23.10.18

Novelle, Capìtulos 1, 2 & 3 (Goethe)






goethe


Audio


Novelle, Capìtulu 1
Una borrina de serønda velaba los vastos spacios de la antoxana l palacio principiego indagora ceho, quando ya se viæ, mas ou menos pente l velo luminoso, toda la quadrielha de caça montada & a pie.
Los trabayos presurosos de los q'andabæn mas cerquina deixabæn-se reconhocer: alhargabæn, acurtiabæn los stribos, procurabæn scopetæs & cartutsos abondo, mangabæn los macutos de pœlheya melandru nel sitiu sou, ente tanto los perros aprovicidos minaçabæn cun abasnar puxando de la correa a los indecisos.
Tamien ende & aquende rintsaba bravu un cabalhu, impobinau por naturaleza sulphurosa ou stimulau pola spuœla l cabalheiru, que nin a ende a media lhuz podiæ negar una cierta vanidà a l apahecer.
Sì q'ansì todos andabæn sperando pol prìncipe, a l q'hesitante, ya y staba vagando mũîtho l adîous a la suæ nuœvina sposa. Mal casaran habiæ a penes poucu tiempu, & ya sentieræn la felicidà de mentes correspondientes; intrambos yeræn de characteres bien vivazes, teniendo interes næs aspiraçones & inclinaçones mutues.
El paî l prìncipe ya vivieræ & gastaræ l tiempu u yera evidente que todolos miembros de l stau debiæn passa' los sous dìæs nel mesmu barulhu, trabayando ermano & eguando ermano, cada un a la maneira de sou, primeiro colheithando & lhœw sfruîtando. El sou culme deixou-se ver n aquelhos dìæs, quando l mercau principal, a la que quanto si mas feîra se y podìa tyamar, enxamaba.
jahrmarktsbude
A hieri l prìncipe lhevou a la muyer cabalgando pente l enxame de mercaderìæs maçapiladæs & fhixzo-y ver cumo l paìs montesin dà n feliz intercambio cul pais tyanu; sabiæ cumo fhaey rescamplar, in sitiu & lhogar, l ambiente l sou territorio.
Si pœr hagora l prìncipe mal trataba cun los sous n estos dìæs quasj q'exclusivamente de cousæs apurantes, particularmente trabayando persistentemente cul ministru finançæs, pœr outra parte l monteiru mayor de l pais sofhitaba l dreithu d'elhi, a instanciæs de l qual yera idea impossible resjstise a la tentaçon d'intamar una partida caça, ya adiada n estos dìæs favorables de serønda, dando una fiesta special & excepcional pante elhi & pante los mũîthos extraños que diben dar ende.
A la princesa nun y prestaba haber de remanecer ende; elhos teniæn intençon de caltriar profundamente lhøñe dientro los montes, fadiando a los pacìficos moradores de læs viescæs locales cun una expediçon militar surprehesa.
A l martsar, el sou home nun y deixou de proponer un guaceu, que debriæ imprehender na compaña de Friedrich, el tìu maternu l prìncipe.
"Deixo-ti tamien -- dixo -- a l nuœssu Honorio cumo scudeiru de la cohorte, q'occupase ha de todo".
& Continuando estæs pallabræs, dîou læs òrdines necessariæs pa n baxando a un muçu bien preparau, & lhœw sumîu cun los huœspidæs & la compaña.
La princesa, que fhaziæ señæs cul panhuœlu quando baxaba l sou home a l antoxana l castielhu, martsou pa los quartos de la parte traseira, que deixabæn una vista lhibre de los montes q'indagora yera mas guapa, puœis el castielhu mesmu s'alçaba dende l rîo ta un ciertu altor &, por esso, offreciæ una bayura vistes importantes de cara & a tras. Atopou l formidable telescopio indagora na posiçon u se deixaræ pœla nuœithe, quando mirando pœr riba los picalinos, y fhalabæn læs viescæs, montes & mates dende læs altæs muruœcæs de l vieyu castielhu solariegu, apaheciendo extrañamente a l atapecer, podiendo-y d'aquelha maneira massæs mas grandes de lhuz & solombra imprestay el conceitu per nidiu de monumento fhormosìssimo de vieyos tiempos.
Tamien wœy ceho yera tyamativa pente los crystales d'augmento, abondo, la coloraçon serondiega d'aquelhæs species stremadæs d'àrboles que se tienen alçadæs mũîthos anhos d'ente læs ruinæs, in sin tenelæs torgadæs. La guapa dama ãpuntou puœis el telescopio un pouco mas a baxo, scontra una superficie erma & grandiça, unde habiæ sali' la monteirìa.
Sperou cun paciencia l intrin & nun se malinganhou, puœis na claror & cun la potencia d'augmento l instrumento, los sous wœyos brilhantes reconhœcierun nidio a l prìncipe & a l cabalheiriçu principal; sì, nun s'abstuvo de ximelga'l sou panhuœlu outra vez, quando suspeithou, mas que catar cun sigo, una parada d'elhi momentanea & una mirada suæ a tras.
El tìu maternu l prìncipe, Friedrich por nome, introu d'aquelha, annunciou-se cul sou illustrador que trahiæ una gran carteira sol braçu.
"Estimada prima", dixo l vieyu & bravu cabalheiru, "ende habemus apresenta' læs vistæs de l castielhu solariegu, pintadæs, por illustrar in differentes àngulos, cumo l poderosu edificio defensivo & protector eterno, tien-se sofhitaho arreitho contra tiempu & clima, & cumo ende & aquende læs suæs muriæs cedierun, & cumo ende & aquende houbierun de sfharielhase n ermæs muruœcæs. Hagora tenemus fheithæs mũîthæs cousæs por tornar esta bravura mas accesible, por nun se tener falta de mas por surprehender a cada excursionista, a cada vjsitante".
Hagora, indicando l prìncipe læs fhuœyæs xebradæs, continuou fhalando: "Ende, unde txubiendo pœla canal ente læs muriæs circulares exteriores, dà-se a l castielhu propriamente dithu, alça-se una penha scontra nòs dende lo mas firme de los montes todos; eleva-se n riba una torre amuralhada, sì q'ansì, nun ha hi quien saber u termina la naturaleza, & u intamæn l arte & l artesanìa".
"Ven-se de lhøñe muriæs laterales annexæs & caniles que s'extienden in terraçæs. Non obstante nun lo digo you cumo ye, por ser in realidà elho una viesca arrodiando esti picu per vieyu. Ha ciento-cinquenta anhos que nun se tien ascuîthau pœr ende una bruœsa, & esso que wañarun pœr ende ayures stirpes per fhuœrtes. U vos aveirarehes de læs muriæs, atopæn-se la lhameira suave, el carbayu reciu & la stylizada picea cun tuœru & raìzes; hemus arrodialos colebriando & impobinanos pœlos nuœssos caminos cun xacìu.
Mirai que splendidamente expressou l nuœssu pintor esta characterìstica n papel, cumo se reconhocen los differæntes totsos & classes de raizes cruzando-se pente la mamposterìa & cumo los vanos ingulhen læs fhuœrtes canhæs!
Ye d'una bravura cumo nun ha hi outra, un sitiu accidentalmente ùnicu, u se deixen ver in per seria disputa læs vieyes traçæs de l Poder humanu scaeicidu quantìssimu tiempu ha cun la vida eterna de la naturaleza & l sou effeitu duradeiru."
Intos presentando outra fhuœya, continuou: "Que dizihes de l antoxana l castielhu, que por tenese baltada la vieya torre, inaccessible, nun ha hi quien la tener trilhada, de magar incontables anhos ha? Probemus introduzinos n elha pœl lateral, afhuracarun-se muriæs, fhexzierun-se volar cùpoles & ansì s'eguou un afhayadiçu, sì q’ansì secretu camin.
Dientro nun tuvo falta curiosase, atopa-se un picu ende tyanu de penha que la naturaleza atyanou, non obstante àrbolres poderosos incontrarun ende & alhende inraigadæs la felicidà & la opportunidà; crecierun sele, sì q’ansì firme, hagora spurren læs canhæs ta læs gallerìæs, pœlæs que d'aquelha, el cabalheiru a riba & a baxo passaba, quanto si mas pœr puœrtæs & feniestræs nos salones de cùpoles, de læs que nun los queremus expulsar; tornarun-se elhos solo los amos & cumo talos remanecen."
 
Novelle, Capìtulu 2
"Eliminando los fhondos stratos de fhuœya, atopemus el mas raru de los sitios, un sitiu que talvez nun se tornarà ver nel mundo.
Al cabu, cun todo, ye siempres indagora tan notable ver in riba l terreno que nos scalones q'impobinæn a la torre principal, una raiz de lhameira prendîu & formou un àrbolre tan reciu que solo se ye possible passar por necessidà por arrampicar a l picalin si se quier domina' la vista illimitada. Remaneç-se sì q'ansì tamien prestosamente a visiego ende, por cincar pœr riba todo esti àrbole que tira admirable a l alto pœl aire.
Vamus agradecer intos a l ousau artista, que tan arrogante nos convence de todo n delhæs pinturæs cumo stando nòs presentes; gastou læs meyores horæs de l dìe & de la staçon & andando selmanæs a vuœltæs cun estæs materiæs. N essi requeixu eguou-se pa elhi, & pa l guarda, a l que y lo concedimus, una pequenha & agradable morada.
Nun vahes pensar possibles, miæs vidæs, læs guapæs vistæs a fhuœra & a dientro l sitiu, de l quintanal & de læs muralhæs que tien preparadæs. Sì q'ansì, hagora que todo se describîu tan puro & characterìstico, realizalo ha eiquì n baxo de maneira afhayadiça.
Queremus decora' la nuœssa sala de l quintanal cun estos quadros, & nun ha hi quien nun habia deixa' los sous wœyos inredase pente l nuœssu quintanal regular, arcadæs & corredores a visiego, si nun anhela fhae' læs reflexiones propriæs de sou, cun la vista real de lo vieyo & lo nuœvo, de lo arremelhante, lo intolerante, lo indestructible & lo fresco, lo flexible, lo irresistible, alhà riba."
Honorio introu & informou que s'apresentaræn los cabalhos, lhœw la princesa dixo, intornando-se a l tìu:
"Vamus txubir, & deixai-me ver da veræs lo que m'apresentestis ende nel quadru!"
"De magar q'ando eiquì, q'ascuîtho d'esta impresa & mal serà hagora que requiero, viendo-lo cun los wœyos, aquelho que m'avultaba impossible na narrativa & que remaneç improbable na rèplica". — "Indagora non, mîa vida", alhargou l prìncipe; "lo que vemus ende ye lo que puœde tyigar a ser & a tornase, delhæs cousæs indagora andæn aparadæs, l arte tien que se completar solo si nun se quier que la naturaleza dea rabia". — "Puœs intos polo mènos vamus cabalgar pa riba, & magar que fhuer solo a pie, tengo una gran appetencia por mirar a l rodiu l mundo wœy". — "Tal & cumo vos appeteça", ãpuntou l prìncipe. — "Deixai-nos cabalgar pœla vilha", continuou la señora, "pœla gran quintana la feîra, u innùmeræs barracæs eguen la fhorma d'una vilhina, d'un campamento".
"Ye cumo si læs necessidahes & occupaciones de læs familiæs de l paìs camudaren, axhuntadæs n esti puntu central, asoleyadæs, por ver ende l observador attento todo lo que la persona fhai & necessita; afigura-se una, pœr un intre, nun se tener falta de denheiro, que cada negocio ye possible ende resolvelo por tsalaneo directo, & ansì ye da fheitho.
De magar dami'l prìncipe motivu a nœithe d'essa reseña, fhoi-mi enforma agradable pensar, cumo eiquì, u montes & tyaneira son contiguos, intrambos expressen tan nidio lo que necessitæn & lo que quieren.
Ansì cumo la xhente montesino sabe transforma' la madeira de læs suæs viescæs de cien fhormæs, & sabe diversifica'l fhierro dependiendo de cada usu, ansì vienen elhos a ende a la scontra cun los bienes mas diversos, u mal ye possible strema'l material & u bien de vezes la finalidà nun se y reconhœç".
"Sei", -- dixo l prìncipe -- "que y impresta l mîou sobrin la mayor attencion a esto, por tratase directamente n esta mesma època l anhu, sobre maneira, mas de recibir que de dar; d'algamalo trata la summa de todu l presuppuœstu l stau egual que si fhuer la minor de læs economìæs domèsticæs.
Sì q'ansì perdonai-me, estimada, nunca mi prestou cabalgar pœl mercau & la feîra; a cada passu ve-se un impedidu & parau, & intos la enorme disgracia torna a prender na miæ phantasìa, que quasj que mi queima nos wœyos, cumo quando vi arder in fhœw una quantidà tan grande de bienes & mercaderìes. Houbi you — valîu, vamus nun mos deixar scaeice' læs horæs agradables!"
Arreparou na princesa, visto que l dignu home ya delhæs vezes la assustaræ cun la descripçon detalhada d'aquel desastre; quando elhi, a saber, cun occasion d'una gran travessìa, de tarde na meyor tabierna de la feîra, que d'aquelha fhormigaba cumo una feîra principal, fhoi dormir enforma cansu & acordou spantosamente polos apelhidìos & læs tyames q'arrodabæn scontra la suæ stancia.
La Princesa intainou montando l sou cabalhu favoritu, & impobinou, in cuœntes de ta riba pœlos portones traseiros, monte a baxo pœlos portones delantreiros cul sou compañeiru roceanu cabalgando, ya q'a quien nun y diba prestar cabalgar cabo elha, a quien nun y diba prestar scortala!
& Ansì Honorio tamien s'atrasou voluntariu de la tan sperada caceirìa, por cincar exclusivamente a l sou servicio. Previsiblemente, auctorizara-se-yos a cabalgar pœla fheîra solo passin ente passu; solo que l adorable moça exhilaraba n cada demora cun una observaçon spirituosa.
"Repito," dixo elha, "la miæ lecçon d'anœithe, d'ende la necessidà de comproba' la nuœssa paciencia".
& De fheitho todo l mundo s'amaçapilou scontra los cabalgantes de tala maneira que mal podiæn continua'l sou camin a dulces. La xhente miraba prestoso la dama moça, & daba-se n tantæs caræs sorrientes el presto decidido de ver que la primer muyer de l paìs tamien yera la mas guapa & graciosa.
Entemiciæn-se montesinos, que guardæn ente penhæs, piceæs & pinales læs suæs moradæs, xaldos de cuœtos, aweiræs & morteiræs, negociantes de vilhæs pequenhæs, & lo que s'axhuntou ende.
De puœis d'una tranquilla wœyada, la Princesa catou cun sigo que l sou compañeiru, cumo todos elhos, ayures pœr unde anduvieræn, lhevabæn mas material de l necessario de vestir, mas tela & panho, mas cinta de guarniçon.
"Ye cumo si læs muyeres effervescentemente & los homes pausadamente nun fhueræn a agradase abondo!
"Vamus, non obstante, deixayos-lo", spetou-y el tìu; "u l home pon la bayura tamien lu fhai sentise bien, per bien, adornase & vestise cun elha".
La guapa dama acenhou cun approbaçon.
Pouco a pouco dierun cun una campa, q'impobinaba a l alfoz, u a l cabu de mũîthæs cabanhinæs & tsamiços, baltiou-yos nos wœyos un edificio mas grande de madeira, & a l velo, un streldu atronicador næs oreyæs sonou-yos a la scontra.
La hora de la cibeira de los animales bravos que s'exhibiæn ende paheciæ andar a l cabu; el lheon fhixzo que la suæ voz de viesca & d'ermu s'ascuîthare de maneira per fhuœrte, que los cabalhos se spantaren, & nun se podiæ scapar de la observaçon, cumo na naturaleza & na existencia pacìfica l mundo, el rey de lo ermo a si mesmu se proclamaba tan bederre.
Mas cabo la cabanha, nun fhuerun a ignora' læs pinturæs coloridæs & colossales, que cun colores violentos & figuræs fhuœrtes arrepresentabæn aquelhos bitsos raros, q'a l velos a l pacìficu sùbdito y fhaen sentir un presto insupperable.
goethe11-e1548682402320.jpeg
 
Novelle capitulu 3
L enorme tigre furiosu saltou n riba d'un mouru cun la idea de sfharielhalu, un lheon andaba arreithu mayestàticu, cumo si nun vier presa digna d'elhi, outræs extrañæs & coloridæs creaturæs cabo estæs outræs poderosæs mereciæn mènos attençon.
"Queremus", dixo la princesa, "baxar pa n tornando & mirar mas cerca a los raros huœspides" -- "Ye admirable", dixo l prìncipe, "que l home siempre quierga emocionase cun cousæs bederres".
Atopa-se dientro l tigre per calmu na suæ prision, & hagora tien que se tirar furiosu scontra un mouru, por crese velu a l natural; nun val ya cul assassinato & l homicidio, cul fhœw & la destrucçon: los cantores tienen que lo repetir pœr cada requeixu. La bøna xhente quier que se lo intimide, por sentise bien lhœw, que guapo & afhalagoso ye arrespirar lhibre".
Sì q'ansì qualquieræ cousa bederre que podier remanecer de tal quadru d'horror, todæs & todo se svanecîu de maneira immediata n intrando na zona mas allegre, quando dierun cul porton.
El camin lhevaba primeiro a l rîo, a un sitiu bien strẽithu, unde solo passabæn tsalanes cisterna, solo q'esti, a l xorrecer cumo gran rîo, caltenrà l sou nome & animarà tierræs distantes. Lhœw de l guaceu continuou suavemente cuœsta riba pœr tyousæs de fruîta & ricura bien curiadæs, & mirando a l rodiu l area abierta & bien habitada ta que gradualmente primeiro un bardial, lhœw una viesca, tomarun la compañìa & los lhogares mas prestosos limitando-yos & arrefrescando-yos la vista. Una valhina pradiega que txube, acabante sega' la segunda vez, daba-se un aire a prau de terciopelo, a l in par regau por una rica fhønte que wañaba mas a riba & ansì s'impobinarun a un assomadeiru mas altu & mas scampau, cul que dierun in saliendo de la viesca; spuœis d'un ascensu animau, impero lhœw vierun in frente d'elhos, magar q'a una distancia significativa, nuœvæs matæs d'àrboles, el castielhu vieyu — la meta de la suæ pœllegrinaçon — & como cimeiræs de penhes & mates spuntabæn.
Sì q'ansì a l intorniase — puœis nun houbo quien fhuer quien a venir ta ende, sin dase la vuœlta — dierun pœlos vanos que s'apresentabæn casualmente ente los altos àrboles, a l castielhu principiegu a manzorga, illuminau pol sol mañaniegu, a la parte alta & bien eguada de la vilha, mugorosa por subtiles nublres de fhumo, & ansì successivamente, ta la parte baxa la vilha, a l rîo n delhæs revuœltes cun læs suæs vàrzenæs & molinos, in frente d'una vasta veiga nutricia.
De puœis de satisfazenos la vista, ou meyor, cumo nòs nos afhaemus a l mirar a l rodiu d'un sitiu tan altu, aproviciendo-yos cada vez mas una vista mas vasta & menos limitada, cabalgarun pœr una granda bien tyana, u dierun de cara cun la poderosa muruœca n suœrte de culme de corona verde, unos poucos àrbolres vieyos no fhondeiro arrodiando-la a l pie; cabalgarun pœr elha, & atoparun-se ansì xhusto cun la rimada mas pindia & innaccesible.
Penhæs poderosæs cincabæn ende de magar tiempos immemoriales, intactæs polos cambios, afhitadæs cun bønæs fhundaçones, & por ende amaçapiladæs a lo alto; la que baltiaba n medio, spardiæ scombros irregularmente n enormes lhastræs una n riba la outra & paheciæ-y prohibir a quien mas ousare d'ente elhos qualquiera approximaçon.
Solo que lo pindio, lo fragoso, paheç attraher a la mocidà; imprehender esto, expugnalo, conquistalo, prestaba-yos a los miembros de la partida moços.
La princesa inclinou-se por una tentativa, Honorio andaba a mano. El tìu maternu l prìncipe, si se sentiæ bien a gusto, deixaba-se contentar & nun queriæ que lu vieræn torgau; los cabalhos debiæn tenese arreithos so los àrboles, & queriæn dar a un ciertu sitiu, unde una gran roca offreciæ pœr riba un spacio tyano u se teniæ una vista, que sobrepassaba la vista d'un pàxaru, non obstante impulsando pintorescamente lo uno tras l outro.
El sol, quasj q'al sou vèrtiç mas altu, daba una lhuz per clara; el castielhu principescu cun læs suæs pieçæs, edificios principales, alæs, cùpolæs & torres apaheciæ abondo imponente, l alta vilha n toda la suæ extension; podiæ-se ver tamien commodamente la baxa, quantos & mas podiæn stremase los tsamiços ente elhos pœl telescopio.
Honorio siempres anduvieræ afheithu a lhevar in riba una fherramienta tan conveniente; mirando a riba & a sol rîo, ende læs discontinuæs rasæs montiegæs, alhende la tyaneira q'arremonta & alterna cun tierra tyana & fèrtile n suaves cuœtos, los innùmeros lhogares; puœis ha quanto ya yera tradicional discutir de quanto se ye a apercibir de todo elho d'hi riba.
Na gran extension residiæ una calma seræna, cumo se dà a l mediu-dìæ, quando los antiguos diziæn: Pan duœrme & toda la naturaleza arretien la respiraçon, por nun lu acordar.
"Nun ye la primer vez", dixo la princesa, "q'observo n un sitiu tan altu & distante, cumo la naturaleza clara paheç tan nidia & amigable & outorga la impresion cumo de nun poder haber gafez dala nel mundo, & a l tornar a la morada humana, ya fhuer alta ou baxa, antsa ou strẽitha, siempres ha hi intos daquè por bregar, por aldericar, por curiosar & por eguar".
Honorio, que n essi intre mirando andaba pœl telescopio na direcçon de la vilha, glrayou: "Mirai ende! Mirai ende! Intamou queima' la feîra!" Mirarun a baxo & notarun fhumo, læs tyamæs mugabæn el dìæ.
"El fhœw hagora anda prendiendo la redolada!" daba vozes, siempre mirando pœlæs lentes; tamien s'apercibîu la disgracia polos bønos, tristes wœyos de la princesa.
Reconhociæ-se da quando un roxu resplandor de tyama, la mugor tiraba a l alto, & l tìu maternu l prìncipe fhalou: "Vamus da' la vuœlta! Esto nun tien traça bøna! Vien-mi siempre la lherça de vivir una segunda vegada la disgracia".
Quando arrexhuntabæn los cabalhos pa n baxando, la princesa dixo-y a l vieyu cabalheiru: "cabalgai, aìna, sì q'ansì non sin el cabalheiriçu! Dexai-mi a Honorio! Nòs continuaremus tras vòs outros aìna".
El tìu sentîu-lo cumo sensato, da cierto, lo necessario d'essæs pallabræs & cabalgou, tan aìna cumo l camin deixaba, baxando la cuœsta erma & grandiça.
A l senta' la princesa, dixo Honorio: "Cabalgai, suæ Alteza, supplico-vos-lo, dispacino! Tanto na vilha cumo n castielhu los puœstos de bombeiros stan na meyor situaçon, quanto si mas siendo un casu tan excepcional & extraordinariu. Vamus nun mos deixar tracamundiar. Eiquì si q'ansì l terreno ye ruino, candinga & herba curtio, cabalgar aìna ye inseguro; de qualquieræ fhorma, quando demus a ende, el fhœw ya andarà baxo".
La princesa nun lo pensou possible; vìa l fhumo spardiendo-se, pensou tener visto una fulgor de tyamæs, ascuîthar un gølpe & ximelgarun-se hagora na suæ phantasìa todælæs figuræs de l horror, que, infelizmente, incorporarun cun sobrada fhondura la narrativa que repitieræ l extraordinariu tìu de la queima quando la feîra annual.
Esti casu yera bønu, terrible, surprehendente & caltriante abondo por deixar un presentimiento & una idea d'infortunio recurrente; quando a l atapecer na feîra, cun bayura tsamiços, surdîu un incendio repentino de commercio a commercio, inantea spantase los que dormiæn dientro & a l rodiu d'essæs cabanhæs flrouxæs; acordando de suœños profundos el propriu prìncipe saltou a la ventana extrañamente adormecidu & campsu a l ver illuminase terriblemente todo, tyama tres tyama, blrincando a mandreitha & a manzorga, açoutando-lu.
Fhønte

No comments: