando-me pa lo peyor. Hagora yera l intre unde un pouco de lhabor scasu por parte l mecànicu paga-se cun la vida l aeronauta. Sì q’ansì elho se sustentaba bravo. Cada cuœrda & cable d’aceiro bramaba & cimblraba cumo cuœrdæs d’un harpa, cun todo yera glorioso ver cumo, magar todo batier & solmenare, remanecìæ conquistador de la naturaleza & soberano l cielo. Ciertamente ha hi daquè de divino nel mesmu ser humano debiendo-se elevar de maneira superior pœr riba læs limitaçones que la creaçon paheç imponer – ascension, tamien — pola devoçon disinteressada & heroica exhibida por esta fhaçaña aeronàutica. Fhalar de depravaçon humana! Quando se tuvo una storia tala scrito nos anales de la nuœssa specie?

Estos yeræn los pensamientos na cabeça miæ, quando scalaba essi mostruosu, pindiu plano, la torba da quando cutiendo-mi la cara & da quando sibilante tras læs oreyæs, ente tanto la zona nublres so min arretrahìæ-se a una distancia tala que los plieges & cuœtos de plrata apahecìæn difuminando-se n una plana, brilhante tyaneira. Impero aìna m’alcontrei cun una experiencia horrible n sin precedente, & previamente soupi lo que yera star no que los nuœssos vizinos franceses tyamæn un tourbillon, solo que nunca n esta scala. L enorme rîo turbulente de la torba, de l que fhalaræ you primeiro tenìæ, cumo pahecìæ, remolinos dientro de sigo que yeræn tan mostruosos cumo elho mesmo. Sin premoniçon pœr un intre trouxo-me a l coraçon d’un talu. Tirei pœr un ou dous minutos cun tala velocidà q'houbi perde’l xacìu, lhœw vini a baxo de smeno, cun l ala ezquierda primeiro, a so scontra l centro l imbudu. Precipitei-me cumo una penha cerca de mil pies. Solo l cintsu me tuvo n sitiu, & l gølpe & la falta respiraçon deixou-me gindando medio insensible lateralmente na cabina. Ansì & todo sou siempre capaz d’un puxu supremu — ye l mîou mayor valor cumo aviador. Fhui cosciente que l descensu yera sele. El remolin yera un conu mas q’un imbudu & you aportaræ a l vortiç. Cun un ximielgu terrìficu, apilando todu l mîou pesu a un cantu, anivelei læs alæs & saquei l morru a fhuœra de la torba. A l intre salì disparau de los remolinos & sgilaba pa so l cielo. Polo tanto, comocionau ma vitoriosu, alcei l sou morru & arretomei l lhabor in spiral ascendente. Arrodiei enforma por eludi’l sitiu de pelligro de l remolin & aìna quedei seguru pœr riba d’elho. Precisamente a la una staba a venti-un-mil pies pœr riba l nivel de l mar. Prestando-mi mũîtho, superaræ la galerna & cun cada cien pies d’ascension la torba ya se tornaba mas tranquilla. Pœr outra parte, fhazìæ mũîtho frìo & notaba la nausea peculiar que causa la rarefaçon de l aire. Pœr primer vez ativei l inhalador d’oxìgëno & inhalei delhæs vezes el gloriosu gas. Fhui quien a sentilo corriendo-mi cumo un elixir pœlæs venæs & punxi-me exhilariante quasj q’al puntu de star infhilau. Glrayaba & cantaba a l volar a lo alto nel frìu, silenciosu mundo externo.

Tengo-lo per claro que la insensibilidà que vieno n riba Glaisher & n una scala minor in Coxwell quando n 1862 ascendierun n un globu a un altor de trenta mil pies, causou-la la extrema velocidà d’ascension vertical. Fhaziendo-lo cun un gradiente flrouxu & habituando-se ente tanto sele a pression baromètrica diminuyente, nun se darìæn talos sìmtomas atrozes. a l mesmu altor discobrì que mesmo sin l inhalador d’oxýgeno yera quien a respirar sin torga. Staba duramente frìo, cun todo, & l mîou thermometro marcaba zero fahrenheits. A la una & trenta volaba a cerca de siete milhæs pœr riba la superficie la tierra, & arremontando indagora continuamente. Incontrei que l aire rarificaho suportaba peyor læs alæs de suœrte que l mîou àngulu d’ascension habìæ decrecer considerablemente n conseqüencia. Ya yera claro, non ostante l modestu pesu l avion & la gran fhuœrça l motor, haber un puntu de caræ a min u you me detendrìæ. Tornando mas mala la cousa, una de læs iniçones outra vez que nun prendìæ bien & habìæ da quando iniçon intermitente de l motor. Nel mîou coraçon pesaba la lherça a l fracassu.

Fhoi d’aquelha quando tuvi la mas extraordinaria experiencia. Daquè me passou sibilante cun una welga fhumo & spañîu cun un fhuœrte, bufante son & emitiendo una gran nublre de vapor. Nel intre nun fhui quien a afigurame que cousa ocurriera. Alcordei-me intos que la tierra ye continuamente bombardada por meteoros & diba ser difìcilmente habitable si nun se tuvieren vuœlto vapor nos stratos externos de la amòsfera. Ende un nuœvu pelligro pa l home de los grandes altores, visto q’outros dous me passaræn quando m’aveiraba l nivel de quarenta-mil pies. Nun duldei q’a l fhilu l pulgu la tierra l pelligro diba ser per real.

El punteiru l barògrafo marcou quarenta & un-mil pies quando catei cun migo que nun podrìæ dir mas a lo alto. fysichamente, la pression nun yera a inda mayor de lo que you podìæ aguantar sì q'ansì la màchina cutieræ l sou limite. L aire atenuaho nun daba sofhitu firme a læs ales, & la minor inclinaçon causaba una deriva a l cantu, ente tanto los controles pahecìæn inertes. Possiblemente, si l motor trabayare òtimo, outros mil pies podieren star dientro de la nuœssa capacidà, non ostante indagora la iniçon falhaba, & dous de los diez cilindros avultabæn andar a fhuœra açon. Si you nun algamare hagora la zona q’andaba getando, nunca la diba algamar n esta xheira. Por ende nun serìæ que ya la algamaræ? Snalando n redondeles cumo un ferre mostruosu a l ras de los quarenta-mil pies, deixei l monoplano gia-se solu, & cun los binòculos Manheim fhixzi una bøna oservaçon de la periferia. Los cielos stabæn perfetamente claros; nun habìæ indicaçon d’aquelhos pelligros que m’afiguraræ.

Dixi que planeaba n redondeles. Pahecîu-mi de repente que fhairìæ bien in fhazer una varredura mas amplia & abrir una pista aerea nuœva. Si un caçador entra n una selva terrestre, cruzarìæ-la por atopar presa. El mîou razonamiento lhevou-me a pensar que la selva aerea que m’afiguraræ s'atopaba localizada ayures pœr riba Wiltshire. Esto debìæ quedar a sur & oeste de min. Usei l Sol navegando por torna-se l compas inùtile & nun haber traça visible de la tierra — nada a fhuœra de la distante tyaneira de plata. Cun todo, calculei la direçon tan bien cumo mi fhoi possible & caltuvi un cursu diretu a la meta. Arreparei n q’a l carburante nun y vagarìæ mas d’una hora adicional, cun todo podrìæ gastar ta l postrer pingu, ya q’un manìficu aeroplano ùnicu podrìæ n qualquier momento lhevame a tierra.

De smeno arreparei n daquè nuœvo. L aire n frente min perdieræ el sou claror de cristal. Staba intyeno de lhargos fhilos que se sfharrapabæn, daquè que solo sou a comparar cun per tenue fhumo tabaco. Gindaba pœr ende n festones & spirales, intorniando-se & dando vuœltes sele so la lhuz de l sol. A l caltrialos el monoplano, sentì un sutil regustu a azaite na bouca & habìæ una scuma untuoso na madeira de la màchina. Una sus tancia orgànico infinitamente fino pahecìæ suspender na amòsfera. Nun tenìæ vida. Yera incoherente & difuso, extendiendo-se pœr mũîthos acres quadrahos & de puœis atenuando-se nel ether. No, elho nun yera vida. Sì q’ansì nun podrìæn ser residuos de vida? Sobre todo, nun podrìæ se’l alimento de la vida, de la vida mostruosa, ansì cumo la humilde grasa l oceano ye la cibeira de la balhena poderosa? El pensamiento staba n mente quando los mîous wœyos mirarun pa riba & tuvi la vision mas prestosa que qualquier home tenga visto. Ye possible sperar trasmitivos-lo talo & cumo you mesmu lo vi l ùltimu xhuœves?

Concibide una medusa, cumo læs caravelæs de los nuœssos mares estivos, cun fhorma campana & d’un grandor imensu — per bien mas grande, pa l mîou xhuizio que la cùpola de San Pedro. Yera colorrosa pàllido cun vetæs de verde delicaho, ansì & todo la sustancia tan tenue nun yera ma un contornu de xhana contra l scuru cielo azul. Pulsaba a un rithmu delicau & regular. D’ende salìæn dous lhargos tentàculos verdes scolingando, q’oscillabæn diendo & veniendo. Esta vision fantàstica passaba cautamente cun una dinidà silente pœr riba la miæ cabeça, tan leve & sutil cumo una pòmpara de xabon, & diba a la deriva a la suæ maneira imponente.

 

Medio intorniaræ l monoplano, por poder continuar oservando esta manìfica creatura, quando, n un momento, m’atopei you mesmu volando n dientro una exquadra perfeita d’elhæs, de todælæs granduræs, solo que dala tan grande cumo la primeira. delhæs yeran abondo pequenhæs, non ostante læs mas d’elhæs tenìæn un grandor cumo d’un globu ordinariu & una curvatura idèntica nos àpices. Habìæ n elhæs una delicadez de textura & coloraçon que mi fhazìæ alcordame de l mas finu cristal de Venecia. Pàllidos matizes colorrosa & verde yeran los tintes prevalecientes, por ende todos tenìæn una iridescencia adorable u l sol brilhaba caltriando læs suæs fhormæs prestosæs. Cientos d’elhæs dibæn a la deriva cabo min, una preciosa huœstia onìrica d’argosiæs extrañæs & incònitæs de l cielo — creaturæs cun fhormæs & sustancia tan adatadæs a estos altores puros que nun se podrìæ concibir daquè mas delicaho dientro de vision ou son real terrestre.

Por ende, aìna la miæ atençon tyamou-la un fenòmeno nuœvu — læs serpientes de l aire superior. yeræn lhargæs, sveltæs, fantàsticæs bobinæs d’una sustancia de la qualidà l vapor, volante, tornante & virante a tal rithmu que l wœyu mal a penæs yera a dir tras d’elhæs. Delhæs d’estes creaturæs spetrales tenìæn venti ou trenta pies de lhargor, siendo difìcile discerni’l sou spessor, por se’ los sous contornos tan nebulosos que pahecìæn sfharielhase nel aire circumdante. Estæs serpientes aereæs yeræn d’un buxo per pàllido ou color fhumo, cun delhæs rayæs mas scuræs dientro, dando la impression d’un organismu definidu. Una n passando cutîu-mi la mesma cara miæ & sentì un frìu contatu mugorosu, la suæ composiçon yera tan insustancial que nun læs podrìæ conetar cun dala presumçon de pelligro fìsico, egual tan pouco cumo læs fhormosæs creaturæs campaniformes que læs precedieræn. Nun habìæ mas firmeza næs suæs figuræs que na scuma flotante d’una onda rota.

Sì q'ansì la experiencia mas terrible staba-mi reservada. Flutuando a un gran altor un partse purpureu de vapor descendîu scontra min, pequenhu cumo lu vi primeiro, solo q'agrandando-se aìna a l aproximase ta pahecer tener dolzenes de pies quadrahos de grandor. Magar que compuœstu d’una emulsion trasparente, tenìæ un contornu mas definidu & una consistencia mas sòlida que nada que tuvieræ visto primeiro. Habìæn mas traçæs, pa de tras, d’una organizaçon corporal, particularmente dous vastos wœrganos scuros circulares a cada flancu, quiça los sous wœyos, & una perfetamente sòlida proyeçon blranca ente elhos que yera tan curvada & cruhel cumo l picu d’una utre.

El cariz total d’esti mostro yera formidable & minaçante, & continuou camudando color d’un malva pàllido a un scuru & furiosu pùrpura, tan spesso que proyetaba una sombra a l andar derivando ente l mîou avion & l sol. Na curvatura superior de l sou enorme cuœrpu habìæn très grandes proyeçones, que solo sou a describir cumo pòmpares enormes, & staba convincidu a l mirales que s’inflabæn por gas extremamente sutil que valìæ pa fhazer boyar pa riba l amorfa & semisòlida massa nel aire rarificaho. La creatura movìæ-se rapidamente, calteniendo l rithmu facilmente a l par de l monoplano, & pœr venti milhæs ou mas conformou-se cumo horrible scorta de mîou, pairando n riba min cumo ave de rapinha sperando atacar. El sou mèthodu de progression — tan apriessa que mal se yera a persegir — yera proyetar una lharga & pegañosa serpentina a lantre, q’a l in par pahecìæ trahe’l contorciente cuœrpu a l frente. Tan elàstico & viscoso yera elho que nunca caltenìæ dous minutos sucesivos la mesma fhorma, cun todo a cada trasformaçon fhazìæ-se mas minaçante & abominable.

Soupi que sinificaba fhalcatrùa. Dizìæ-mi-lo cada pulsion purpurea de l sou cuœrpu repulsivu. Los vagos, protuberantes wœyos, que siempre s'orientabæn scontra min yeræn frìos & sin mercede nel sou odio mafhoso. Baxei l morru l monoplano por scapar d’elho. A l fhahelo, fulgurante, extendîu un lhargu tentàculo dende esta massa d’unto flutuante & baltiou tan leve & sinuoso cumo un tsicote pœl frontal de la miæ màchina. Houbo un fhuœrte xiblìu quando brevemente se pousou pœr riba l motor caldiau & colou da nuœvo pa l aire, ente que l enorme, planu cuœrpu se contrahìæ cumo n un sùbitu dolor. Descendì a picu, & outra vez un tentàculo cutîu l monoplano & l propulsor tayou-lo tan fàcile cumo tayarìæ una strìa de fhumo. Una bobina lhonga, sgilosa, pegañosa & pahecida a una serpiente, vieno pœr tras & garrou-me pœl ruœldu, tirando-me a fhuœra l cuœrpu l avion. Rompì-lo, los mîous dedos afhondando na suave & viscosa superficie, & pœr un intre zafei-me, solo pa pilhame na bodega outra bobina, que mi dîou un imburrion que quasj que mi parte l lhumbu.

Baltiando discargei los dous canhones de l mîou fusil, magar que, realmente, fhuer cumo atacar un elefante cun stira-gomes a erveyazos afigurando-se q’una arma humana podier dañar aquel volumen poderosu. & Cun todo ãpuntei meyor de lo que pensaba, puœis cun un sonoru retruque, una de læs grandes anguœñæs nel cantu la creatura spañîu cun la puntura de læs postæs. Fhoi per claro se’ la miæ suposiçon correta; & q’aquelhæs vastæs, claræs anguœñæs stabæn distendidæs cun gas elevador, imediatamente l enorme cuœrpu nebulosu torcîu de cantu, desperadamente retorniando-se por volver ganha’l sou equillibrio, ente tanto l sou picu mordìæ cun una furia horrible. Intos you ya volaba a picu na baxada mas cuœsta q’ousei probar cul motor a martsa màxima, el propulsor de vuœlu & la fhuœrça de gravitaçon disparando-me pa n baxo cumo un aerolito. Lhøñe, tras de min vì un opacu, purpureu borron que diminuyîu & se fhundîu cul cielo azul tras d’elho. Staba salvu a fhuœra de la selva mortal de l aire superior.

Una vez fhuœra pelligro reduzì l motor, por nun sfhazer in pieçæs fhaziendo volar una màchina aìna a potencia màxima dende lo alto. Fhoi un gloriosu descensu n spiral de quasj q’oîtho milhæs d’altura — primeiro a l nivel de l campu nublres de plata, lhœw pœl de la galerna pen baxo, & finalmente, cun tyuvia que cutìæ, a la superficie la tierra. Vi la Canal de Bristol so min a l franci’ læs nublres, Sì q’ansì, teniendo indagora del carburante n tanque, mitì-me venti milhæs a l interior inantea perdeme n un campu a media milha de l vilharin d’Ashcombe. Ende otuvi très bombones de benzina d’un auto que passaba, & a læs ses & diez vespertinæs pousei sele nel mîou prau cabo Devizes, de puœis d’un tal guaceu que dal mortal na tierra imprendieræ & vivieræ cumo pa conta’l cuœntu. Vi la guapura & l horror de læs alturæs — & mayor guapura & mayor horror q’aquelho nun entra dientro de la conhœscencia humana.

& Hagora l mîou plan ye outra una vez indenantea presenta’ los mîous discobrimientos a l mundo. La razon miæ pa esto ye que debo seguramente tener daquè que demostrar por evidencia primero de divulgar tala historia a los mîous collegas. Ye cierto q’outros me segiran & confirmaran lo que tengo ditho, & sì q’ansì debrìæ anhelar trasmitir conviçon de magar l intamu. Essæs fhormosæs pòmparæs iridescentes de l aire nun han ser difìciles de caturar. Anden a la deriva sele pœl sou camin & l ràpidu monoplano serà a interceta’l sou vagarosu cursu. Ye enforma probable que se slìæn nos stratos mas densos de la amòsfera & ser un monton pequenhu de visco amorfo todo lo que seya a baxar a tierra cun migo. & Ciertamente indagora habrìæ daquè que mi podrìæ sustancia’ la historia. Sì, vou dir, ma corra un pelligro a l fhazelo. Essos horrores pùrpura nun m’avultæn ser numærosos, ye probable que nun vea un. Si contrariamente los viere, baxarìæ a picu imediatamente. No peyor ende sta siempre l mîou fusil & l conhocemiento de mîou de…”

Ende una fhuœya l manuscritu infortunadamente perdîu-se. Na pròxima tyana sta scrito, grande, scritura discuriosada:

Quarenta & très-mil pies. Nunca volverei ve’ la tierra. Andæn pœr baxo, très d’elhos. Que Dîous m’adiude; ye una muœrte bederre de morrer!”

Esti ye l cuœntu de Joyce-Armstrong inteiru. De magar aquelha nun se tien nada visto de l home. Pieçæs de l sou monoplano apañarun-se na quinta l señor Bud-Lushington na raya ente Kent & Sussex, a poucæs milhæs de l local u s’atopou l quadernu. Si la theorìa l infortunau aviador ye correta, esta selva aerea, cumo elhi la tyamaba, existirìæ solo n riba l suroeste d’Anglia, de puœis paheç que scapou d’ende a la màxima velocidà de l sou monoplano solo que lu caçarun & devorarun essæs horribles creaturæs ayures pœla amòsfera superior pœr riba la posiçon na que l bederre remanente s’atopou. La vision d’esti monoplano snalando pa baxo n cielo, cun los terrores inombrables volando aìna pœr baxo & xebrando-lu siempre de la tierra ente mas se pesllabæn gradualmente n riba la vìtima, ye aquelha na q’un home que valorize la suæ cordura preferirìæ nun meditar. Ha hi mũîthos, de lo que sou cosciente, q’indagora ridiculizæn los fheithos expuœstos por min ende, non ostante han amitir que Joyce Armstrong sumîu, & vou incamentalos pa læs propriæs pallabræs de sou:

Esti cartafhuœyu explicarà lo q’ando tratando fhazer & cumo perdì la vida a l fhazelo. Pero n sin fatadæs sobre acidentes ou misterios, si VÒS fhazehes el favor.”

Fhønte


4.7.18

El Viçconde Demediau (Italo Calvino)

AUDIO

La batalha cominçou punctualmente a læs diez de la mañana. De lo alto la sielha, el lhogarteniente Medardo contemplaba l ampleça la formaçon christiana, afheitha pa l attaque, & sporríæ la cara a l aire de Bohemia, que solhevaba arrecendor de paya cumo dende un eiru poxosu.

Non, nun vos da' la vuœlta a tras, señor, —exclamou Curzio que, cul grau de caporal, andaba a l sou flancu. &, por xhustifica' la phrase peremptoria, aggregou, sele:

Dizen traher mal, indenantea combattir.

Realmente, nun queríæ que l viçconde se scorare, catando cun sigo que læs fhuœrçæs christianæs consistíæn quasj que mal n aquelha recatafhila, & que læs fhuœrçæs de reserva mal yeræn delhæs squadræs d’infantes cabestros.

Si que ansí mîou tíu miraba lhøñe, a la nublre que s’avizinaba a l horizonte, & pensaba: Ende, aquelha nublre ye los turcos, los verdadeiros turcos, & estos a l mîou flancu que sputæn tabaco son los veteranos de la christianidá, & esta tromba que hagora sona ye l attaque, el primer attaque la miæ vida, & esti barulhu & ximielgu, el bólidu que s’imbutte n tierra mirau cun desidiosu abhorrecimiento polos veteranos & polos cabalhos, ye una bola canhon, la primer bala inimiga que you atopo. Que nun venga l díæ n que habrei dizir: “& esta ye la postreira”.


vizconde  

A spada sfhundada, atopou-se galopando pœla tyaneira, los wœyos nel standarte imperial que sumíæ & volvíæ a apahecer tres el fhumo, ente que læs canhonadæs amigæs rotabæn nel cielo pœr riba la suæ cabeça, & læs inimigæs ya abríæn freitsæs nel frente christianu & improvisabæn piergolæs de terricio. Pensaba: Verei los turcos! Verei los turcos! Dalo presta mas a los homes que tener inimigos & ver si son da veræs mesmo cumo un se lo figura.

Vîu-los, a los turcos. Tyigabæn mesmo dous d’ende. Cun los cabalhos incapielhahos, el pequenhu scudu redondu, de cøuro, fhatos a rayæs negræs & açafran. & L turbante, la cara color ocre & los bigotes cumo un que n Terralba lu tyamabæn Miché l turcu. Un de los dous turcos morrîu & l outru matou a outru. Sì que ansì stabæn aportando nun se sabe quantos & yera combate a arma blranca. Vistos dous turcos yera cumo los tener vistos todos. Yeræn militaræs tamien elhos, & todæs aquelhæs roupæs yeræn dotaçonæs de l exército. Læs caræs stabæn cozidæs & yeræn neciæs cumo los paisanos de l monte. Medardo, lo que yera velos, hagora ya los vieræ; podíæ tornar pa cun nós a Terralba a tiempu pa l passu læs parpayuœles. Non obstante apararæ pola gerra. Ansí curríæ, discansando los gølpes de læs scimitarræs, ta que nun atopou un turcu tsatu, a pie, & lu apoquinou. Visto cumo se fhazíæ, fhoi a la geta d’unu altu a cabalho, & fhixzo mal, por se’ los pequenhucos, los dañibles. Andabæn ta so los cabalhos, cun aquelhæs scimitarræs, & corabæn-los.

El cabalhu de Medardo aparou a la pata lharga. —que fhaes? —dixo l viçconde. Curzio aveirou-se indicando a baxo: —Mirai un pouco ende -. Teníæ todælæs coradæs ya n tierra. El pobre animal mirou a riba, a l amu, de puœis abaxou la cabeça cumo si quexhier tasca’ los intestinos, solo que yera solo un sfhuœgu d’heroismo: svanecîu & lhœw morrîu. Medardo de Terralba quedou tirau.

Garrai l mîou cabalhu, teniente, —dixo Curzio, solo que nun fhoi a aparalu por baltiar de la sielha, fheridu por una flretsa turca, & l cabalhu martsou.

Curzio! —glrayou l viçconde & aveirou-se a l scudeiru que gañíæ n tierra.

Nun pensar in min, señor, —fhixzo l scudeiru.

Speremus solo que n hospital indagora haiga de la grappa. Toca delho a scudielha por mancau.

Mîou tíu Medardo lhançou-se a la sfriega. læs suœrtæs de la batalha yeræn inciertæs. N aquel tracamundio, pahecíæn fhuœren star vinciendo los christianos. Da cierto, teníæn frayada la formaçon turca & revuœltæs ciertæs posiçones. Mîou tíu, cun outros valientes, spetaræ-se scontra so læs batteríæs inimigæs, & los turcos movíæn-les, por tener a los christianos so l fhœw. Dous artilheiros turcos fhazíæn virar un canhon a ruœdræs. Lentos cumo yeræn, barbudos, incapielhahos ta los pies, pahecíæn dous astrónomos. Mîou tíu dixo: — Hagora tyego ende & abraso-los you —. Enthusiasta & inexpertu, nun sabíæ que a los canhonæs mal se yos atyega de cantu ou pœla parte la culata. Elhi saltou n frente la bouca l fhœw, a spada sfundada, & pensaba mitteyos lherça a aquelhos dous astrónomos. Intos spararun-y una canhonada da fheitho n peithu. Medardo de Terralba saltou pœl aire.

Pœla tarde, baxada la trewa, dous carros andabæn apañando cuœrpos de los christianos pœl campu batalha. Un yera pante los fheridos & l outru pante los muœrtos. La primer selecçon fhazíæ-se n campu. —Esti lu apaño you, aquel lu apañæs tu —. U avultaba haber indagora daqué salvable, botabæn-lo n carru los fheridos; u mal yeræn catsos & pieçæs a penæs andaba l carru los muœrtos, por dayos sepultura bendita; aquelho que nun yera ya nin cadaver daba-se de cibeira a læs ciguœñes. Nos díæs d’aquelha, visto læs perdiçonæs crecientes, yera-se dada la disposiçon, que yera meyor aproveitha’ los fheridos. Ansí los restos de Medardo considerarun-se de fheridu & botarun-se n aquel carru.

La segunda selecçon fhazíæ-se n hospital. De puœis de læs batalhæs, l hospital de campu offrecíæ una vista indagora mas atroz que læs batalhæs mesmæs. In tierra staba la lharga fhileira de læs pariwœlæs cun dientro aquelhos sventurahos, & arrodiando fhazíæn sparabanes los doutores, arrebatando-se de læs manos pinzæs, sierræs, awuyæs, miembros que s'amputaræn & diobielhos de bramante. Muœrtu por muœrtu, a cada cadaver fhazíæn-y de todo por fhazelu tornar vivu. Sierra ende, cusi alhá, arretaca regañæs, arremangabæn læs venæs cumo guantes & arreponíæn-læs a l sou puœstu, cun dientro mas bramante que sangre, solo que remendadæs & piesllæs. Quando un paciente morríæ, todo aquelho que teníæ bono valíæ por amaña' los miembros d’outru, & todo ansí. La cousa que mas ingidiyaba yeræn los intestinos: una vez que se disindulrcabæn ya nun se sabíæ cumo mangalos nel sitiu.

Quitada la sábana, el cuœrpu l viçconde apaheç horrendamente mutilau. Faltaba-y un braçu & una pierna, non solo, ma todo lo que habíæ de la caxa & de l abdome ente aquel braçu & aquelha pierna martsaræ, sfharielharæ-se por aquelha canhonada recibida da pleno. De la cabeça restabæn un wœyu, una oreya, un carrielhu, mediæs narizes, media bouca, mediu caçu & media tiesta: de la outra media parte la cabeça, mal y quedaba un papucu. Por fhazelo breve, mal se salvaræ media parte, la parte dreitha, que d’outra maneira staba perfectamente conservada, in sin un fhoracu, exclusu l enorme tayu que la xebraræ de la parte maniega sfharielhada.

Los médicos: todos contentos. —Uh, que guapu casu! —Si nun morríæ ente tanto, podíæn probar mesmamente a salvalu. & arrodiarun-lu, ente tanto los probes militares cun una flretsa n un braçu morríæn de septicemia. Cosierun, applicarun, impastarun: Quien sabe que cousa fhexzierun. Fheitho sta que l díæ spuœis mîou tíu abrîu l únicu wœyu, la media bouca, alhungou la nariz & respirou. La fhuœrte brenga los Terralba resjstiera. Agora staba vivu & demediau.

Fhønte



8.6.18

El momento perfecto...(Max Raabe)



El momento perfecto...

El momento perfeito...
Wœy nun fhaigo nada
Nin un dedu vou doblrar
Na casa vou quedar
& ende vou solo fholgar
Pœr teléphono vou tyamar
Nada vaî passar
Que fhaigo
Frigo abrir & outra vez pesllar
Stou bien u stou
El sol brilhando,
Læs nublres van
El momento perfeito
Wœy se perderá
Darei la vuœlta outra vez.
& lhœw vou-me tapar.
Awœy nun vou acordar.
Tampouco sei pa que.
Darei la vuœlta outra vez.
Porque mi lo presta fhazer
Porque tengo todo lo que falta fhai
Abrir wœyos & lhœw pesllar
Sin datos, disconnectar
El mundo queda a fhuœra & ha sperar
Lo q'awœy sou a amañar
Nun vou intamar
Ende reside un profundu significau
Que por esso awœy mas vagu vou star
Ansí remanecerá
Que wœy vou fholgar
Darei la vuœlta otra vez
& lhœw me vou tapar
Nun acordarei awœy
Tampouco sei pa que
Darei la vuœlta outra vez
Porque mi lo presta fhazer
Por tener todo lo que falta fhai
Abrir wœyos & lhœw pesllar
Awœy nun vou nada fhaer
Nin un dedu vou doblrar
Na casa vou quedar
& ende vou solo fholgar

Max Raabe, nome verdadeiru Matthias Otto (* Deziembre 12, 1962 in Lünen), ye un cantante aleman na secçon de voz barítonu & cofundador & director la Palastorchester in Berlin.

Max Raabe tuvo læs suæs primeiræs experienciæs cantando nel choru nenhos la eglresia la suæ vilha natal, Lünen, & nel choru la suæ schuœla. Assistîu a l Clemens-Hofbauer-Kolleg, un internau de la archidiócesis de Paderborn. A los venti anhos martsou pa Berlin Oeste. Læs suæs primeiræs classes de cantu financiou-læs cun variæs obræs occasionales. De magar 1988, Raabe studiou cantu na vieya Hochschule der Künste Berlin, d'unde salîu n 1995 cumo cantante d'ópera (barítonu).

El 1986, cabo los amigos, fhundou la Palastorchestra, q'interpretaba cantares a l stylu los anhos venti & trenta. El 1992 tyamou l attençon actuando n solitario n Under the Pines of Argentina cara a un telon pesllando na produccçon de Der blaue Engel im Theater des Westens de Peter Zadek. Dîou-se a conhocer a un público mas extenso n 1994 quando apahecîu na comedia cinematográphica Der bewegte Mann cabo la Palastorchester. Dous anhos mas tarde continuou l sou primer compromisso cumo actor de cine nel papel d'Attila na pellícula de television Charley's Tante.

Cabo læs tournées & interpretar cun la Palastorchestra, a Max Raabe tamien se lu ascuîtha cumo solista; anda accompañau pol pianista Christoph Israel & tamien interpreta læs propriæs composiçones de sou. Raabe apahecîu n delhæs de producçones clássicæs:
    • 1994 cumo Dr. Siedler na producçon berlinesa de los ermanos Pfister de la operetta Im weißen Rößl de Ralph Benatsky.                        Cumo solista n una actuaçon cun Carmina Burana de Carl Orff in Berlin.
    • 1999 cumo Mackie Messer n una producçon CD de Bertold Brecht & Die Dreigroschenoper de Kurt Weill (con Nina Hagen & HK Gruber).
    • 2004 eguou la banda de son de la pellícula Die Reise ins Glück cun Tellerlip Girl.
    • 2005 actuou por primer vegada nel Carnegie Hall de New York, & el 13 xhunho recibîu l Paul Lincke Ring de la vilha de Goslar in Hahnenklee.
    • In deziembre 2005, accompañou læs nupciæs de Marilyn Manson & Dita Von Teese.
    • El 2006 Raabe incargou-se cargu d'una voz de la sychronizaçon na pellícula d'animaçon The Little Red Riding Hood Conspiracy.
    • El 2010 Raabe realizou un tour per Israel con conciertos in Tel Aviv-Jaffa, Xherusalem & Haifa. Los conciertos recibierun-los cun special enthusiasmu los Jeckes, israelinos de procedencia allemana. El repertorio commun de Raabe inclui numerosos cantares de compositores & lhetristas hebreos que fhuerun formadores de la música popular allemana indenantea 1933. El documental de la tournée, que Sönke Wortmann rodou, strenou-se cun occasion del 18º Festival de Cine Xhudíu de Berlin & Potsdam el 2012.
El 2011 Raabe sacou l album Küssen man nicht alleine, que txubîu a les lhistæs allemanæs, suiçæs, austriacæs & quantos & mas a læs 20 primeiræs de læs suecæs. Nel mesmu anhu stuvo n "Plraça Séssamo" cun læs músicæs de Blas & Epi.
L 11 Xhanheiro 2013 salîu a la venta l sou album Für Frauen ist das kein Problem (Pante læs muyeres nun ye dal problema), coproducçon da nuœvo n collaboraçon con Annette Humpe.

Catálogu

El repertorio de Raabe inclui principalmente éxitos & músicæs n aleman de læs décadæs 1920 & 1930, & tamien versiones d'éxitos actuales & los proprios títulos de sou, delhos creou-los a comuña cun Annette Humpe (Ich+Ich).
Max Raabe und das Palastorchester :
Ente los títulos que mas se conhœcen scriptos por Max Raabe a l stylu læs décadæs de 1920 & 1930, cun lýrica & arreglos que fhaen alcordase de læs músicæs de los Comedian Harmonists:
  • Kein Schwein ruft mich an (1992) (Dal gotsu me tyama)
  • Klonen kann sich lohnen (2002) (Clonar ye a vali' la pena)

Mas álbumes

1987: Die Männer sind schon die Liebe wert
Los homes ya valen l amor
1990: Kleines Fräulein, einen Augenblick
Señoritina, un momento
1991: Ich hör’ so gern Musik
Presta-mi mas ascuîthar música...
1993, 1996: Wintergarten-Edition Live
1994: Dort tanzt Lu-Lu!
Ende Lu-Lu bailla!
1995: Bel Ami
1996: Music, Maestro, Please
1997: 10 Jahre Palast Orchester mit seinem Sänger Max Raabe
1997: Tanz-Gala
Gala de Baille
1999: Junger Mann im Frühling
Muçu n primavera
1999: Kein Schwein ruft mich an (Best-of-Album)
2000: Krokodile und andere Hausfreunde
Cocrodilos & outros amigos domésticos
2001: Charming Weill
2001: Superhits (Album cun portades d'éxitu)
2001: Von Kakteen und Gorillas
De cactus & gorillas
2002: Vom Himmel hoch, da komm’ ich her
De lo alto l Cielo, vengo
2002: Ich wollt’ ich wär ein Huhn
Preestaría-mi ser una pita
2005: Max Raabe singt … (Solo-Album in directo)
2008: In der Bar (Box-Set) 
In tsigre
2014: Lass uns über Liebe sprechen Vol. 2
Fhalémus del amor Vol. 2
Max Raabe scribîu tamien la partitura de Der bewegte Mann, ente outros.

Filmographía

Críticæs

Esta voz sal de la nada. Na scuridá l Admiralspalast de Berlin [...] mal sientes un hálitu quando l cantante canta l primer versu l Cantar d'apertura [...] por primer vez. […] Fhai que l son s'infle, da-y una resonancia n sin physicalidá, sin tremblar ou tyoramingar, sin idea de streldu.
Frankfurter Allgemeine Zeitung
Basicamente, claro, a un tien-y de presta-y l humor mas bien vieyu, los cantares d'essa épocha de mano, por poder querer a Raabe. "Über Meer" demuöstra una vez mas, non obstante, que nun ha hi chronista dalu de músiques alemanes cun la mesma experiencia n esti momento.
Bild

Play list: