24.8.20

Diaphonema

 

Audio 

Un diaphonema ye una unidà phonològïca abstracta q’identifica una correspondencia ente sones que se relacionæn de duæs ou mas variantes d’un idioma ou piñu idiomas. Por exemplo, delhæs de variantes anglesæs contrastæn la vocal de late (/eː/) cun la de wait ou eight (/ɛɪ/). Outræs variantes anglesæs[b] contrastæn la vocal de late ou wait (/eː/) cun la de eight (/ɛɪ/). Esti par non sobrepuœstu de phonemas de duæs variantes stremadæs son a arreconciliase collocando très diaphonemas differentes: un primer diaphonema pa pallabræs cumo late (//e//), un segundu diaphonema pa pallabræs cumo wait (//ei//), & un tercer diaphonema pa pallabræs cumo eight (//ex//).


Variante A


   Variante B

Diaphonemas

 

late

/eː/

//e//

 

wait

/ɛɪ/

//ei//

 

eight

/ɛɪ/

//ex//

 

La diaphonologïa studia la realizaçon de diaphonemas pente dialectos, & ye importante si se quier una orthographìæ adequada pa mas d’un dialectu d’un idioma. La linguìstica històrica, preoccupa-se de como se reflecta un phonema ancestral a medida q’un idioma se parte n dialectos, cumo læs realizaçones modernæs de l angles antiguo /oː/.

El conceitu arremonta-se a la dècada de 1930. La voz diaphon usou-se primitivamente dientro de la mesma significaçon, sì q’ansì arredireccionou-se mas tarde refiriendo-se a qualquiera de læs variantes particulares, fhaziendo la relaçon ente diaphonema & diaphon anàloga a la d’ente phonema & allophon.

Utilizaçon

La voz diaphon apahecîu de mano usada por phoneticistas cumo Daniel Jones[3] & Harold E. Palmer.[4][5] Jones, q’andaba mas interessau n transcribir & lhidiar cun la variaçon dialectal[6] que cun como de cognitivamente real ye l phenòmeno,[7] primitivamente usou diaphon pol amor de referise a la familia de sones que se realizæn differente dependiendo l dialectu solo que los considerando los fhalantes cumo siendo ermanos;[8] a la realizaçon n un dialectu determinau ou d’un fhalante tyamou-se-y variante diaphònica. Por amor de la confusion relacionada a la utilizaçon, Jones mas tarde cuñarìæ la voz diaphonema por referise a la significaçon anterior de diaphon (classe de sones) & gastarìæ diaphon refiriendo-se a læs variantes.[9][10][11]

Un inventario diaphonèmico ye un diasystema specìficu (un tèrminu popularizau por Uriel Weinreich) que sobrepon contrastes dialetactales por acceder a todolos contrastes in todolos dialectos inclusos. [12] Elho consiste n un inventario bàsico compartido [13] &, a l contabilizar contrastes non fheithos por todolos dialectos (seyan estos contrastes històricos que se perdieræn ou innovadores que nun se fhexzieræn in todælæs variantes) [14], solo tantos contrastes cumo fhuer necessario. [15] [16] L approximaçon diaphonèmica distancia-se de la supposiçon de se’ læs communidahes linguìsticæs homogënæs, permitte describir variæs variantes nos mesmos tèrminos (daquè importante n situaçones næs que la xhente domina mas d’una variante) [17] & adiuda a determinar u los fhalantes fhaen identificaçones diaphònicæs cumo conseqüencia de semeyançæs & differenciæs ente læs variantes implicadæs. [18]

La variable linguìstica, un conceitu[19] similar presentau por William Labov, refier-se a characterìsticæs de variaçones que son referencialmente idènticæs, non obstante acarretando significaçon morphològïca & syntàctica.[20] Elho ye a incluyir phenòmenos phonològïcos, ansì cumo morphològïcos & syntàcticos.[21] Labov tamien disinvolvîu l anàlysis de normæs variables, siendo normæs variables aquelhæs que todolos miembros d’una comuña fhalantes (presumiblemente) tienen, sì q’ansì variando na freqüencia d’utilizaçon.[22] El conceitu cabeiru atopou resjstencia de los studiosos por variæs razones[23] incluyendo l argumento de los crìticos de que l conhocemiento de læs probabilidahes de læs normæs andarìæ per lhœñe de la competencia de los fhalantes.[24] Por essos problemas, la utilizaçon d’anàlysis de normæs variables sumîu acabante la dècada de 1980.[25] D’ayures, la variable linguìstica utilizæn-la indagora na sociolinguìstica. Pante Labov, l agrupamiento de variantes xhustifica-se pola tendencia a fluctuar ente elhæs dientro l mesmu cuœlmu de pallabræs.[26] Por casu, Labov apresentou læs variaçones (ente los fhalantes de New York) de la vocal de bad ou dance:

Valor phonèticu

         Marcaçon

[ɪə]

             1

[ɛə]

             2

[æ̝]

             3

[æː]

             4

[aː]

             5

[ɑː]

             6

A los differentes valores phonèticos asignarun-se-yos valores numèricos que s’utilizaræn intos n un ìndiç de marcaçon gëneral.

La sobredifferenciaçon produz-se a l imponese distincçones phonèmicæs de l propriu idioma primariu a los sones de l segundu systema u nun se requieren; la subdifferenciaçon occurre a l nun se caltener dous sones de l segundu systema por nun s’apresentar nel systema primariu.[27]

Dialectologïa

Inspirau por Trubetzkoy (1931), Uriel Weinreich advogou pol usu de diasystemas na dialectologïa structural, & camentou que tal systema arrepresentarìæ un nivel mas altu d’abstracçon que ye a unir dialectos que se relacionæn n una ùnica descripçon & transcripçon.[28] Si los systemas phonèmicos describen la fhala d’una sola variante, los systemas diaphonèmicos son a rescampla’ los contrastes non fheithos por todælæs variantes representadæs. La fhorma de stremalos ye a demostrase nel nome New York. Esta pallabra ye a transcribise phonemicamente cumo /nuː ˈjɔrk/ n angles americano, visto que mũîthæs de læs suæs variantes nun permitten la xhuntura /nj/ intamando sýllaba; na Received Pronuntiation, la sýllaba final /r/ nun se produz, transcribirà-se intos essi nome /njuː ˈjɔːk/ pol amor de marcar essa pronuncia. Una transcripçon diaphonèmica talque /njuː ˈjɔrk/ (cun intrambæs  /j/ &  /r/) cobrirìæ por tanto intrambos dialectos. Dalu nun se describe exactamente, cun todo & cun elho intrambos son derivables de la transcripçon phonèmica.

El deseo d’eguar un diasystema a fin d’accommodar todolos dialectos angleses, combinando-lo cun una phonologïa gënerativa floreciente, imburriou a dialectòlogos americanos a tratar de construyir un “supersystema” de phonologïa anglesa analyzando distincçones dialectales cumo differenciæs na ordinaçon de læs normæs phonològïcæs[29][30] ansì cumo tamien na presencia ou absencia de talæs normæs[31] Bickerton (1973:641) ta fhoi mas alhà affirmando que la descripçon de principios de la commutaçon de còdigos interdialectales diba ser impossible sin talæs normæs.

Un casu d’essi conceitu apresenta-se n Saporta (1965:223) cun una differencia phonològïca ente castelhano & uruguayo:

 Castelhano   

  Uruguayo

     Glossa

[יklase]

[יklase]

          ‘Aula’

[ˈklasɛs]

[ˈklasɛ]

            Aules’

Sin la utilizaçon de normæs ordinadæs, l uruguayo podrìæ interpretase cumo teniendo dous phonemas addicionales & alternancia morphophonèmica de vocales cul sou marcador plural. Procurar eguar un diasystema que codificare tala variante arrepresentarìæ ansì todælæs variantes hispañolæs cumo teniendo siete phonemas vocales (cun contrastes mal a penæs na posiçon final). Debido a tener intrambæs variantes allophones piesllos de vocales mediæs næs sýllabæs abiertæs & allophones abiertos næs sýllabæs piesllæs, l usu de normæs ordinadæs minimiza læs differenciæs de maneira a se’ la fhorma subiaciente n intrambæs variantes la mesma & l uruguayo simplemente tien una norma subseqüente q’exclui la /s/ a l final d’una sýllaba; eguar un systema diaphonèmicu torna-se ansì un processu relativamente cincielhu. Saporta (1965:220) camienta que læs rieglræs necessariæs pol amor de responder a læs differenciæs dialècticæs, magar nun ser psychològïcamente reales, son a ser historicamente precisæs.

La naturaleza d’un systema commun pa l angles fhoi controversa: l anàlysis de Trager & Smith (1951)[32] fhoi popular ente linguistas americanos un tiempu (de cara a l criticismo, particularmente de Hans Kurath[33]); James Sledd[34] apresentou l propriu systema diaphonèmicu sou q’acommodaba l angles americano sureño; intrambos Troike (1971) & Reed (1972) modificarun el schema l patron de son de l angles focalizando-lu sol diaphonema, pensando que podrìæ lhidiar meyor cun læs neutralizaçones q’approximaçones structuralistas;[35] & The Pronunciation of English in the Atlantic States (PEAS) por Kurath & McDavid combinou delhos de dialectos n un systema transcriptu n IPA.[36] Mas recientemente, The Cambridge Grammar of the English Language gasta una transcripçon diaphonèmica d’angles patron a fin de ser a expressa’ los exemplos conciso & n sin favorecer dal accentu particular.[37]

Weinreich (1954) argumentou que Trager & Smith (1951) nun fhueræn a arrepresentar cun precision dialectos por involucra’ la suæ methodologïa una tentativa de crear un diasystema que stablecier los componentes relevantes de systemas phonèmicos.[38] Voegelin (1956:122) argumentou q’un problema similar occurre nel studio de l Hopi u la transferencia de la formaçon lheva a los phonetistas a concasa’ læs characterìsticæs d’un dialectu n studio nel systema de dialectos que ya se studiaræn.

Intamando cun Trubetzkoy (1931), los linguistas que procuræn explica’ læs differenciæs dialectales stremen polo commun très typos:

  • Phonològïcæs: los inventarios phonèmicos & læs restricçones phonotàcticæs.

  • Phonèticæs: como un phonema dau se realiza phoneticamente (RP & angles australiano, por exemplo, tienen quasj que l exactu systema phonèticu, sì q’ansì cun differenciæs notables næs realizaçones de læs vocales[39]). Esta distincçon cubre differenciæs nel rangu de variaçon allophònica.

  • Incidencia: un phonema occurre mas q’outru n una pallabra determinada ou grupu de pallabræs (cumo grass, que tien la mesma vocal de farce n RP sì q’ansì non in GA.[40]).

Wells[41] expandîu-lo stremando la categorìæ phonològïca ente differenciæs “systèmicæs” (læs d’inventario) & “structurales” (læs de phonotàctica).

  • Autistic n angles de l Canadà superpon-se a la maneira de como los fhalantes de Received Pronunciation dizen artistic: [ɑːˈtʰɪstɪk]

  • Impossible n General American superpon-se a impassable n RP: [ɪmˈpɑːsəbl̩]

Hankey (1965: 229) observa un phenòmeno semeyante nel oeste de Pennsylvania, u [æɪ] occurre cumo la vocal de ashes ou cumo la vocal de tiger, sì q’ansì dal fhalante nun funde læs duæs vocales (por casu, un fhalante que diz [ˈæɪʃɪz] nun dirà [ˈtæɪɡɚ]).

La superposiçon de realizaçon occurre ente los très dialectos de l Huasteco, que tienen el mesmu systema phonològïcu, magar nun tener mũîthæs vegadæs læs pallabræs cognates los mesmos visos d’esti systema. Por exemplo, si los dialectos Central & l Potosino tienen intrambos sones de typu ch & ts, læs pallabræs u s’atopæn invierten-se:[44]

Diaphonemas d’Huasteco

Diaphonema

  Pallabra

Otontepec

Central

Potosino

 

#tʃ

#tʃan “coliebra”

tʃan

tʃan

tsan

 

#tʃʼ

#tʃʼak “pulga”

tʃʼak

tʃʼak

tsʼak

 

#tʲ

#tʲiθ “amarantho”

tʲiθ

tsiθ

tʃiθ

 

#tʲʼ

+#tʲʼitʲab “peyne”

tʲʼitʲab

tsʼitsab

tʃʼitʃab

 

Yuen Ren Chao eguou una transcriçon diaphonèmica de læs principales variantes tsinæs, næs versiones de characteres lhatinos & tsinos, tyamada “tsino commun”. Primitivamente (1927) cobrìæ los varios dialectos wu, sì q’ansì pœr 1983 expandiera-se tamien pol amor d’abarca’ los principales dialectos de l mandarin, yue, hakka & tamien min. A parte delhæs d'irregularidahes, TsC ye a interpretase egual de bien in qualquier d’essos dialectos, pa tras de n outros quantos mas.

L àrabe qur’ànico usa un systema de scriptura diaphonèmica q’indica intrambæs læs pronunciæs, tanto la de La Meca, el dialectu occidental u se scribîu l Coran, que la de l Arabia oriental, el dialectu reputau de la poesìæ pre-islàmica. Por exemplo, el final *aj pronuncia-se daquè cumo [eː] na Mecca, & scriptu ي /j/, ente que na Arabia oriental fhundîu-se cun [aː] & scribe-se cumo ا /ʔ/. Pol amor d’accomodar intrambæs pronunciæs a pres, utiliza-se la lhettra bàsica de l àrabe de la Meca, non obstante quitando-y el diacrìticu: ى . De la mesma maneira, la parada glottal perdîu-se nel àrabe de la Meca n todælæs posiçones, quitando inicialmente, læs lhetræs de la Meca arretuvierun-se intos cun lat parada glottal indicada pœr acio d’un hamza diacrìticu.[45][46]

Bilinguismo

Einar Haugen expandîu l approximaçon diaphònica a l studio l bilinguismo[47] pensando que los diaphones arrepresentæn el processu d’identificaçon interlinguìstica[48] u sones de variantes stremadæs se vinculæn perceptualmente n una categorìæ sola.[49] Puœden occurrir identificaçones interlinguìsticæs ente variantes non relacionadæs, u ye possible eguar un diasystema pante mũîthæs situaçones de contactu differentes ente idiomas, adequando-se & dependiendo tala construcçon de la finalidà suæ [50] & la simplicidà suæ dependiendo de como d’isomòrphica ye la phonologïa de los systemas. Por exemplo, l hispañol de Los Ojos (un lhogarin de Rìo Arriba County, Nuœvu Mèxico) & la variante local de l angles de l suroeste son abondo isomòrphicos ente sigo[51] por tanto una approximaçon diaphònica pante tala situaçon de contactu d’idiomas serìæ relativamente cincielha. Nagara (1972) gasta una approximaçon diaphònica a l discuti’ la phonologïa l angles pidgin q’utilizabæn los immigrantes xhaponeses næs plantaçones Hawaiianæs.[52]

Intrambos Haugen & Weinreich considerarun se’l usu de phonemas alhen d’un solu idioma inappropriau quando los systemas phonèmicos ente los idiomas yeræn incommensurables ente sigo.[53] Similarmente, Shen (1952), argumenta que læs representaçones phonèmicæs son a lhevar a confusion a l lhidiar cun interferenciæs phonològïcæs[29][30]. Ansì Nagara (1972:56) observa que la transcripçon phonètica strẽitha ye a ser ingidiyada, specialmente a l discutir outræs characterìsticæs grammaticales talæs que syntaxis & morphologïa. Los allophones, que los systemas phonèmicos nun consideræn, son a ser importantes nel processu d’interferencia & identificaçones interlinguìsticæs.[54]

Imprèstitos

Similarmente, el tèrminu diaphon ye a usase n discussiones sobre cognatos q’occurren n idiomas differentes pœr acio d’imprèstitos. Specificamente, Haugen (1956:46, 67) gastou de l tèrminu por referise a phonemas que s’egualæn por fhalantes interlinguisticamente por causa de semeyançæs na fhorma & / ou distribuçon. Por un casu, imprèstitos n Huave que tienen una “identificaçon diaphònica” cul hispañol incluyen àsèt (‘azaite’, de l hispañol aceite) & kàwìy (‘cabalhu’, de l hispañol caballo).[55] Esta percepçon de semeyança cun la phonologïa nativa significa que fhalantes de l idioma deldor (n esti casu, Huave) ascuîtharan los rasgos nuœvos de l idioma imprestador (n esti casu, hispañol) cumo equivalentes a los rasgos proprios[56] & substituyiran-los nos de sou a l arreproducilos.[57] N essæs transferenciæs interlinguìsticæs, quando los phonemas ou restricçones phonotàcticæs son enforma stremadæs, son a producise compromissos mas extremos; por exemplo, la phrase anglesa Merry Christmas, a l imprestase a l Hawaiiano, torna-se mele kalikimaka.[58]

Pidgins & crioulhos

El processu d’identificaçon diaphònica produz-se a l elaborase los pidgins; magar comparti’ los patrones lèxicos & morphosintàcticos, los fhalantes usen da vezo los systemas phonològïcos de l sou idioma nativu, lo que quier dizir q’han apprehender a reconhocer talæs correspondenciæs diaphònicæs na fhala d’outros por facilita’ la comprehension mutua d’un pidgin activu.[59] Bailey (1971) propon que læs differenciæs de rieglra son a usase a fin de determina’ la distancia q’un enunciau particular tien ente læs fhormæs acrolectal & basolectal d’un continuum postcrioulho. Bickerton (1973:641–642) ãpunta que læs variantes mesolectales tienen freqüentemente characterìsticæs non derivables de talæs rieglræs.

Realidà cognitiva

La situaçon de læs grammàticæs panlectales & polylectales[c] tien sido focu de debate pante los phonòlogos gënerativos de magar el decenio de 1970;[60][61] una de læs principales spheræs d’alderique polo que respeita a los diaphonemas & diasystemas ye si reflectæn la competencia linguìstica real de los fhalantes. William Labov, magar star enthusiasmau cun la construcçon d’una grammàtica panlectal, argumentou q’esta habrìæ basase na competencia linguìstica de los fhalantes.[62] Peter Trudgill argumentou contra la formaçon de diasystemas que nun son cognitivamente reales[63] & camienta[64] que læs grammàticæs polylectales que nun fhaen parte de la competencia de los fhalantes nativos son adulteraçones. de l mesmu xheytu, Wolfram (1982:16) advierte que læs grammàticæs polylectales mal a penes son appropriadæs quando “resultæn n affirmaçones sobre læs capacidahes de l fhalante-ascuîtha…”

Magar nun haber linguistas affirmando que læs grammàticæs panlectales tengan validez psychològïca,[65] & los diasystemas polylectales seyan mũîtho mas probables de ser cognitivamente reales pante fhalantes bilingues & bidialectales,[66] fhalantes de solo un dialectu ou idioma son a ser indagora conscientes de læs differenciæs ente la propria fhala & outra de læs outræs variantes.[67] Considerai por exemplo la pallabra house, que se pronuncia:

  • [haʊ̯s] in Buffalo

  • [həʊ̯s] in Toronto & Washington, D.C.

  • [hæʊ̯s] in Philadelphia

  • [hɛʊ̯s] in Charlottesville.

Los fhalantes nativos son a calibra’ læs differenciæs & interpretales cumo ermanes.[68] Un problema semeyante occurre n tsino. Quando una “pallabra commun” se comparte por varios dialectos mutuamente inintelligïbles, considera-se una mesma pallabra, magar pronunciase de fhorma differente dependiendo de la zona de quien fhala. Ansì un fhalante de Peking & outru de Nanking son a pronunciar (‘pente’ <per+ente>, differente, ([pjɛn˥˩] & [pjɛ̃˥˩], respectivamente), magar q’inda considere læs differenciæs cumo minores & debidæs a differenciæs accentuales sin importancia.[69] Por nun se’ los fhalantes normalmente a ascuîthar distincçones non fheithæs nos sous proprios dialectos[70] (por exemplo un fhalante de los USA de l sur que nun ye a stremar ente pin & pen nun ascuîtharà la distincçon quando produzida por fhalantes d’outros dialectos), fhalantes que son a ascuîthar tal contraste magar nun lu produzir son a tener essi contraste cumo parte l sou repertorio linguìstico.

Al discuti’ læs claves contextuales d’identificaçones de vocales n angles, Rosner & Pickering (1994) observæn que l control de los dialectos nun ye per importante pa obtener identificaçones quando læs vocales se collocæn ente consonantes, possiblemente por forma’ la structura /CVC/ da vezo elementos lèxicos que son a facilita’ la identificaçon; la identificaçon de vocales isoladæs, que nun lhevæn freqüentemente tala informaçon lèxica, ha coincidir da fheitho cun prototypos de vocales cun mènos deviaçon que n contextos consonantales.[71] Nel primer capìtulu de Trudgill (1983), Peter Trudgill argumenta q’essos contextos semànticos formæn læs bases de la intelligïbilidà ente læs variantes & que l processu ye irregular & ad hoc mas que l resultau de qualquiera mena de competencia polylectal passiva gubernada por rieglræs.[72]

De Camp (1971) argumenta que l processu d’acquisiçon de la fhala polos nenhos inclui disinvolve’ l habilidà d’accommoda’ læs differentes variantes a læs que stan expuœstos (incluyendo læs que nun utilizarìæn de fheitho) & la significaçon social de la suæ.[73][74] Wilson & Henry (1998:17–18) ãpuntæn que puœden haber periodos crìticos pa elho similares a los d’apprehender idiomas. Essa competencia n mùltiples variante ye n sin lo duldar, el principal vehìculo de cambio linguìstico.[75]

Solo tornando la representaçon diaphonèmica una fhorma enforma remota & subiaciente, vinculada a læs representaçones superficiales reales n accentos que se dan por una lharga cadena de rieglræs — mal ansì serìæmus a resolver a penæs la difficultà obvia de l diaphonema taxonòmicu.

Wells dà l exemplo de straightlate & wait, que rhymæn næs mas de læs variantes anglesæs solo que, por fhazer delhos dialectos contrastes phonèmicos cun læs vocales d’essæs pallabræs (specificamente, pœr partes de l norte d’anglia[d]), una transcripçon panlectal habrìæ codificar essi contraste magar star absente pante los mas de los fhalantes, tornando tal systema “un constructu de l linguista”[77] & non parte de la grammàtica presente na mente de qualquier fhalante nativo (que ye lo que los adherentes a tal systema tratæn de cutir).[78] Hall (1965:337) argumenta que talos constructos adeqùæn-se ùnicamente a l eliminase inantea de la formulaçon final de l anàlysis grammatical. Wells arrecalca indagora mas la importancia na differencia phonotàctica ente accentos rhòticos & non rhòticos — los primeiros tienen una /r/ subiacente n pallabræs cumo derby & star ente que los cabeiros, ciertamente, no[79] — & na vocal àtona de happy, que s’alhiña phoneticamente cun la vocal de kit n unæs variantes & cun la de fleece n outræs.[80]

Hans Kurath, particularmente proeminente n anàlysis comparativu de characterìsticæs territoriales britànicæs & americanæs,[81] affirma que læs characterìsticæs systemàticæs de l angles britànico & americano concasæn ampliamente excepto por un puñau de deviaçones, por exemplo:[82]

  • postvocal /r/ [83]

  • variantes altes & baxes de /e/

  • /ɵ/ curtia de New England

  • coalescencia de / ɑ / & / ɔ /

  • variaçon de /ʊ/ & /u/ in delhos tèrminos lèxicos

  • la vocal de poordoor, & sure

  • variaçones de /aɪ/ & /aʊ/

Magar minimiza’ læs deviaçones, Kurath argumentou que nun habìæ un “patron total” (un tèrminu de Trager & Smith (1951)) que se fhuer a imponer a todolos dialectos angleses nin tampouco a los americanos. [84]

El linguista ha d’analyza’l systema de cada dialectu separadamente inantea saber que characterìsticæs systemàticæs se comparten por todolos dialectos, ou grupu de dialectos. Ha de stremar ente læs characterìsticæs systemàticæs & læs sporàdicæs non systematizadæs de cada dialectu, visto que cada dialectu tien elementos que nun stan incorporahos nel systema. Considerar characterìsticæs non systematizadæs cumo parte d’un ‘systema’ & imponer un ‘patron commun’ son noçones spuriæs que s’han d’arrefhugar.

La descripçon d’una grammatica polylectal cognitivamente real vieno cul systema de rieglræs de Trudgill (1974) pa la fhala de Norwich que, presumiblemente, podrìæ gënerar qualquiera salida possible n una populaçon specìfica de fhalantes & siendo psychologïcamente real pante elhos[85] de maneira q’essos residentes nativos que normalmente exhibìæn fusiones de sones (por casu ente læs vocales de days & daze) podrìæn fhazer de fhorma precisa & coherente la distincçon si se yos pide imitar a los hablantes mas vieyos de Norwich.[86][87]

Berdan (1977) argumenta que la comprehension ente variantes quando atopada, nun ye evidencia abondo pa l affirmaçon de que læs grammàticæs panlectales son parte de la competencia linguìstica de los fhalantes.[88] Ballard (1971) argumenta q’una grammàtica panlectal extrapolada (ou ta mesmo ampliamente polylectal) de grammàticæs “idiosyncràticæs”, cumo læs que s’atopæn in Trudgill (1974), a inda nun fharìæn parte de la competencia linguìstica de los fhalantes;[89] Moulton (1985:566) argumenta que buscar una grammàtica polylectal que codifique una gran quantidà de dialectos torna-se per bizarra & que la protofhala arreconstruyida tradicional ye mas appropriada pa los beneficios declarahos de læs grammàticæs polylectales. Bailey (1973:27, 65), notable por defende’ la construcçon de grammàticæs polylectales, diz que læs normæs gënerativæs de talæs grammàticæs habrìæn de ser panlectales por poder potencialmente apprehendese nel processu d’acquisiçon, magar nun sperase de dal fhalante tener que læs apprehender todæs.

Magar remanece’ la dulda na realidà psychològica de sou, la utilidà de los diaphonemas amuœsa-la Newton (1972:19–23) cun la perdiçon de l phonema vocal frontal arredondiau /y/ næs pallabræs griegæs cumo ξύλο & κοιλιά; esta vocal fusionou-se cun /i/ næs mas de læs pallabræs & /u/ næs que quedæn, magar varia’ la distribuçon cul dialectu. Un diasystema tenrìæ por tanto q’apresentar un diaphonema subiacente addicional /y/ cun rieglræs gëneratives q’explicæn la distribuçon dialectal.[90] Similarmente l systema diaphonèmicu de Geraghty (1983) vaî alhen de l nucleu commun, marcando contrastes que mal apahecen in delhæs de variantes;[91] Geraghty argumenta que pol amor de los vezos matrimoniales fijianos que lhevæn a la exposiçon a outros dialectos, los fhalantes son a tener un diasystema q’arrepresenta mùltiples dialectos cumo parte de la suæ competencia communicativa.[92]

Arrepresentaçon

Existen variæs maneiræs d’arrepresenta’ los diaphones na litteratura. Una fhorma ye por acio l IPA, ye a fhazese cun barræs, cumo si fhueræn phonemas, ou cun outros typos de colrtsetes:

  • barres doblres: //bɪt// [93]

  • signos d’exclamaçon: !bɪt![94]

  • barræs verticales: |bɪt| [95]

  • colrtsetes curvos: {b.ɪ.t} [96]

El conceitu nun requier la formaçon d’un systema de transcripçon. Los diaphones son a arrepresentase ente barræs doblres.[97] Esti ye l casu, por exemplo d’Orten (1991) & Weinreich (1954) u los diaphonemas s’arrepresentæn ente colrtsetes[98].

N esti schema, l angles patron scoces & l accentu de Kirkwall amuœsæn-se por fhazer contraste phonèmicu ente / k / & / x /, ente que RP & GA mal tienen el primeiru, de maneira que lock & loch se pronunciæn de fhorma differente nel primer grupu & de fhorma ermana nel ùltimu.

Los systemas diaphonèmicos nin necessariamente tienen falta utiliza'l IPA. Los diaphonemas son ùtiles eguando un systema de scriptura q'accommode multiples dialectos cun differentes phonologïæs.[99] Ta n dialectologïa, læs transcripçones diaphonèmicæs son a basase pœr outra parte na orthographìæ l idioma, cumo ye l casu de l Automated Book Code de Lee Pederson designau pa informaçon de l Linguistic Atlas of the Gulf States.[100][101] & l systema de transcripçon diaphonèmica usau por Paul Geraghty pa los idiomas Fijianos parientes que gasta un script lhatin modificau.[102]

Vèi tamien

  • Mèthodu comparativu

  • Diasystemas

  • Ernst Pulgram

  • Gràphicu l alphabeto phonètico internacional de los dialectos angleses

  • Grupu lèxicu

  • Morphophonologïa

  • Historia phonològïca de læs vocales anglesæs

  • Robert A. Hall, Jr.

Notes

  1. ^ Variantes norteñæs anglesæs que nun passarun pela fusion pane–pain.

  2. ^ Variantes norteñæs anglesæs que nun passarun la fusion wait–weight.

  3. ^ Pa la finalidà d’esti artìculu, læs grammàticæs panlectales son aquelhæs que codificæn todælæs variantes d’un idioma, mentræs læs polylectales codificæn mènos q’esso.

  4. ^ Essos dialectos pronuncien læs vocales cumo [ɛɪ(x)], [eː], & [ɛɪ], respectivamente; la supposiçon ye que pallabræs cumo straight tienen una fricativa velar subiacente, solo que sin se pronunciar.

Referenciæs

  1. ^ Crystal (2011)

  2. ^ Casu adaptau de Wells (1982:69–71).

  3. ^ Collins & Mees (1999:326), citando Jones (1932)

  4. ^ Chao (1934:364), citando Palmer (1931)

  5. ^ Chao (1946:12) affirma que Jones attribuîu a Palmer la utilizaçon de l tèrminu impressu primeiru, magar Wells (1982:69) citando Jones (1962), attribui a Jones el impulsu l conceitu.

  6. ^ Wells (1982:69)

  7. ^ Twaddell (1935:29)

  8. ^ Chao (1946:12)

  9. ^ Ye ansì cumo s’usen los tèrminos in Kurath & McDavid (1961) (citahos in Wells (1982:70)), Moulton (1961:502), & Jones (1950)

  10. ^ Shores (1984) usa diaphon n essi sen solo q’usa phoneme in vez de diaphonema.

  11. ^ Trask (1996:111)

  12. ^ Stockwell (1959:262)

  13. ^ Stockwell (1959:262), citando Hockett (1955:18–22)

  14. ^ Geraghty (1983:20)

  15. ^ Stockwell (1959:262)

  16. ^ Wells (1982:70) refier-se a esta distincçon cumo “differenciæs na realizaçon phonètica” & “differenciæs ente accentos”, respectivamente.

  17. ^ Nagara (1972:24, 47), citando Weinreich (1953:14, 29)

  18. ^ Nagara (1972:47)

  19. ^ Pederson (1977:274)

  20. ^ Lavandera (1978:173, 177), ãpuntando a Labov (1966)

  21. ^ Wolfram (1991:24)

  22. ^ Romaine (1981:96), ãpuntando a Labov (1969)

  23. ^ Fasold (1991:8–15)

  24. ^ Vèi Romaine (1981:100–106) pa una discussion mas fhonda sobre la competencia n relaçon a læs rieglræs variables.

  25. ^ Fasold (1991:17)

  26. ^ Wolfram (1991:24–25), citando Labov (1966:53)

  27. ^ Nagara (1972:277), citing Weinreich (1953:18)

  28. ^ Weinreich (1954:389–390)

  29. ^ Davis (1973:1)

  30. ^ Allen (1977:169, 226)

  31. ^ Saporta (1965:218–219)

  32. ^ Allen (1977:224) & Stockwell (1959:258) ãpuntando a trabayos anteriores d’essos auctores approximando-se a la mesma meta solo que cun mènos detalles

  33. ^ e.g. Kurath (1957)

  34. ^ particularmente n Sledd (1966)

  35. ^ Allen (1977:227)

  36. ^ Allen (1977:224), citando Kurath & McDavid (1961)

  37. ^ Vèi explicaçon eiquì

  38. ^ Weinreich (1954:395)

  39. ^ See Turner (1966), citau n Wells (1970:245)

  40. ^ Fudge (1969:272)

  41. ^ Wells (1970:232, 240, 243, 245), Wells (1982:73)

  42. ^ Wells (1982:83)

  43. ^ Weinreich (1954:394)

  44. ^ Kaufman (2006:65)

  45. ^ Catherine Bateson, 1967, Arabic Language Handbook, p 75 ff.

  46. ^ Versteegh, 1997, The Arabic Language, p 40 ff, 56 ff

  47. ^ Nagara (1972:48), citando Haugen (1954:11)

  48. ^ Nagara (1972:52)

  49. ^ Riney & Takagi (1999:295)

  50. ^ Nagara (1972:49)

  51. ^ Oliver (1972:362)

  52. ^ Nagara (1972:9)

  53. ^ Pulgram (1964:66) reitera esti puntu a l dizir, “Visto que cada stau ye un systema consistiendo n miembros que se definen exclusivamente polæs suæs relaçones mutuæs, dous systemas non idènticos qualquier han ser necessariamente incommensurables, por nun poder identificase dal elemento cun qualquier outru elemento nel outru. … structuralmente nun podemus identificar ou mesmo comparar qualquier phonema-vocal hispañol cun qualquier phonema-vocal italianu, por ser un miembru d’un systema de cinco vocales intrinsecamente differente d’un miembru d’un systema de siete.”

  54. ^ Nagara (1972:54), citando Shen (1959:7) & Haugen (1954:10–11)

  55. ^ Diebold (1961:107)

  56. ^ Silverman (1992:289)

  57. ^ Haugen (1950:212)

  58. ^ Golston & Yang (2001:40)

  59. ^ Goodman (1967:44). El auctor nota (p.48) un processu parallelu cun paraxismos culturalmente definidos & offreç el tèrminu “diamorphìa gëstual” pante esti phenòmeno.

  60. ^ McMahon (1996:441), citando Brown (1972) & Newton (1972) cumo potencialmente iniciando tal debate.

  61. ^ Trudgill (1983:29)

  62. ^ Ornstein & Murphy (1974:156)

  63. ^ Trudgill (1974:135)

  64. ^ Trudgill (1983), capìtulu 1

  65. ^ Yaeger-Dror (1986:916)

  66. ^ Wells (1982:72)

  67. ^ Weinreich (1954:390)

  68. ^ Smith (1967:311)

  69. ^ Chao (1946:12)

  70. ^ Troike (1970:65), citau n Campbell (1971:194)

  71. ^ Rosner & Pickering (1994:325), ãpuntando a datos de Verbrugge et al. (1976)

  72. ^ Trudgill (1983:10)

  73. ^ Ornstein & Murphy (1974:152); los auctores ãpuntæn a outros crioulhistas cumo Charles-James Bailey & Derek Bickerton cumo expandiendo essi conceitu a l explica’ la variaçon de l fhalante.

  74. ^ Una revindicaçon semeyante occurre n Francis (1983:18)

  75. ^ Bickerton (1973:643)

  76. ^ Wells (1982:70)

  77. ^ Wells (1982:69, 71)

  78. ^ N una lhiña pahecida, Wolfram (1991:25) argumenta que la variable linguìstica ye essencialmente una construcçon sociolinguìstica.

  79. ^ Wells (1982:71, 76)

  80. ^ Wells (1982:76)

  81. ^ Allen (1977:221)

  82. ^ Kurath (1964), citau n Allen (1977:221)

  83. ^ In Kurath (1957:117), Kurath nota que la incidencia de vocales inante /r/ varìæ considerablemente ente los dialectos, requiriendo special attençon, solo que sin difficultahes seriæs.

  84. ^ Kurath (1957:120)

  85. ^ Bickerton (1975:302), ãpuntando particularmente pa l capìtulu 8 de Trudgill (1974)

  86. ^ Trudgill (1974:141)

  87. ^ In Trudgill (1983:11–12, 45–46), l auctor ãpunta q’existen fhalantes de Norwich que nun imitæn cun precision la fhala de los outros, & apresentæn “hyperdialectismos” (similar a hypercorrecçon); talos fhalantes podrìæn tener una grammàtica differente, mènos polylectal que la descripta n Trudgill (1974)

  88. ^ citaho n Trudgill (1983:29)

  89. ^ Ballard (1971:267)

  90. ^ Kazazis (1976:515)

  91. ^ Geraghty (1983:19, 20)

  92. ^ Geraghty (1983:64)

  93. ^ e.g. Trudgill (1974)

  94. ^ e.g. Sledd (1966)

  95. ^ Trask (1996:111)

  96. ^ por exemplo Smith (1967:312); essi agrupamiento vien de la interpretaçon de Smith’s de que l diaphonema arrepresenta correspondenciæs morphophonèmicæs mas que phonèmicæs.

  97. ^ Cadora (1970:14, 18); similarmente, lhiñæs onduladæs doblres (≈) indiquen opposiçones dientro d’un diasystema de la mesma fhorma que læs lhiñæs onduladæs (~) indicæn opposiçones phonèmicæs dientro d’una variante individual.

  98. ^ Orten (1991:50)

  99. ^ Jones (1950), citau n Householder (1952:101)

  100. ^ Pederson (1987:48, 51)

  101. ^ Pederson (1989:54)

  102. ^ Geraghty (1983:19–22)

Fhøntes

  • Allen, Harold B. (1977), “Regional dialects, 1945–1974”, American Speech, 52 (3/4): 163–261, doi:10.2307/455241, JSTOR 455241

  • Bailey, Beryl L. (1971), “Jamaican Creole: Can dialect boundaries be defined?”, in Hymes, Dell (ed.), Pidginization and Creolization of Languages, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 341–348

  • Bailey, Charles-James N. (1973), Variation and Linguistic Theory, Arlington, VA: Center for Applied Linguistics

  • Ballard, W.L. (1971), “Review: Linguistic change and the Saussurian paradox”, American Speech, 46 (3/4): 254–270, doi:10.2307/3087780, JSTOR 3087780

  • Berdan, R. (1977), “Polylectal comprehension and the polylectal grammar”, in Fasold, R.W.; Shuy, R.W. (eds.), Studies in Language Variation, Washington, D.C.: Georgetown University Press

  • Bickerton, Derek (1973), “The nature of a creole continuum”, Language, 49 (3): 640–669, doi:10.2307/412355, JSTOR 412355

  • Bickerton, Derek (1975), “[Untitled review]”, Journal of Linguistics, 11 (2): 299–308, doi:10.1017/s0022226700004631

  • Brown, Gillian (1972), Phonological rules and dialect variation, Cambridge: Cambridge University Press

  • Cadora, Frederic J. (1970), “Some linguistic concomitants of contactual factors of urbanization”, Anthropological Linguistics, 12 (1): 10–19

  • Campbell, Lyle (1971), “[untitled review]”, Language, 47 (1): 191–209, doi:10.2307/412198, JSTOR 412198

  • Chao, Yuen-Ren (1934), “The non-uniqueness of phonemic solutions of phonetic systems”, Bulletin of the Institute of History and Philology, Academica Sinica, 4 (4): 363–397

  • Chao, Yuen-Ren (1946), “The logical structure of Chinese words”, Language, 22 (1): 4–13, doi:10.2307/410329, JSTOR 410329

  • Collins, Beverly; Mees, Inger (1999), The Real Professor Higgins: the Life and Career of Daniel Jones, Berlin & New York: Mouton de Gruyter

  • Crystal, David (2011), A Dictionary of Linguistics and Phonetics (sexta ed.), Blackwell Publishing

  • Davis, Lawrence (1973), “The diafeature: An approach to structural dialectology”, Journal of English Linguistics, 7 (1): 1–20, doi:10.1177/007542427300700101

  • De Camp, David (1971), “Implicational scales and sociolinguistic linearity”, Linguistics, 73: 30–43

  • Diebold, A. Richard (1961), “Incipient bilingualism”, Language, 37 (1): 97–112, doi:10.2307/411253, JSTOR 411253

  • Fasold, Ralph (1991), “The quiet demise of variable rules”, American Speech, 66 (1): 3–21, doi:10.2307/455431, JSTOR 455431

  • Francis, W.N. (1983), Dialectology: An Introduction, 1, London and New York: Longman

  • Fudge, E.C. (1969), “Syllables”, Journal of Linguistics, 5 (2): 253–286, doi:10.1017/s0022226700002267

  • Geraghty, Paul A. (1983), “The history of the Fijian languages”, Oceanic Linguistics Special Publications, 19: i, iii–iv, vii–xxv, 1–483

  • Golston, Chris; Yang, Phong (2001), “White Hmong loanword phonology”, in Fèry, A.D. Green; van de Vijver, R. (eds.), Proceedings of HILP, 5, University of Potsdam: Potsdam, pp. 40–57

  • Goodman, John Stuart (1967), “The development of a dialect of English-Japanese Pidgin”, Anthropological Linguistics, 9 (6): 43–55

  • Hall, Robert A., Jr. (1965), “Fact and fiction in grammatical analysis”, Foundations of Language, 1 (4): 337–345

  • Hankey, Clyde T. (1965), “”Tiger,” “tagger,” and [aɪ] in Western Pennsylvania”, American Speech, 40 (3): 225–229, doi:10.2307/454074, JSTOR 454074

  • Haugen, Einar (1950), “The analysis of linguistic borrowing”, Language, 26 (2): 210–231, doi:10.2307/410058, JSTOR 410058

  • Haugen, Einar (1954), “Problems of bilingual description”, Relatorio de la Quinta Reunion de la Mesa Redonda Annual sobre Linguìsticæs & Inseñu d’Idiomas, serie de Monographìæs sobre Lhinguæs & Linguìstica de la Universidà de Georgetown7, Washington, D.C.: Georgetown University Press, pp. 9–19

  • Haugen, Einar (1956), “Bilingualism in the Americas: A Bibliography and Research Guide”, American Speech, 31 (26)

  • Hockett, Charles (1955), Manual of Phonology, Indiana University Publications in Anthropology and Linguistics, 11, Baltimore: Waverly Press, Inc

  • Householder, Fred, Jr. (1952), “[untitled review]”, International Journal of American Linguistics, 18 (2): 99–105, JSTOR 1263295

  • Jones, Daniel (1932), “The theory of phonemes, and its importance in practical linguistics”, Annales de l Primer Congressu Internacional de Scienciæs Phonèticæs, Amsterdam

  • Jones, Daniel (1950), The Phoneme: Its Nature and Use (1st ed.), Cambridge: W. Heffer

  • Jones, Daniel (1962), The Phoneme: Its Nature and Use (Second ed.), Cambridge: Cambridge University Press

  • Kaufman, Terrence (2006), “Symbolism and change in the sound system of Huastec”, in Hinton, Leanne; Nichols, Johanna; Ohala, John (eds.), Sound Symbolism, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 63–75

  • Kazazis, Kostas (1976), “[untitled review]”, Language, 52 (2): 514–516, doi:10.2307/412579, JSTOR 412579

  • Kurath, Hans (1957), “The binary interpretation of English vowels: A critique”, Language, 33 (2): 111–122, doi:10.2307/410723, JSTOR 410723

  • Kurath, Hans (1964), “British sources of selected features of American pronunciation: Problems and methods”, n Abercrombie, D.; Fry, D.B.; MacCarthy, P.A.D.; Scott, N.C.; Trimm, L.M. (eds.), In Honour of Daniel Jones, London: Longmans, Green, pp. 146–155

  • Kurath, Hans; McDavid, Raven, Jr. (1961), The Pronunciation of English in the Atlantic States, Ann Arbor: The University of Michigan Press

  • Labov, William (1966), The Social Stratification of English in New York City, Washington, D.C.: Center for Applied Linguistics

  • Labov, William (1969), “Contraction, deletion, and inherent variability in the English copula”, Language, 45 (4): 715–762, doi:10.2307/412333, JSTOR 412333

  • Lavandera, Beatriz R. (1978), “Where does the sociolinguistic variable stop?”, Language in Society, 7 (2): 171–182, doi:10.1017/s0047404500005510

  • McMahon, April S. (1996), “ [untitled review]”, Phonology, 13 (3): 439–445, doi:10.1017/s0952675700002724

  • Moulton, William G. (1961), “The dialect geography of hast, hat in Swiss German”, Language, 37 (4): 497–508, doi:10.2307/411352, JSTOR 411352

  • Moulton, William G. (1985), “[untitled review]”, Language in Society, 14 (4): 563–567, doi:10.1017/s0047404500011581

  • Nagara, Susumu (1972), “Japanese Pidgin English in Hawaii: A Bilingual description”, Oceanic Linguistics Special Publications, University of Hawaii Press, 9: i, iii–v, vii–xvi, 1, 3–322

  • Newton, Brian (1972), The Generative Interpretation of Dialect: A Study of Modern Greek Phonology, Cambridge: Cambridge University Press

  • Oliver, Joseph (1972), “Diatype identification in a bilingual community”, Anthropological Linguistics, 14 (9): 361–367

  • Ornstein, Jacob; Murphy, Paul (1974), “Models and approaches in sociolinguistic research on language diversity”, Anthropological Linguistics, 16 (4): 141–167

  • Orten, Elise (1991), The Kirkwall accent, University of Bergen

  • Palmer, H.E. (1931), The principles of Romanization with special reference to the Romanization of Japanese, Tokyo

  • Pederson, Lee (1977), “Studies of American Pronunciation since 1945”, American Speech, 52 (3/4): 262–327, doi:10.2307/455242, JSTOR 455242

  • Pederson, Lee (1987), “An automated book code (ABC)”, Journal of English Linguistics, 20: 48–71, doi:10.1177/007542428702000104

  • Pederson, Lee (1989), “AAM phonology”, Journal of English Linguistics, 22: 54–56, doi:10.1177/007542428902200109

  • Pulgram, Ernst (1964), “Structural comparison, diasystems, and dialectology”, Linguistics, 2 (4): 66–82, doi:10.1515/ling.1964.2.4.66

  • Reed, David (1972), “Toward a diasystem of English phonology”, n Alatis, James E. (ed.), Studies in Honor of Albert H. Marckwardt, Washington, D.C.: Teachers of English to Speakers of Other languages, pp. 135–141

  • Riney, T.; Takagi, N (1999), “Global foreign accent and voice onset time among Japanese EFL speakers”, Language Learning, 49 (2): 275–302, doi:10.1111/0023-8333.00089

  • Romaine, Suzanne (1981), “The status of variable rules in sociolinguistic theory”, Journal of Linguistics, 17 (1): 93–119, doi:10.1017/s0022226700006794

  • Rosner, B.S.; Pickering, J.B. (1994), Vowel Perception and Production, Oxford: Oxford University Press

  • Saporta, Sol (1965), “Ordered rules, dialect differences, and historical processæs”, Language, 41 (2): 218–224, doi:10.2307/411875, JSTOR 411875

  • Shen, Yao (1952), “Departures from strict phonemic representations” (PDF), Language Learning, 4 (3–4): 83–91, doi:10.1111/j.1467-1770.1952.tb01189.x, hdl:2027.42/98384

  • Shen, Yao (1959), “Some allophones can be important” (PDF), Language Learning, 9 (1): 7–18, doi:10.1111/j.1467-1770.1959.tb01124.x, hdl:2027.42/98164

  • Shores, David (1984), “The stressed vowels of the speech of Tangier Island, Virginia”, Journal of English Linguistics, 17: 37–56, doi:10.1177/007542428401700104

  • Silverman, Daniel (1992), “Multiple scansions in loanword phonology: Evidence from Cantonese”, Phonology, 9 (2): 289–328, doi:10.1017/s0952675700001627, hdl:10150/227271

  • Sledd, James H. (1966), “Breaking, umlaut, and the southern drawl”, Language, 42 (1): 18–41, doi:10.2307/411598, JSTOR 411598

  • Smith, Henry Lee, Jr. (1967), “The concept of the morphophone”, Language, 43 (1): 306–341, doi:10.2307/411400, JSTOR 411400

  • Stockwell, Robert (1959), “Structural dialectology: A proposal”, American Speech, 34 (4): 258–268, doi:10.2307/453704, JSTOR 453704

  • Trager, George L.; Smith, Henry L, Jr. (1951), An outline of English structure, Studies in Linguistics occasional papers, 3, Norman, OK: Battenberg Press

  • Trask, Robert L. (1996), A Dictionary of Phonetics and Phonology, London: Routledge

  • Troike, Rudolph (1970), James, E. (ed.), "Receptive competence, productive competence, and performance", Georgetown University Monograph Series on Languages and Linguistics, 22, pp. 63–74

  • Troike, Rudolph (1971), “Overall pattern and generative phonology”, in Allen, Harold B.; Underwood, Gary N. (eds.), Readings in American Dialectology, New York: Appleton-Century-Crofts, pp. 324–342

  • Trubetzkoy, Nikolai (1931), “Phonologie et gèographie linguistique”, Travaux du Cercle Linguistique de Prague, 4: 228–234

  • Trudgill, Peter (1974), The Social Differentiation of English in Norwich, Cambridge: Cambridge University Press

  • Trudgill, Peter (1983), On Dialect: Social and Geographical Perspectives, New York: New York University Press

  • Turner, G.W. (1966), The English Language in Australia and New Zealand, London: Longmans

  • Twaddell, W. Freeman (1935), “On defining the phoneme”, Language, 11 (1): 5–62, doi:10.2307/522070, JSTOR 522070

  • Verbrugge, Robert R.; Strange, Winifred; Shankweiler, Donald P.; Edman, Thomas R. (1976), “Consonant environment specifies vowel identity”, Journal of the Acoustical Society of America, 60 (1): 213–224, doi:10.1121/1.381066

  • Voegelin, C.F. (1956), “Phonemicizing for dialect study: With reference to Hopi”, Language, 32 (1): 116–135, doi:10.2307/410660, JSTOR 410660

  • Weinreich, Uriel (1953), “Languages in contact, findings and problems”, Publications of the Linguistic Circle of New York, 1, New York: Linguistic Circle of New York

  • Weinreich, Uriel (1954), “Is a structural dialectology possible?”, Word, 10 (2–3): 388–400, doi:10.1080/00437956.1954.11659535

  • Wells, John Christopher (1970), “Local accents in England and Wales”, Journal of Linguistics, 6 (2): 231–252, doi:10.1017/S0022226700002632

  • Wells, John Christopher (1982), Accents of English: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press

  • Wilson, John; Henry, Alison (1998), “Parameter setting within a socially realistic linguistics”, Language in Society, 27 (1): 1–21, doi:10.1017/s0047404500019709

  • Wolfram, Walt (1982), “Language knowledge and other dialects”, American Speech, 57 (1): 3–18, doi:10.2307/455176, JSTOR 455176

  • Wolfram, Walt (1991), “The linguistic variable: Fact and fantasy”, American Speech, 66 (1): 22–32, doi:10.2307/455432, JSTOR 455432

  • Yaeger-Dror, Malcah (1986), “ [untitled review]”, Language, 62 (4): 917–923, doi:10.2307/415180, JSTOR 415180

Documentaçon addicional

  • Bailey, Charles-James (1970), “A new intonation theory to account for pan-English and idiom-particular patterns”, Research on Language & Social Interaction, 2 (3): 522–604, doi:10.1080/08351817009370242

  • Bailey, Charles-James N. (1972), “The integration of linguistic theory: Internal reconstruction and the comparative method in descriptive analysis”, in Stockwell, Robert P.; Macaulay, Ronald K.S. (eds.), Linguistic Change and Generative Theory, Bloomington: Indiana University Press, pp. 22–31

  • Francescato, Giuseppe (1959), “A case of coexistence of phonemic systems”, Lingua, 8: 78–86, doi:10.1016/0024-3841(59)90005-1

  • Halle, Morris (1962), “Phonology in generative grammar”, Word, 18 (1–3): 54–72, doi:10.1080/00437956.1962.11659765

  • Hausmann, Robert B. (1975), “Underlying representation in dialectology”, Lingua, 35 (1): 61–71, doi:10.1016/0024-3841(75)90073-x

  • Hockett, Charles (1967), The State of the Art, The Hague: Mouton

  • Keyser, Samuel Jay (1963), “[untitled review of The Pronunciation of English in the Atlantic States]”, Language, 39 (2): 303–316, doi:10.2307/411215, hdl:2027/uc1.32106001579140, JSTOR 411215

  • Siertsema, B. (1968), “Pros and cons of macro-phonemes in new orthographies: (Masaba spelling problems)”, Lingua, 21: 429–442, doi:10.1016/0024-3841(68)90066-1

30.7.20

Læs mũîthes maneiræs de mentinos a nòs mesmos

mentinos
Læs mũîthæs maneiræs de mentinos a nòs mesmos
Como sohes d'honestos cun vòs outros?

Todu l mundo niega daquè. L autoinganhu, ou mentise a sigo, ye simplemente una falsa crencia motivada. læs crenciæs falsæs son a satisfazer necessidahes psýchicæs de la persona (por exemplo, infhoutu næs propriæs capacidahes). Lo que vien son delhæs mentiræs de læs que nos contamus a nòs outros mesmos.

  1. Ignorancia ye felicidà.

Un de los problemas mas diffìciles tratando de caltene' læs metæs personales ye como persistir cara a commentarios negativos. La ignorancia tàctica ye a adiudar pa ser a persistir. Como? Evitando fhøntes de informaçon que vos tyegæn a demotivar (Benabou & Tirole 2002). Por exemplo, daquien que diz "ta que la muœrte nos xebre" na cerimonia de matrimonio nun tien falta star a l par de læs statìsticæs de divorcio.

  1. Negaçon de la realidà.

La negaçon ye una defensa psýchica que todos gastamus contra læs realidahes externæs pol amor de crear una falsa sensaçon de segurança. La negaçon ye a ser una defensa protectora pante noticiæs insupportables (por exemplo, el diagnòsticu l càncer). Na negaçon, la xhente diz pante sigo, "esto nun sta passando." Por casu, los alcohòlicos q'insistæn nun tener problemas cun la bebida.

  1. Sobreinfhoutu.

Personæs que se per infhoutæn n elhæs mesmæs piensæn ser benditæs, ser bien queridæs por outræs personæs & que tiraran pa lantre. (Cumo dizæn los adhesivos næs defensæs de los cotses: "Xhesus quier-te, pero you sou l favoritu sou"). Por exemplo, el 90% de los conductores piensæn star pœr riba la media, & 94% de los professores d'una gran universidà piensæn ser mas bœnos que l professor medio. Un optimismo pouco realista ye a tener importantes conseqüenciæs pa la salude. La psychòlogo Loren Nordgren (2009) constatou q'ente un corru de xhente que trataba quitase de fumar, los q'outorgabæn classificaçones specialmente altæs a la propria fhuœrça de voluntà tenìæn mas probabilidahes de falhar.

  1. Autodenigraçon.

Esti comportamiento ye a considerase l oppuœsto a l excessu d'infhoutu. Si una persona tien duldæs sobre la verdadeira capacidà de sou & tien axoriçu por discobrir quala ye la suæ verdadeira capacidà, ha abstenese de fhaer un trabayu que seya a arrevelar que tien una capacidà baxa. N essi casu, un disimpeñu exitosu podrìæ attribuìse a la maña, mentræs q'un disimpeñu infructuosu podrìæ externalizase por falta d'una bøna preparaçon.

  1. Como mi presta que me vean.

A la xhente presta-y apercibise favorablemente a si mesmo & tamien por outra xhente, sì q'ansì delhæs de traçæs de personalidà que conlhevæn un altu valor social (altruismo & honestidà) nun son directamente observables pa los forasteiros. læs nuœssæs acçones, pœr ayures, offrecen una vista de la nuœssa personalidà & gustos (Benabou & Tirole, 2004). Por exemplo, dar denheiro a xhente mèndigo ou altera' læs photos de l perfil de Facebook por honrar a læs vìctimæs d'una nuœva disgracia.

  1. Fallacia d'evidencia supprimida.

La xhente tiende a adopta' la informaçon que sofhita læs crenciæs de sou & a refhugar informaçon que læs contradiz. Por exemplo, la xhente requier mas informaçon p'acceitar una idea indeseable que pa una deseable.

  1. Uvæs azedæs.

Na fàbula de Aesopos, el raposu sfhuœrça-se por pone' læs manos n una parra de gustosæs uvæs, sì q'ansì falha n todælæs tentativæs d'apañalæs; N essi puntu, el raposu autoconvence-se de que da veræs nun querìæ tanto essæs uvæs. Na presencia de dissonancia (consciencia de differentes crehenciæs), la persona siente-se psychicamente mal a gusto & procura reduzila. La razon ye por caltener una idea positiva de sigo.

  1. You & outros.

Los psychòlogos utilizæn el tèrminu attribuçones (ou causæs) pa læs explicaçones de la xhente sobre los acontecemientos de læs suæs vidæs. Tendemus a concede'l nuœssu èxitu a la capacidà de resilencia de l nuœssu character & los nuœssos falhos a circumstanciæs disafortunadæs. Por exemplo, quando dizimus: "Falhæsti, por nun te sfhorçar abondo; falhei por tener dolor de cabeça a l nun poder dormir toda la nœithe pol fhiyu". Xhente alcohòlico queda feliz diziendo-se a si mesmo que "simplemente nun lo ye a evitar" pol amor de tener una disculpa que permitta persistir.

L aspectu principal d'essæs mentiræs ye que la xhente trata (ou anda a la cata de) evidenciæs de maneira motivada & sesgada. L autoenganhu ye a ser cumo una droga, amorteciendo la dura realidà ou pesllando los wœyos pante la diffìcile qüestion d'arrexhuntar evidenciæs & pensamientos (Churchland, 2013). Cumo Voltaire commentou ha mũîthu tiempu, "la illusion ye l primeiru de todolos prestos".

Referenciæs

  • Benabou, R. & Tirole, J. (2004). Willpower and personal rulæs (Fhuœrça voluntà & rieglræs personales). Journal of Political Economy, 112(4): 848-886.

  • Churchland P. (2013) Touching A Nerve. (Tocando un nerviu). W.W. Norton & Company.

  • Elster J (2009) Explaining Social Behavior: More Nuts and Bolts for the Social Sciencæs 2nd Edition. (Explicando l comportamiento social: mas tuœrcæs & tornielhos pa læs scienciæs sociales). Cambridge University Press.

  • Gloman R et al. (2016) The Preference for Belief Consonance, Journal of Economic Perspectives—Volume 30, Number 3—Pagæs 165–188 (La preferencia pola consonancia de crehenciæs).

  • Nordgren, L. F., Harreveld, F. V., Pligt, J. V. D., (2009) The Restraint Bias: How the Illusion of Self-Restraint Promotæs Impulsive Behavior. (El siesgu de la contençon: como la illusion de l autocontençon promuœve l comportamiento compulsivo). Psychological Science, 20(12), 1523-1528.

Fhønte

Sobre l auctor

Shahram Heshmat, Ph.D., ye professor eméritu associau d'economía de la salude de læs addicçones na University of Illinois in Springfield.

12.7.20

Como la bayura transformou læs Falkland

 
"Fhame que spera fhartura, nun ye fhame, ye bayura."
Nota: esta publicaçon vien scrita na version simplificada (collateral).
Por Larissa MacFarquhar
falklands 1
Islla Bleaker, næs Falkland, março. fotografìa de Maroesjka Lavine pa l New Yorker.
Nos ùltimos trenta anhos, læs isllæs deixarun de ser un territorio probe, principalmente de colonos britànicos, tornando-se un territorio rico, cun una poblaçon de l mundo inteiro.
Ye un sitiu p'abellugase n tiempos d'andaç. A fhuœra la vilha existen kilòmetros & kilòmetros de tierra valreiro & poucæs stradæs. Nada nenyures alhen d'herba blranco, carbæs fhoscæs & atsapladæs pròximæs a l suœlu, & penhæs. Mal a penæs montes baxos & n sin fhaer viesca, ansì q'ha hi pouco que torge l airon incessante que soplra de l mar. Ye per tranquillo, polo mènos a l diminui'l airon, & ha hi a los que yos resulta difìcile l silencio & la vacuidà. Indenantea la gerra, el 1982, delhæs de læs mayoræs quintanæs fhazìæn trabayar dezenæs d'homes, & habìæ assentamientos cun quarenta ou cinqüenta personæs viviendo n elhos, sì q'ansì la mayorìa d'essa xhente martsou, mudou-se ou emigrou. Wœy, ha hi una persona cada venti km². Delhæs de læs casæs vieyæs cincæn vaziæs & abandonadæs; a outros abasnaræn-los a fhuœra de los assentamientos, mal dexando una wœlga de lheira a tras, por andar a cabalho la xhente que vivìæ ende.
A læs veiræs de læs duæs isllæs mayores, Gran Malvina & Soledà, existen mas de setecientæs isllæs minoræs, delhæs valreiræs, outræs habitadæs por mal una ou duæs familiæs: delhæs casæs, delhos alternadores, una pista d'aviaçon. Ha hi conduçones hidràulicæs & conexion a la Rede. Cun un frigo grande abondo, unu ye a cincar eiquì sin mas contatu meses. Cincar mas tiempu, si unu sabe vivir cumo la xhente vivìæ eiquì t'ha bien pouco: matando & corando la propria recielha, catando vacæs, apañando wœvos d'aves marinhæs & bagæs de murtilha, cavando a por alteria combustible. De la de la gerra cun l Argëntina, quando la xhente scapaba de la vilha & apahecìæ pelæs quintanæs de læs fhaziendæs, nun habìæ mũîtha preocupaçon por dayos de comer, tampouco a los militares britànicos que s'abellugabæn drientro curripæs & cabanhonos de tosquilar. Los fhazendeiros tenìæn tyousæs, incontables oveyæs, fharinha & açùcare n fardelæs de cinquenta kilos.
Nos ciento-cinquenta anhos que læs Isllæs Falkland tienen sido un distante puœstu adelantrau de l Imperio Britànico, mũîthos homes tienen venido de læs Tierræs Altæs de Scocia a trabayar de pregeiros, siendo læs isllæs extrañamente asemeyadæs a læs Shetlands ou a la Islla de Skye -- el panorama fhoscu & penhascosu; la tyuvia galerniega; la proximidà l mar -- cumo si un catsu de Scocia xebrare pa l Atlàntico & martsare oîtho-mil milhæs a l sur, passando pœr Irlanda, de puœis Portugal, de puœis pœr Marruœcos & Mauritania & Senegal, passando pelæs marinhæs de l Brasil & l Uruguai, & aportando pa pousar mal a penæs a delhæs centenæs de kilòmetros a l norte de l Antàrtica. Solo q'eiquì, nos dìæs quando l aire ye per nidio & claro, la xhente sabe q'un iceberg flutuante ha d'andar pròximu. & Eiquì ha hi pinguinos a la veira l awa: pinguinos-rey d'un metro & mediu cun babeiros de yema wœvu; pinguinos blrinca-penhæs cun plumæs prietæs spetadæs na cabeça talque pelos dourahos; papùæs de gorretos capritsosos. Pœr março, ente que l andaç circulaba, los pinguinos nun tenìæn nada que fhazer. Andabæn de muda, intos nun podìæn nin nadar nin comer. La muda, diz la xhente, ye cansa & incòmoda. Los pinguinos andabæn de pie cabo læs holæs, de lhumbu scontra l airon, sperando que læs plumæs baltiaræn.
D'outra parte, quando l'andaç venga, egual nun ha hi scapatoria. Dous vuœlos comerciales parten de læs isllæs cada selmana: unu a Punta Arenas, nel sur de Tsile, los sàbados, & unu los miercoles, a São Paulo. Mesmamente n èpochæs normales, essos vuœlos tienen que se cancellar freqüentemente polæs torbæs fhuœrtes n aeropuœrtu & tienen-se hagora interrumpido intrambos vuœlos. Existen vuœlos militares pa Gran-Bretaña, solo que dependen d'una scala por repostar, & tantos paìses pesllarun læs fronteiræs que n variæs selmanæs nun houbo vuœlos & læs isllæs quedarun da fheitho xebradæs de l mundo. Houbo un barcu que trahìæ fruîta & produtos secos & correos una vegada a l mes de Montevideo & fhazìæ la ronda de los assentamientos, solo q'esso fhoi ya ha mũîthu tiempu. A la xhente que vive næs fhaziendæs mas remotæs avisarun-lo de que si se ponìæ malo, nun habrìæ quien fhueræ venir buscalo; por tanto, læs personæs cun problemas andæn martsando pa la ùnica vilha -- Stanley, na Soledà - si son a martsar.
T'ha pouco, læs Isllæs Falkland yeræn una colonia quasj que feudal, unde una Gran-Bretaña arcàdica passada se preservaba n microcosmos -- una poblaçon de mil-oîtho-cientos, territorialmente un pouco mas grande que Jamaica. Los de læs isllæs, quasj que todos revindicando ascendencia britànica, comìæn comida britànica & tyantabæn quintanales britànicos, cun parterres intyenos de flrolres & nomos. Cun Union Jacks ondeando nos sous vehìculos & hibernadeiros. Dabæn-se a demostraçones de patriotismo ralræs na madre patria: celebrabæn l aniversario la reyna & cantabæn l hinu nacional cada domingo na cathedral. Quando los islleños mas vieyos tsarrabæn de Gran-Bretaña -- nun daba mas nun tener staho nunca ende, & que læs suæs familiæs stuvieræn ya næs Falkland de magar ha ya cinco castræs --, tyamabæn-la "lhar".
John Fowler aportou n barcu-correu l 1971. Spuœis de varios dìæs terribles na mar, acordou a læs quatro ou cinco de la mañana descobriendo que l navìo apararæ. Txubîu a l panel na roupa dormir & vîu q'amarraræn nel cai de Stanley -- la vilha queda a unæs poucæs de caleyæs pel pindiu n riba l puœrtu, casinæs blranquæs cun teithos de colores, l aire que guœl a fhumo alteria -- & vîu lo q'avultabæn ser très quartos de la poblaçon xhunto n tierra saludando la nave. Pante si, acabante acordar & disorientau por apahecer publicamente cun roupa de dormir, yera una vision onìrica n 1971 -- ermana de l Anglaterra de venti-cinco anhos indenantea; los homes de corbata & mackintosh, læs muyeres cun la roupa q'elhi s'alcordaba de tener lhevaho la maî de la que yera nenhu.
D'aquelha, læs Falkland yeræn probæs & stabæn smolrecidæs, perdiendo tanta xhente por emigraçon que pahecìæ que l colletivu pelligraba extingise & deixa' læs isllæs abandonadæs. Nun habìæ quien saber q'andabæn de fheitho a piques de camudar surprehendentemente: q'una castra mas tarde serìæn irreconhocibles, la polìtica trasformarìæ-se, la poblaçon doblrarìæ-se & entemicerìæ-se, la suæ identidà mutarìæ-se. Ye la mosca-la-fruîta de læs sociedahes -- un minùsculu organismu social que metamorfoseou très sieglos d'historia n venti anhos.
Todo camudou pante læs Falkland por una cadena d'acontecemientos disincadenada pola decision de l gëneral Leopoldo Galtieri, d'aquelha presidente de l Argëntina, d'invadilæs, n abril 1982. L Argëntina ha mũîtho que reclamaba læs isllæs, que quedæn a très-cientos kilometros de la costa, & magar tenela derrotada na gerra, revindica-læs indagora. Afirma se' læs Falkland una colonia illegal, poblada por implantes que London mandou, & sta' læs fhuœrçæs britànicæs ende impediendo scapar a los de læs isllæs p'Argëntina.
N un referendum el 2013, todos, cun exceçon de très eleitores, otarun por remanecer cumo territorio britànico autònomo, sì q'ansì læs Falkland nun son ya britànicæs tanto cumo lo fhuerun. Tornarun-se un sitiu u la xhente vien de l mundo inteiro, por toda mena razones -- itinerantes sin raizes, trabayadores temporales, xhente scapando por polìtica n casa. Pœr febreiro, aportou una delegaçonina arrepresentando unos tsinos de Hong Kong q'andabæn de los nervios cun Peking. Delhos de surafricanos blrancos apahecierun; intamando março, un contratista divorciau de Kapstaad, que salieræ recientemente de diez anhos de prision, nel Kuwait, anduvo pœr oficinæs de Stanley cun un maçu cartæs de vjsita. Cun todo la pression costante de la revindicaçon argëntina oblriga a los de læs isllæs a defender ante l mundo ser elhos daquè mas q'un corru aleatoriu de colonos, nun compartiendo ma la tierra u viven.
Ta très-cientos anhos ha, læs Falklands stabæn dishabitadæs, quitando lhobos, focæs & pàxaros d'islla -- pinguinos, maveæs, skùæs, tiranos terrestres de cara scura. El 1690, un capitan britànicu, John Strong, fhixzo la primer baxada a tierra de la que se tien noticia, solo que nun remanecîu mũîthu tiempu. Un assentamiento frances stablicîu-se nos anhos 1660's & aìna s'intregou a los hispañoles. a l in par d'aquelha unos quantos anhos, los britànicos caltuvierun un puœstu adelantrau na islla de Saunders, cabo la Gran Malvina, solo que lhœw de conflitos cun los hispañoles decidierun nun vali' la pena n denheiro & arretornarun pa casa, deixando una placa plombo afirmando la soberanìa britànica. Los hispañoles caltuvierun una guarniçon na Soledà quarenta anhos a l final de l sieglo XVIII &, nos 1820's, so autorizaçon de Buenos Aires, un comerciante ganadeiru hugonote d'Hamburg contratou gaùtsos de l continente & iniciou un assentamiento que durou unos anhos ta distruyilu una canhoneira americana. Los britànicos recuperarun læs isllæs el 1833, sì q'ansì nun fhoi ta los 1840's quando fundarìæn una vilha n Stanley.
De puœis vieno xhente d'ayures pœr barcu -- criadores d'oveyæs d'Anglaterra, pescadores de Scandinavia, caçadores de focæs de Connecticut, balheneiros, piratas. Quasj un sieglo, el puœrtu de Stanley stuvo intyenu de naves abandonadæs que se sguarnieræn na terrible travessìa arrodiando l Cabu d'Hornos -- el trayetu que garrabæn los garimpeiros europeos q'andabæn a la fiebre l ouro n California. Mũîthos marinheiros desertabæn -- traumatizaba-los el roce cun la muœrte, ou simplemente amoriabæn horriblemente spuœis de la dura travessìa dende Montevideo. Scondìæn-se n Camp (una anglicizaçon de "campo" -- næs Falkland sinifica ayures u nun ye vilha --) ta que la nave partìæ. Mas tarde, la xhente aportou n yates -- amarrabæn nel puœrtu Stanley diendo camin d'ayures & decidìæn istalase -- un axuw d'Australia, una familia de Francia.
Un home que vivîu n una de læs isllæs exteriores mũîthos anhos avezaba dizir q'habìæn dous tipos de personæs næs Falkland: læs de Camp, que yeræn descendientes de trabayadores rurales que s'expulsaræn de læs Tierræs Altæs quando læs clearances & yeræn trabayadores & honestos, & los de Stanley, que yeræn descendientes de personæs expulsæs de naves por mal comportamiento & yeræn pa sfhoutase. Solo q'habìæ de todo n Camp. Quando Lionel Blake -- que se conhoç cumo Tim -- yera l amu de Hill Cove Farm, na Gran Malvina los anhos 1960's, habìæn moços delinqüentes ende trabayando, unu d'elhos tyigaræ a læs Falkland diretamente de Borstal. Nun yera cincielho traher xhente a 13.000 kilòmetros pa trabayar cun contratos mal pagos, ansì que nun se podìæ ser repunante. Tim fhixzo propaganda a pregeiros na Farmers Weekly & fhoi a traher un fherreiru, un floricultor & un proyetor de cine.
Fhoi ansi que mũîtha xhente venieræ: respondieræn a una anuncia. Læs Falkland nun yeræn un sitiu u mũîthos pensaren dir, nin de q'ascuîtharen fhalar, ergo habìæn tyama' la atençon. Primitivamente, los amos de fhaziendæs mangabvn anunciæs nos diarios pela Gran-Bretaña toda. Mas tarde, la xhente dirìæ publica' los sous currìcula n sitios de trabayos d'hostelerìa, cumo Catererglobal, ou n Google getarìæn "trabayos nel exterior". Nun s'algamaba xhente que deixare mũîtho a tras. Ta l propriu Tim andaba ende por ser un tercer fhiyu & nun tener sitiu na fhazienda l paî n Somerset.
Tim yera fhidalgu de læs Falkland: el wœlu, Robert Blake, compraræ la media parte de Hill Cove los anhos 1870; vivîu na fhazienda venti anhos & criou oîtho fhiyos. El gubierno afhalabæn-lu expatriahos que nun s'entemicìæn cun los locales: los habitantes de læs Isllæs Falkland yeræn sùditos coloniales & tratabæn-se de talos. Nel baille anual de mayo, la xhente dançaba l vals & l foxtrot &, mediando la nœithe, todos s'apartabæn a los extremos de la sala, ansì l gubernador & la sposa & dinatarios que convidaræn podìæn prosegir pel salon ente que la banda tocaba “God Save the Queen."
falklands 2
La Lady Elizabeth, una nave que cinca a l cabu este l puœrtu Stanley. Fotografìa por Maroesjka Lavine pa l New Yorker.
El plan de Tim yera trabayar in Hill Cove quatro anhos economizando abondo & comprar tierræs ayures pœr Anglaterra. Solo que lhœw spuœis de tyigar, conhocîu a Sally Clement, fhiya de Wick Clement, outru amu fhazienda. Sally crecieræ na Gran Malvina, non ostante mandaræn-la interna a una scuœla anglesa a los dolze anhos. a l acabar, mal conhocìæ a l paî & a la maî & nun querìæ volver. Querìæ studiar historia na universidà, sì q'ansì sentìæ que nun yos podia pedir a los paisanos que y lo pagaren, & pa de tras, que diba fhazer cun un diploma d'historia, a l cabu? Lhœw spuœis d'arretornar a læs Falkland conhocîu a Tim n una fiesta nadaliega. Fhoi una suœrte que s'agradaren, ya que quasj que nun habìæn mas na islla que podìæren casar.
Nos primeiros seys meses de Tim Blake n Hill Cove, avultou-y mũîtho mas sele l rithmu que na agricultura anglesa, tanto que lu houbo deixar lhoucu. Habìæn dezenæs de milhares d'oveyæs, non ostante nun habìæ tierra que derrumper næs Falkland; yeræn todo penhæs & alteriæs, ergo habìæ mũîtho mènos que fhazer -- dal Trabayar næs tierræs, dal Arar & Semar, dala colheitha. Los trabayadores rurales de Hill Cove siempre y dizìæn nun ser bøno apurase, poder fhazelo tanto mañana cumo wœy: tenìæ-se un anhu pa fhae'l trabayu d'un anhu, & nun habìæ nada que demudare'l ciclu. Cul tiempu, vîu elhi ser esso cierto, & tyigou-y a prestay la parsimonia, el rithmu meditativu de los meses que passabæn:
Tim: Cabalgando tras la recielha ou andando tras la recielha.
Sally: Nun te podìæs apurar.
Tim: Nun se puœde apurar. & Tenìæs tiempu pa -- pa deixa' la mente flutuar unde quexhier. Yera una vida asolutamente fabulosa.
Al andar tras læs oveyæs, siempre læs aguaitaba, catando l tipu equivocau de movemiento:
Tim: Alhouriæs una oveya, disconeta-se & deixa de ser una cousa que piensa. Pero deixæs un lhuœlhin cumo talu n un cierru, atoparà una salida & toda la recielha martsarà.
Sally: Si lo deixæs, un tracamundio & sparcen-se todæs.
Tim: Habrà zaragateiræs pœr ende. a l stalæs lhindiando, siempres atoparàs la excepçon que nun quier intrar & habràs controlala. Por nun dase por vincida sacandola l sconderite. Sì q'ansì pa impedi' la propagaçon de l ked, que ye un bitsu que parasita la piel, fhai falta ser bederre: si deixæs una oveya a tras wœy & la pilha l ked, vaî infetar cada oveya cun la q'entre n contatu. Tenìæmus una rieglra na fhazienda que m'insiñarun de la q'intraræ ende: si una oveya apara, mata-la. Tamien tenìæs d'arreparar n outræs cousæs. pœr primavera, gaviotæs & utræs-urubù atacabæn los cordeiros, picando-yos la parte so la callàxina ta sacay a picotaços la lhingua a fhuœra. Vìæs una oveya cun sangre n baxo n caldar, u l cordeiru trataræ de mamar, solo que sin tener lhingua pa fhazelo. D'aquelha, nun corabæn cordeiros, quitando los poucos animales que fhazìæn falta pa læs propriæs reservæs de carne, por nun haber macello næs isllæs & nun haber maneira de comercializalo; intos quando una oveya yera vieya ya pa produzi' lhana bøno, matabvn-la & gindabæn cincielhamente l sou cuœrpu pa l sablre.
Los primeiros venti anhos que Tim Blake anduvo pœr Hill Cove, de magar el final de los anhos 50 ta l final de los anhos 70, la quintana, cumo læs outræs fhaziendæs næs Falkland, aministrabæn-la cun un sistema que se prohibieræ progressivamente na Gran-Bretaña por lhey, el Truck Act, que s'arremonta a l sieglo XV. Los trabayadores de la fhazienda ralramente mãsuñabæn denheiro: yeræn pagos cun vales & tenìæn una cuœnta crèdito nel economato la fhazienda n assentamiento. N acabando l anhu, l amu la fhazienda informaba quanto denheiro quedaba lhœw de sustrahe' læs compræs; elhi pagarìæ los impuœstos por elhos & depositarìæ lo que sobraba n una cuœnta bancaria de l gubierno ou adiudarìæ-los a investir. L amu yera a se' la ùnica autoridà local -- efetuaba matrimonios & roblraba penalizaçones; dizìæ-se que poucu tiempu inantea tyigar Tim Blake a Hill Cove, botaræn a un home por xiplar. a l poder ser un problema beber, sobre maneira d'hibierno, quando nun habìæ mũîtho que fhazer, l economato la fhazienda racionaba læs ventæs d'alcohol. Quando un home yera ya vieyu de mas pa l trabayu na fhazienda, tenìæ que s'arretirar, sinificando tener elhi que deixa' la suæ casa na quintana & tener que se mudar pa Stanley. Non ostante habìæ pouco que fhazer pa los que s'arretirabæn ende, quitando dir a l tsigre, & freqüentemente morrìæn lhœw aìna.
L amu la quintana & la familia de sou vivìæn na "casa grande" cun una trabayadora, un cozineiru, & un trabayador pa l quintanal. Los homes que tenìæn muyer vivìæn næs casinæs nel assentamiento principal ou n “casæs externæs”, xebrahos pœr partes distantes de la fhazienda, u podìæn lhindia' la recielha q'andaba cabo elhos. Cumo parte los sous contratos, istallabæn læs familiæs & daba-se-yos carneiro de comer & vacæs de catar. Por variar, comìæn wœvos de pinguin, redondos & grandes cumo bolæs de tenis; sabìæn a ouclæ & læs yemæs yeræn coloradæs. La educaçon næs isllæs yera irregular. Delhos assentamientos grandes, cun diez ou quinze nenhos, tenìæn una scuœla, sì q'ansì mũîthos tenìæn un professor itinerante, que podìæ quedar cun elhos duæs selmanæs a cada dous ou très meses. Ente la camada mas vieya d'amos de fhaziendæs, habìæ-los que considerabæn imprudente educar bien de mas a los nenhos.
Los trabayadores solteiros vivìæn n un barracon cun una cozineira. Cun exceçon de la trabayadora na casa grande, talvez nun habìæn muyeres solteiræs nenyures cerca: quando l censu de 1973 na Gran Malvina toda nun habìæ ma una muyer solteira & cinquenta & un homes solteiros. Mũîthæs muyeres casarun cun militares britànicos -- habìæ una pequenha guarniçon de fusileiros navales na Soledà -- & deixarun læs isllæs; mesmamente si un home atopaba una pa casar, la taxa de divorcios yera excecionalmente alta. Por tanto, si un home se mancaba, probablemente diba se' la sposa l amu quien lu diba curiar. Quando Tony Smith atsaplou la mano so la correa de trasmission d'un alternador in Port Stephens & l sangre manaba pela punta los didos, fhoi la sposa l amu la quintana quien scalecîu una awuya na tyama d'una vela & la imburriou pente læs uñæs a fin de solta' la pression.
Si nun habìæ homes casahos abondo p'habitar næs casæs externæs, da quando un ùnicu home vivìæ ende solin, sin ver xhente una riestra selmanæs. Habìæ un pregeiru que vivìæ solu n una quintana na Gran Malvina pelos anhos cinqüenta q'amalecîu gravemente & pensou que morrìæ, ansì que soltou a los perros & cibou læs pitæs, mitîu-se na cama, cruzou los braços pœr riba l peithu & sperou la muœrte, afigurando-se que nun y diba vagar mũîtho ta que lu atoparen. De puœis d'un tiempin, sentîu-se meyor & aupou-se outra vez, & la historia indagora la cuœntæn dècadæs mas tarde. A todos yos paheç per gracioso.
Habìæ una intimidà comprimida nos assentamientos, sufocante & involviente: podìæn haber poucos secretos pœr sitios tan pequenhos, & læs familiæs dependìæn de sofhitase una cun outra. Si daquien se ponìæ mal, podìæ vagay dìæs ta tyiga'l doutor; los suministros venìæn per pouco, intos la xhente tenìæ de pedir imprestaho. Cada anhu lhœw d'acaba' la tosquila, un assentamiento n cada una de læs isllæs mayores hospidaba la Selmana l Sport, & læs familiæs de los fhazendeiros axhuntabæn-se celebrando-lo. De dìæ, habìæ carreiræs de cabalhos, competiçones de tosquila & de perros pregeiros, da quando puxahos cun gin-&-tonics pel almuœrçu, & de nœithe habìæ bebida & dança ta læs quatro ou cinco la mañana. Nun habìæ outru sitiu pa quedar ma læs casæs, ansì que podrìæn haber venti personæs dormiendo n dous ou très quartos, que s'amontonabæn pel suœlu.
falklands 3
Ailsa Heathman, una islleña de quinta camada, na suæ quintana, "Estancia". Fotografìa de Maroesjka Lavine pa l New Yorker
Ta la dècada de 1980, nun habìæn stradæs pel Camp, ansì que la mayor parte la xhente andaba a cabalho. Delhos tenìæn Land Rovers, solo que la tierra staba tan mugoroso que siempre cincabæn presos drientro de lhamuœrgæs. Nun habìæn mũîthos fhinxos d'orientaçon, & la borrina bien de vezes scurecìæ los poucos q'existìæn, intos la xhente apprehendìæ a orientase mirando a tierra. Nun daba mas como dibæn, vagabæn-yos horæs p'aportar ayures; ansì quando passabæn a la veira d'una casa, aparabæn a fin de comer ou dormir. Speraba-se de qualquiera persona q'habitare a fhuœra d'un assentamiento que fhueræ a tener siempre disponible comida & cama de nœithe.
Mũîthu tiempu houbo q'excassamente se sabìæ quando staba aportando daquien, por nun haber telèfonos in Camp, & la correspondencia arrepartìæ-se una vez a l mes. Quando la nave de la correspondencia trahìæ cartæs pa una de læs isllæs exteriores, daquien na islla grande prendìæ fhogeiræs a fin de que la xhente soupier d'unde yeræn læs cartæs: una fhogeira si local, duæs si d'Anglia. Mas tarde, quando l correu d'una islla externa tyigaba a Stanley, classificabæn-se n fardelæs, que se gindabæn dende la puœrtæ d'un avion sobre la islla. El 1950, el gubierno eguou un servicio de radio-telèfono conetando quarenta fhaziendæs; lo inconveniente & lo prestoso d'aquel sistema yera que la xhente yera a ascuîtha' læs tyamadæs de los outros. Cada mañana a læs diez, un doutor de Stanley realizaba consultæs pœr radio-telefono, & todu l mundo deixaba lo que fhazìæ & sentaba cabo la radio cun un pocilhu de the por ascuîthar a los habitantes de la islla describiendo læs tosses & dolores & problemas gïnecològïcos & intestinos irritables.
Los enormes cambios q'impulsaræn læs Falkland pente dous sieglos d'historia n venti anhos, intamaræn da veræs pouco primeiro de la gerra, a l final de los anhos de 1960, na dòmina de la que Tony Heathman aprehendîu a tosquilar oveyæs. El raigañu de Tony næs isllæs arremonta tan lhøñe cumo l de Tim Blake, solo que provenìæ de trabayadores rurales, & non d'urbanos: crecîu principalmente n Cape Dolpin, na Soledà, el paî yera un pregeiru exterior. Deixaræ la scuœla a los quinze, el 1964, & trabayou na fhazienda n Port San Carlos, de puœis fhoi pa Stanley l hibierno de 1968 & cavou alteria.
Siempre quixho aprehender a tosquilar oveyæs a l stylu modernu de Nuœva Zelanda, solo que nun habìæ n Port San Carlos quien lu insiñar. Interou-se intos que n Goose Green habìæn dous fhazendeiros pœr Nuœva Zelanda, spuœis dîou cun un trabayu ende & intamou aprehender. El mèthodu yera graciosu, precisu, cada movemiento coreografiando-se por algamar velocidà màxima & sfhuœrçu mìnimu: el tosquilador de pie, in cuœntæs d'axhenoyau, l animal presu ente læs piernæs, el tosquilador garrando la pierna dreitha de la oveya cun la manzorga, el primer guølpe de la màchina tosquila n dientro l flancu, sporriendo la piel de la panza, cobriendo l peyau cun dous gølpes na viriya ta l centro, lhœw rollando læs oveyæs, dous gølpes passando pente l caramielhu & pœr riba cada wœyu. Lhœw dà un gølpe a la falda, a la lhana l piscuœçu & txube pela garganta, arrodiando pœr un lhau l papu, curtio so la oreya, la cabeça la oveya n riba la rodiya l tosquilador; spuœis baxa-se a la pierna & la pata apeluca, dan-se la vuœlta a læs oveyæs outra vegada pa l gølpe lhargu n lhumbu & baxando la pierna -- el gølpe mas lhargu na tosquila -- de maneira que l velhon sal nidio n una pieça, cumo un abrigu piel.
Tony passou unos anhos perfecionando la suæ habilidà n Goose Green, & intos, a l intamu los 70, axhuntou-se a outros dous homes formando una quadrielha tosquiladores, la primeira næs Falkland. La idea yera dir de quintana n quintana cumo tosquiladores autònomos, cobrando oîtho peniques por oveya, que yera mas denheiro que siendo pregeiru. La quadrielha de tosquila tamien funcionaba meyor pa læs fhaziendæs, por tener, sol vieyu sistema, q'utilizar trabayadores a maguyo pa la campaña de la tosquila, que de puœis nun tenìæn mũîtho por fhaze' lo que quedaba l anhu.
Læs quadrielhæs aportaræn bien a tiempu, por anda' læs fhaziendæs cun problemas. Si næs ùltimæs dècadæs los precios de la lhana fhueræn altos & læs Falkland trouxeræn mas ingressos tributarios pa l thesouru britànicu q'expensæs de financiaçon, a l final de la dècada de 1970, el precio la lhana baltiaræ dramaticamente. El 1975, el Ministerio de Relaçones Exteriores mandou a Lord Shackleton -- un exmandatariu l Partidu Trabayista na Càmara de los Lords & fhiyu l explorador de l Antàrtica Sir Ernest Shackleton -- a læs Falkland por valora' læs suæs perspetivæs. Shackleton incamentou a l gubierno de læs Isllæs Falkland p'arrecompra' læs grandes fhaziendæs a los sous proprietarios asentes, dividilæs por contrœços pequenhos abondo podiendo aministralos una familia sola & vendelos a los habitantes de læs isllæs. A los proprietarios asentes prestou-yos por quitase de n riba læs suæs propriedahes degradadæs, & l plan de Shackleton implementou-se gradualmente.
Unos anhos mas tarde de Tony Heathman ingressar na quadrielha de tosquila, casou cun una muyer tyamada Ailsa, que conhocìæ de toda la vida -- la suæ ermana staba casada cun sou tìu. Intrambos yeræn islleños de quinta camada, descendientes pœr parte læs maîs de l mesmu home, William Fell, que venieræ pa læs isllæs ndende Scocia l 1859. Ailsa crecieræ nel hotel Rose, una tabierna de Stanley aministrada pola familia & l wœlu, sì q'ansì passaba l verano inteiro cun parientes que trabayabæn pa Green Patch, una fhazienda na Soledà.
Cumo sucedîu, Green Patch fhoi la primeira de læs grandes fhaziendæs que se sudividîu tres l informe Shakelton. La Falkland Islands Company vendîu-la a l gubierno & l 1980 l gubierno dividîu los sous setenta & dous-mil acres por seys contrœços de cerca de dolze-mil acres cada. Tony & Ailsa aproveitharun la ocasion pa tene' la propria fhazienda de so. Nos anhos que Tony fhixzo parte de la pandielha de tosquila, Ailsa trabayou de braceira, maçapilando lhana nos cabanhonos, & na temporada baxa vivìæn n una caravana & dibæn pel rodiu n Goose Green eguando cierros. Yeræn a ganhar cien lhibræs diariæs ente elhos si tenìæn suœrte & economizabæn la mayor parte.
Candidatarun-se a una de læs propriedahæs, Estancia, & ofrecierun-yos un arrendamiento por quinze-mil lhibræs. Cun esso & cun todo aministra' la propria quintana nun fhoi cumo s'afiguraræn. El primer hibierno fhoi duro & perdierun mũîthæs oveyæs. a l se' la tierra per probe, mal podìæ sofhitar très-mil oveyæs, solo que fhazìæ falta un mìnimo de seys-mil si se querìæ viabiliza' la fhazienda. Los precios de la lhana continuabæn baltiando. Tony & Ailsa nun podìæn sfhaese de la quinta, por nun poder vendela por denheiro enforma pa ser quien a comprar daquè n Stanley, intos pensarun n economizar u podìæn & remanecierun.
Nun yeræn los ùnicos: l ànimu ayures pelæs isllæs yera bederre. Tornou-se ovio pa los islleños que la Gran-Bretaña los consideraba un problema. N anhos, el Ministerio de Relaçones Exteriores anduvo-los imburriando p'aveiralos a l Argëntina, providenciando bienes & servicios que venrìæn d'ende & non de la Gran-Bretaña. L Argëntina, cun un gubierno acabante assumir por una xhunta militar, venìæ tornando-se cada vez mas bellicosa n materia de soberanìa, & la ùltima cousa que la Gran-Bretaña querìæ yera una disputa internacional sobre delhæs penhæs distantes sin haber quien ascuîthare fhalar d'elhæs. Pahecìæ nidio pa los islleños que la Gran-Bretaña tenìæ por plan, alquando, cincielhamente intregalæs. a l cabu de 1980, un ministru l Ministeriu de Relaçones Exteriores vjsitou Stanley & incamentou pa una audiencia aprehensiva n conceyo que læs Falkland s'intregaren a l Argëntina n un alcuœrdu de “leaseback” de lhongu plrazo, asemeyau a l que Gran-Bretaña & Tsina tenìæn cun Hong Kong. Non mũîtho de puœis, la Càmara de los Lords votou refhugando la nacionalidà britànica de los islleños. "N un sitiu u la xhente cata bien cun sigo de que la lealtà expressa por mũîthæs gëneraçones aìna se scaheiç", scribîu l Penguin News, n un editorial amargu, "nun se surprehende que lu imburrien un pouco mas scontra l frìo."
Si læs fhaziendæs andabæn falhando & la Gran-Bretaña yera probable que los traicionare cun los argëntinos, que yos quedaba pa remanecer? La xhente intamou fhaer planes pa martsar -- trabayadores contratahos arretornabæn pa Gran-Bretaña; xhente cun economìæs suficientes emigrarun pa Nuœva Zelandia -- solo que mũîthos islleños nun tenìæn denheiro p'assentase n un paìs nuœvu & cincaræn næs Falkland ha tantæs castræs que ya nun tenìæn vìnculos cun la Gran-Bretaña ou qualquier outru sitiu. Unde se suponìæ q'habìæn dir?
El primeiru d'abril 1982, el gubernador de læs isllæs Falkland, Rex Masterman Hunt, recibîu un telegrama de l Ministerio de Relaçones Exteriores: “Tenemus evidenciæs aparentemente d'infhoutu de q'una fhuœrça operativa argëntina dirà axhuntase n Cape Pembroke mañana ceho." Patrick Wats, xefe de la staçon de radio, anunciou que continuarìæ trasmitiendo, intercalando mùsica cun noticiæs; la xhente cominçaræ a tyamar pœr telefono relatando lo q'andabæn viendo, & elhi trasmitìæ læs tyamadæs. El dìæ spuœis, a l alborecer, los argëntinos disimbarcabæn & martsabæn scontra Stanley. Tres una breve resistencia, el gubernador catou cun sigo que lhuîthar cun la minùscula fhuœrça de defensa de læs isllæs yera futil & rendîu-se. Los argëntinos declararun que venieræn por redimi' læs isllæs de l colonialismo & mandarun a læs scuœlæs insiñar n hispañol & que todos giaren pela carril dreitha de la vìa.
Læs primeiræs horæs, nun habìæ quien saber si la Gran-Bretaña diba dir defendelos ou no. Que l Argëntina invadier quando Gran-Bretaña ofrecieræ mas ou mènos intregalos fhixzo que l sistema l paìs pahecier indagora mas lhoucu; la xhente n Stanley intamou fhalar sobre unde podìæn scapar si Gran-Bretaña capitulaba. Houbo-los que cominçaræn a impaquetar freneticamente por evacuar pa l Camp, magar los argëntinos tamien anduvìæren pœr ende, fhorçando la xhente a salir de læs casæs, lhindiando-lo n edificios, requiriendo alimentos & vehìculos. Mas tarde d'aquelha, los islleños descobrierun que Margaret Thatcher, la primer-ministra britanica, decidieræ manda' la Marinha, a l cabu, magar vagay mũîthos dìæs aportar ende.
Los islleños fhazìæn lo que podìæn por mina'l inimigu. Reg Silvey, el faroleiru de Cape Pembroke & un radio-aficionau, montarun una antena n un tendal cun un nucleu d'aceiro & trasmitìæn informaçones de læs tropæs a los britànicos. Terry Peck, un policìa, scondîu una càmara telefoto n un canhu de sumidoîru & anduvo pœr ende tirando fotos de puœstos de missiles argëntinos. Un fhazendeiru tyamau Trudi Mcfee giou una caravana d'islleños cun Land Rovers & tratores pœr territorio hostil de nœite, pente Soledà, ta n ca Tony & Ailsa, u læs tropæs britànicæs tenìæn falta de vehìculos pa transportar armæs. Eric Goss, amu n Goose Green, convincîu a los soldahos argëntinos de que læs lhuzes de læs naves britànicæs pœr Falkland Sound yeræn el viso la lhuna speyando-se n ouclæ.
falklands 4
Una casa n Goose Green, un assentamiento n Lafonia, la penìnsula que fhorma la parte sur de la Soledà. Fotografìa de Maroesjka Lavine pa l New Yorker
El conflitu durou setenta & quatro dìæs; morrierun cerca de seys-cientos-cinqüenta argëntinos & dous-cientos-cinquenta britànicos, arriendæs de très habitantes de læs Falkland. El 14 xhunho, rendîu-se finalmente l Argëntina. El comandante de læs fhuœrçæs terrestres britànicæs mandou un recau a London: “les isllæs Falkland cinquen outra vegada sol gubierno que deseæn los sous habitantes. Dîous salve a la reyna."
De puœis, Stanley staba tan sfheitho & puœrco, cun broça & excombros pœr ayures, que yera difìcile afigurase q'alquando se podier arreparar. La xhente que volvìæ pa læs casæs u los reclrutas argëntinos acamparæn incontrarun læs cousæs de sou franciæs ou roubadæs, pintadæs næs paredes & tiradores intyenos de fhiezes. A fhuœra la vilha, a los paisanos daba-yos lherça movese, por sta' la tierra intyeno minæs. La xhente andaba fadiaho & deprimido, traumatizaho pola violencia de la invasion & polo indefenso & vulnerable que demostraræ ser. Sentierun-se mũîthos culpables polos soldahos britànicos que morrieræn: dous-cientos-cinquenta muœrtos por mil-oîto-cientos habitantes de læs Falkland. Valieræn elhos la pena?
Na gerra, amontonaræn-se corros d'islleños, ou bien polos soldahos argëntinos a la fhuœrça, cumo læs mas de cien personæs caltenidæs cativæs quasj q'un mes nel Community Hall de Goose Green, ou bien por elhos mesmos por abellugase na West Store n Stanley. La xhente que passou la gerra ansì, cincou per pròximo; solo que tres læs tristes conseqüenciæs, agobiou-se cul lhabor de curiosa'l zafarrantsu de læs casæs & de ganhar dinheiro abondo a fin d'arreparalæs, & la sensaçon d'union dissipou-se. Tres la gerra, lo mas de la xhente n Stanley tenìæ tropæs cun sigo, & n cada sitiu pel que se passaba habìæn soldahos uniformahos, ansì que la vilha indagora avultaba un sitiu so ocupaçon militar. læs tropæs britànicæs tyamabæn a los islleños Benys, un carater mawœtu de monte na lharga telenovella britànica "Crossroads". Quando yos mandarun aparar, intamarun tyamalos Stills, cumo n "Still a Beny". Cun tantos soldahos que venìæn por xheiræs de très meses, mũîthos matrimonios terminarun & mũîtha xhente apahecîu n hospital cun males de trasmission sexual.
Procurando caltene' la cabeça pœr riba l awa n Estancia cun poucæs oveyæs, Tony & Ailsa fhuerun a la cata de fhormæs de diversificase. Vendierun paya. Tyantarun vastæs baragañæs & vendierun los produtos a la cozina de la base, magar læs specificaçones militares ser tan stritæs que vendeyos-lo mal valìæ la pena. (“Cada raìz ha tener polo mènos 20 m de diàmetro & 50g de pesu. La diferencia pesu ente la raìz minor & la mayor de qualquier paquete nun ha tener mas de 30 m de diàmetro & 200 g.”) Delhos d'anhos, sacaræn-se seys toneladæs d'acenoriæs. læs mas de læs vezes, Ailsa & Tony sacaræn-læs elhos mesmos, magar venir un fin de selmana una muyer por agabitalos, & quedou tan spalomilhada de puœis de tantæs flexiones q'houbo dir pa l hospital.
Tres la gerra, la condiçon miserable de læs Falkland catou pola atençon internacional, & la Gran-Bretaña outorgou a læs isllæs mas denheiro que nunca. Aprobou-se una lhey de nacionalidà que concedìæ a los habitantes de læs isllæs Falkland la nacionalidà britànica da fheitho & daba a læs isllæs independencia de fheitho nos sous assumtos, exceto polìtica exterior & defensa. læs isllæs aministrarìæn-se non pol gubernador, administrarìæn-se pol conseyo parlamentario; consistirìæ d'oîtho miembros eleitos, magar nun haber partidos polìticos -- nun habìæ necessidà, por conhocese de toda la vida la xhente. Ya habìæ un tribunal local & a l ser difìcile montar un comitè popular u nun houbìeren parientes de l reu, l alguacil tenìæ l Poder de salir & apañar mas miembros potenciales de comitè popular literalmente pelæs caleyæs.
Non ostante l puntu d'inflexion que camudou todo fhoi la decision de la Gran-Bretaña, el 1986, de deixayos revindicar a læs Falkland dreithos de pesca næs awæs ta ciento-oîtenta kilòmetros de la riera, lo que nun permitieræ inantea por lherça fhadiar a l Argëntina. Læs awæs q'arrodiæn læs isllæs arrepousæn nos trayetos anuales de migraçon de la merluza-negra -- robalhiça tsilena -- & duæs species de lhulhæs per valoradæs n Asia & l sur d'Europa. pœr dècadæs, los islleños oservaræn barcos de pesca russos & taiwaneses intsiendo læs redes -- trabayando de nœithe, prendiendo lhuzes fhuœrtes na awa por galdia' la lhulha a la superfìcie -- sin poder fhazer nada a respeito. læs ventæs de permissos de pesca a flrotæs exteriores multiplicarìæn por très los ingressos colletivos de læs isllæs, prauticamente de la nœithe a l dìæ.
De smeno, toda mena de cousæs polæs que la xhente olibaræ yeræn da veræs possibles. De magar el final de l sieglo XIX, los islleños querìæn una piscina por sta'l mar frìo de mas pa bañase, ansì que nun habìæ quien saber nadar, & intos quando los barcos se fhundìæn, la xhente afhogaba. Hagora diba haber una piscina. Una scuœla nuœva secundaria costruyîu-se & un hospital. Los cambios que s'intamaræn inantea la gerra acelerarun-se: læs vieyæs fhaziendæs partierun-se, el gubierno imprestou denheiro a la xhente por comprar casæs nuœvæs & n breve quasj que toda la tierra de læs Falkland fhoi propriedà de los islleños que lo trabayabæn.
El gubierno intamou fhazer caleyæs pelæs isllæs todæs, & ansì pode' la xhente vjsitase sin vagay oîto ou diez horæs tyigar ende. La impresa susidiou un trasbordador conetando la Gran Malvina a la Soledà, 30 kilòmetros pœr Falkland Sound, & delhos d'aviones de nuœve assientos pa transportar xhente a distanciæs mayores ou a læs isllæs exteriores. Istalarìæn-se telèfonos adequahos, cun nùmeros & lhiñæs particulares. Decidîu-se que qualquier rapaz de læs isllæs Falkland que passare los exames podrìæ assistir a l sextu cursu & la universidà n Gran-Bretaña cun todelæs expensæs pagæs, cun inclusion de læs vuœltæs a casa cada anhu. Un negociador sindical introu a negociar cul gubierno & apahecîu cun salarios doblres, introgando-se si andaba tsiflando.
La mayorìa la xhente afhixzo-se aìna a la nuœva maneira de vivir & catou que prestaba. Sì q'ansì teniendo crecido n tiempos ruinos, los habitantes de læs isllæs Falkland yeræn extremamente frugales, & a cada nuœvu proyetu resjstìæn-se fhuœrtemente aquelhos que dizìæn que nun yeræn necessarios, ou per caros, ou que nun dirìæn funcionar nunca. Los miembros de l assemblea parlamentaria sfhoutabæn-se por nun querer tirar denheiro por errores -- &, de magar l intamu, houbo delhos d'errores per caros --, por tanto, primeiro d'iniciar grandes proyetos, contratabæn specialistas por elaborar informes detalhando oçones stremadæs & los pros & contras de cada unu, & todo lo que podìæ falhar. La xhente q'anteriormente se queixaræ de los errores caros, queixaba-se hagora de los specialistas caros, de læs regulaçones, de la documentaçon & de læs pràuticæs òtimæs que trouxeræn cun sigo:
Tony: La oficina pesca n Stanley -- gastou-se quasj que quinientæs-mil lhibræs na fundaçon. Podìæ-se gindar un trasbordador spacial dende aquelha fundaçon!
Ailsa: Lhevæn-se fhaziendo casæs næs Falkland de magar ha quasj que dous-cientos anhos & nada de lo que you ascuîtharæ fhalar lo lhevou l aire.
Ta cun specialistas, fastidiarun-se læs cousæs. Quando la strada de Stanley a l aeropuœrtu se fhixzo, fhexzierun-la cun càrcabæs fhondæs pœr intrambæs læs veiræs. Houbo rumores de que tracamundiaræ daquien que nun yera de læs Falkland la cifra anual de tyuviæs cun la mensal, & proyetou-lo d'essa maneira p'acomodar inundaçones. Mũîthos anhos & incontables acidentes spuœis, læs càrcabæs -- per caræs d'arreparar -- indagora cincabæn ende, & la xhente indagora staba podre cun elhæs. Des que la strada l aeropuœrtu stuvo asfaltada, houbo delhos queriendo asfaltar mas caleyæs, talque la que daba a l puœrtu l trasbordador, ente q'outros pensabæn que, si lo fhexzìæren, la pròxima cousa que se diba saber serìæ que la xhente diba querer rayæs pintadæs pel medio læs vìæs &, aìna, barreiræs pelæs veiræs impediendo que los vehìculos baltiaren næs càrcabæs, & podrìæ-se dar a todos la propia limusina de sou & un suministru d'un anhu de tiaræs de mientræs.
Læs isllæs Falkland andabæn hagora ente los sitios mas ricos de l mundo -- cun una renta pœr capita comparable a la de Norvega & Qatar. Magar los sous gastos, el gubierno tamien reservou varios anhos de renta pante un dìæ tyuviosu: nun tenìæ da fheitho delda dala. &, ente tanto, biltaba la possibilidà de mas denheiro exponencialmente n un futuro pròximo. De magar los anhos 1990's, læs impresæs de petroleo explorabæn læs awæs arrodiando læs isllæs, & ceho nos 2010's, quedaræ claro q'existìæn depòsitos sustanciales næs concæs marinhæs. Los islleños alcordaræn-se cautelosamente de que la perfuraçon nun yera una certeza -- dependìæ de los precios de l petroleo & de variæs qüestiones tèchnicæs --, cun esso & cun todo pahecìæ cada vez mas probable q'elho acontecier & que los ingressos anuales de læs Falkland lhœw aìna quadruplicaren. El primeiru d'abril, una emissora radio de læs isllæs Falkland anunciou que l gubierno atoparæ ouro & todos habrìæn revindicar açones gratuitæs n una impresa mineira. D'aquelha n essi intrin, læs noticiæs avultabæn tan plausibles que pouca xhente cataræ que yera tsacota.
Merlita Ponsica staba n casa ya quarentona & trabayaba de recepcionista n una oficina de visæs in Cebù, una urbe de læs Filipinæs a unæs centenæs de kilòmetros a l sureste de Manila, de la q'una muyer un pouco mas vieya q'elha vieno por sollicitar una visa pa læs Isllæs Falkland. La muyer trabayaræ nel exterior anhos -- Hong Kong, Macau & Singapur -- & mandaba denheiro a la maî, que vivìæ n una area rural & s'ocupaba de los très fhiyos de la muyer. Intos la muyer conhocîu un home n una aplicaçon na rede & incamentou-la pa dir cun elhi a læs Falkland. Hagora tenìæ elha un trabayu n Stanley, trabayando nel kiosku d'una gasolineira, & vivìæ cul home. Ta trouxo los fhiyos d'elha.
Yera seguro næs Falkland, dixo la muyer -- egual el sitiu mas seguru l mundo. El denheiro staba bien -- ta diez vezes lo que ganharìæ næs Filipinæs -- & la sanidà & educaçon yeræn gratuitæs. Yera meyor que Dubai, mesmamente, por ser in Dubai quasj q'impossible otener residencia. Pœr outra parte næs Falkland podìæ obtenese residencia permanente tres cinco anhos. La muyer explicou-y a Merlita como conhocieræ a l home na rede & lhœw Merlita tamien tuvo un muçu næs Falkland, quasj 25 anhos mas vieyu q'elha. Essi home adiudou-la a atopar una collocaçon pœr Stanley, trabayando n un supermercau -- nun habìæ quien se poder mudar næs Falkland sin trabayu -- & n 2017 volou p'alhà.
watts
Patrick Wats, extxefe de la staçon de radio de læs isllæs Falkland. Pœr fhuœra suæ casa. fotografìa de Maroesjka Lavine pa l New Yorker.
Fhazìæ frìo n Stanley & staba per tranquillo. Yera mas pequenho fhaziendo comparança cun Cebù, & sin quasj xhente cerca, mal unos vehìculos passando a penæs ou da quando dos nenhos cun bicicletæs. De lhøñe la vilha pahecìæ curiosa, læs casæs blrancæs cun teithos de colores, non ostante a l passar a la veira læs casæs vìæ-se que mũîthæs yeræn baratæs, cun revoque pintau & metal corrugaho. Habìæ quien tyantaræ parterres de flrolres, por ende mũîthos quintanales andabæn deixahos, intyenos de material de costruçon & autos vieyos. Delhos tenìæn bitsos -- perros & pitæs, ta cabalhos & oveyæs. Da quando, de nœithe, ascuîthaba-se un cordeiru tyorando. Los sabados de nœithe, si se passaba a la veira d'unu de los tsigres, ascuîthaba-se mùsica alta n dientro, & habìæ xhente de pie a l abertal borronando, muyeres cun roupa xhusto &, da quando, xhente que s'infilaba armando-la, cutiendo-se. Sì q'ansì la muyer de la oficina de visæs andaba cierta; yera seguro. Na suæ tierra, daba-y lherça lhevar denheiro, & tamien nun lhevalo, puœis si daquien la atacaba & nun lhevaba delho, yeræn egual a matala. pœr Stanley, nunca se smolrecîu por andar solina.
Al intamu, daba-y mũîtha sinhalrdà. Habìæ outros filipinos pœr Stanley, solo que los que venieræn primeiro q'elha podìæn ser presumidos cun los acabantes de tyigar, ansì que prefirîu reservase. a l passar unos meses, terminou cul muçu -- catou cun sigo q'elhi andaba cortexhando outra filipina cabo elha -- non ostante l denheiro staba bien & decidîu remanecer. Trabayaba, diba pa casa, preparaba l Xhantar, diba dormir. Deixaræ l fhiyu de très anhos alhà næs Filipinæs & sentìæ tanto la suæ falta que querìæ morrer. Intos, afigurou-se como algamar un trabayu pa una de læs ermanæs pœr Stanley, de tsigreira. a l tyiga' la ermana, sentîu-se meyor. La ermana trabayaba ta tarde n restaurante; ansì, de nœithe, lhœw de que l supermercau pesllare, Merlita quedaba solina. Pero de nœithe, & nos dìæs de fhuœlga, elha & la ermana sentabæn-se n casa & cantabæn & bebìæn xhuntæs, & video-conferenciabæn pa casa tres media-nœithe quando la rede ye mas barata.
Los filipinos stabæn relativamente acabantes de tyigar. Tres la gerra, xhente cominçou a tyigar de St. Helena, outru territorio britànico n Atlàntico Sur. Nos anhos noventa & ceho nos dous-mil, tsilenos que crecieræn so la ditadura militar intamaræn mudase a læs Falkland por trabayar nel hotel -- mũîthu tiempu mal houbo un hotel a penæs, l Upland Goose -- ou nos comercios, ou de taxista. Mas tarde, un corru de trabayadores antiminæs de Zimbabwe passou un par d'anhos næs isllæs, quitando-yos læs minæs de la gerra, & houbo delhos que yos prestou abondo cumo pa decidir cincar & trahe' læs familiæs.
Delhos de los antiminæs ya vivieræn pœr todu l mundo -- læs Falkland fhuerun mal a penæs outra destinaçon. Shupi Chipunza crecieræ n Harare & studiaræ niveles A d'historia & literatura anglesa pretendiendo dir a la universidà, solo q'intos soupo que quitando minæs y pagabæn doblre de lo que podìæ ganhar de professor. Partîu pa una riestra de trabayos d'antiminæs. Pœr Croacia, spuœis Lìbano, mas tarde l Congo, de puœis Chipre, de puœis Afghanistan &, a l cabu, læs Falkland. a l aportar a Stanley, casaræ cun Agnes, una moça que crecieræ na suæ vezeirìa n Harare, & tuvierun très nenhos. Querìæ aparar de tanto guaceu, intos algamou un trabayu istallando suœlos, & mas tarde trabayou de bombeiru n aeropuœrtu. Trouxo Agnes & elha abrîu un negocio de lhimpieza domèstica. Xupi staba determinau n q'elhi & Agnes nun falharìæn a l integrase na comunidà de læs Falkland, & vivieræ n tantos sitios que sabìæ lo que fhazìæ falta pa que los nativos los aceitaren. Ingressou n un equipu de balon-pie, participou n recaldaçones de fhondos caritativos -- habìæn mũîthos recaldadores. Explicou a Agnes qualæs comidæs los islleños comìæn cun cobiertos, & qualæs cun læs manos por nun quedar mal si los convidabæn a cenar.
Si bien nos anhos setenta næs Falkland nun habìæ ma oveyæs, hagora nun habìæ solo pesca, habìæ tamien turismo, que spoxigaba cada anhu, cun todolos cruzeiros aparando camin de l Antàrtica. Tony & Ailsa, talque mũîthos islleños, intamarun un negocio complementario n turismo. Eguarun xhiræs pel terrerno batalha & tsarrabæn de la experiencia de sou na gerra, & insiñabæn a la xhente los restos de dous helicòteros argëntinos cabo la suæ quintana. Giabæn xhente por ve' los pinguinos nel sablre de Volunteer Point. N un dìæ d'un gran cruzeiru yeræn a haber cinquenta vehìculos pœr Volunteer Point, cun quatro ocupantes cada. Pel verano, mũîtha xhente pedìæ tiempu de fhuœlga a fin de realizar xheiræs turìsticæs, ansì & todo dìæs nun habìæn abondos condutores quando quatro-mil cruzeiristas æn, mas que duplicando la poblaçon de læs isllæs, de maneira que los turistas que nun reservaræn excursiones motorizadæs cun antecedencia quedabæn passeando pœr Stanley cun impermeables promocionales & botæs de tiempu extremo combinando, tirando fotos a la statua de Margaret Thatcher & a los buzones roxos & a læs cabinæs telefònicæs roxæs cabo correos.
Yera impossible completar todelæs vacantes -- mũîtha xhente de Stanley tenìæ dous ou très ocupaçones. La xhente moço camudaba carreira facilmente si yos apetecìæ: de consultor d'informàtica a aministrador d'un negocio de puntielhæs; d'investigador biòlogo a pilotu d'aviaçon. Xhente q'emigraræ nos setenta intamarun arretornar, & très quartos de los studiantes que martsaræn a studiar volvierun, sì q'ansì inda nun yeræn abondo. Comercios & hoteles intamarun tyamar cada vez mas xhente de l exterior &, na època l censu 2016, mal a penæs un 43% de los habitantes yera nativo. De los que quedabæn, cerca d'una media parte yeræn de Gran-Bretaña, solo que lo restante vieno de quasj que sessenta paìses. Oviamente, siendo læs Falkland, mũîthos de los sessenta paìses arrepresentabæn-los una ou duæs personæs. "los russos venieræn pœr acio de la oceanografìa pesqueira. Ha hi un rumanu n Port Howard -- ye un trabayador rural. El leton, nun sei da veræs como fhoi que tyigou eiquì."
Pa tras de los que venieræn por trabayu, habìæn mũîthos itinerantes næs Falkland -- xhente que passaba l tiempu mirando mapas, q'anduvieræn pœr todu l mundo, que nun tenìæn raìzes profundæs & los pilharæ l Atlàntico Sur por una razon ou outra. Pat Waburton yera higïenista dental nos anhos sessenta n York Springs, Pensilvania, anduvieræ pel Tibet & Mongolia n un camion Unimog q'elha & un muçu de sou equiparæn de caravana. Segieræ la Ruta la Seda pœr Turkmenistàn, Uzbekistan & Kazajstan ta l noroeste de la Tsina; anduvieræ pœr toda Europa, Suramèrica & àfrica. Aparaba pa trabayar unos meses cun gabinetes de dentistas que la contratabæn temporalmente n Suràfrica ou New York ou Katmandù; mas tarde, quando economizaba denheiro abondo, andaba a la geta nos portales de la rede -- Workaway, MindMyHouse -- de xhente que y podier dar un spacio & comida agabitando-los de qualquiera maneira. N una xheira de tres meses p'apañar cocos næs isllæs Tuamotù, nel Pacìfico Sur, decidîu que y prestabæn læs isllæs remotæs, & prestaba-y el son de Falkland & mangou una anuncia nel Penguin News. Recibîu-la un axuw de Hill Cove que querìæ que lu agabitaræn na fhazienda, & passou unos meses gisando pa una quadrielha de tosquileiros, curiosando celheiros & capando cordeiros. Vîu-la un vizin, & acabou elha por mudase pa cun elhi.
falklands 5
Un corru pinguinos pœr Volunteer Point, na Soledà. fotografìa de Maroesjka Lavine pa l New Yorker
Keith Biles intamaræ nos anhos sessenta & sessenta trabayando n London n una firma de comerciantes d'ouro, pero a l vjsita'l sou cuñau, que trabayaba n Pretoria, cato cun sigo que mũîtha xhente andaba viviendo meyor por mènos denheiro pel exterior, & elhi querìæ fhazer parte d'elho. Fhoi trabayar a un bancu que lu mandarìæ a trabayar pa l exterior & destinarun-lu a Manila, de puœis Hong Kong, mas tarde New York, Sri Lanka, Oman, Dubai, Ghana & læs Falkland. De la que vivìæ n Stanley, fhixzo los cinqüenta & cinco & arretirou-se, & elhi & la muyer houbierun de decidir u s'assentar. Tiraba d'elhi pœr Chipre, por se'l clima agradable & la vida ende cincielha, non ostante la muyer nun yera a afrontar trenta anhos de sentar a l sol & dir a tsigres & quedar cun outros expatriahos a cenar. Considerarun arretornar a Anglaterra, pero fhazìæn tantos anhos de magar vivieræn alhà que nun tenìæn raigañu nenyures particularmente. Los fhiyos vivìæn pœr partes diferentes de l paìs & pensabæn elhos mesmos emigrar tamien. Intos a l cabu decidierun remanecer. Tenìæn amigos pœr Stanley, yeræn ativos n organizaçones locales, tenìæn una casa guapa cun un ventanal panoràmicu dando a l mar.
La bayura camudou quasj que todo. Quando un islleño compraba una de læs nuœvæs quintanæs, tenìæ falta vivir na propria tierra, intos da vezo mudaba-se pa la casa de l pregeiru que ya staba n elha. De smeno, la xhente cun la que tuvieræ vividos anhos, quiçà la vida inteira, martsaræn, & la suæ familia quedaræ sola. El trabayu de cada quintana yera a aministralu un axuw, specialmente de magar la xhente intamaræ lhindiar oveyæs cun quadriciclos in vez de cun cabalhos, de fhorma que los trabayadores que nun se podìæn permitir assumi' læs propriæs fhaziendæs ou se mudabæn pa Stanley, ou martsabæn. N unos poucos anhos, svaziaræn-se mũîthos de los assentamientos -- un lhogar que tuvieræ cinqüenta personæs viviendo drientro podìæ tener hagora quatro. La xhente nun tenìæ ya falta de vizinos, por ende, cumo inantea; hagora tenìæn denheiro & yera mas cincielho dir a Stanley n un avion, & los produtos venìæn de l exterior el tiempu todu; por tanto, si daquè yos fhazìæ falta, egual nun tenìæn ya que pedir imprestaho.
Læs nuœvæs caleyæs tornarun los trayetos mũîtho mas ràpidos, lo que sinificaba que si se querìæ vjsitar daquien, podìæ-se, sin lhevar dous dìæs fhaelo. & Intos, por elho, nun fhazìæ falta aparase n casa d'outru de camin, ou a passa' la nœithe. La xhente afhixzo-se a tyamar inantea venir, garantizando que la vjsita fhuer conveniente. Mũîthos deixarun de quedase pa la Sports Week. Podìæn venir por assisti' læs carreiræs, beber unæs poucæs Budweiser de tarde, & lhœw giar de vuœlta pa casa la mesma nœithe. Yera una migina d'imposiçon quedase, & quien diba querer passar una nœithe n suœlu podiendo dormir na propria cama? De qualquiera maneira, la Sports Week ya nun yera tan prestosa cumo lo fhueræ quando yera la ùnica ocasion de l anhu inteiru p'atopase cun cierta xhente. Cun tantos martsando ceho, la Sports Week tornou-se Sports unos poucos dìæs & læs dançæs que durabæn la nœithe inteira diminuyerun.
Tony: Nun ha hi ya vida social nel Camp.
Ailsa: Daba-mi siempre por tener todelæs camæs preparadæs -- la xhente aparaba da vezo eiquì por passa' la nœithe. Avezàbæmus recibir cerca oîtho-cientos vjsitantes a l anhu.
Tony: mil-dous-cientos, un anhu!
Ailsa: Conhocìemunos todos. Tony martsaba quasj que l fin selmana inteiru n cata dalgien que se perdiere ou alhancare. De la que consegimus esti lhogar, dixi: "Quiero gabitos nel alrmazen pa dolze tarreñæs". dixo: "Pa que diaños quieres dolze tarreñæs?" Bøno, houbo mũîthos dìæs que stabæn todæs puœrcæs & fregaba-læs inantes aporta' la segiente tanda xhente. Sì q'ansì de magar sta la strada, la xhente passa de lhargo.
Cun los nuœvos telefònos, podìæ-se finalmente tyamar a un doutor privadamente, & la xhente afhixzo-se aìna a elho. Anhos mas tarde, de la q'andabæn reformando l hospital, montarun una sala spera temporal, cun ventanales visibles dende la strada, & la xhente protestaba por atopar scandaloso que los passantes los vìæren ende & soupiæren que tenìæn una cita. D'ayures, magar haber mas privacidà hagora, delhæs de cousæs que nun s'amentaræn primeiro, ou q'andabæn scondidæs næs casæs apartadæs, intamarun salir. La pequenha prision de Stanley intyenou-se de delinqüentes sexuales vieyos. L hospital podìæ hagora investir na salude mental; houbo therapistas vjsitantes que notarun na poblaçon una surprehendente asencia quasj total de schizofrenia & trastornos bipolares, cun todo una incidencia mayor de la usual d'abusu d'alcohol & depression.
Houbo-los que dizìæn que yos prestabæn mas læs Falkland de la maneira que yeræn, magar quasj que todos se rìæn d'elhos por sinhalrdà de los bønos vieyos tiempos, quando todos yeræn probes & infelizes & media parte de la poblaçon trataba de martsar. "Prestaba-me que nunca passare", diz Patrick Watts. "Adoraba læs vieyæs Falkland de la fhorma que yeræn -- la mena de vida agradable, scontrahida & sele que tenìæmus -- que delhos nun podìæn tolerar, por esso garrarun & martsarun. Yera una poblaçon pequenha, & andàbæmus mas pròximos. Pre- '82, læs Falkland yeræn el lhogar u you vìvìæ; hagora ye l lhogar u trabayo. Ansì ye como lo describo."
Indenantea, la xhente que vivìæ n Stanley conhocìæ a cada un que vìæ pela caleya, & saludabæ. Claro, siempre tenìæs un forasteiru q'apahecìæ. Patrick Wats trouxo pa casa la suæ muyer, Sima, una sùdita holandesa d'extraçon india que crecieræ n Suriname, de puœis de conhocela n una cena de bufet a voluntà n Sr. Wu, un restaurante tsino n London. Non ostante d'aquelha la xhente venìæ uno a cada vuœlta, ansì que se reconhocìæn. A la camada mas vieya avultaba-y el nùmeru de forasteiros perturbador, magar nun saludare de todæs maneiræs ya la xhente pela caleya por dir hagora todos cun vehìculos & nun haber quien caminar.
Delhos d'islleños queixæn-se de que cun tanta xhente de todu l mundo, læs Falkland andæn quedando irreconhocibles. A outros avulta-yos el nuœvu cosmopolitismo stimulante & piensæn q'a los que se queixæn falta-yos vision & son probablemente racistas, arremontando a los dìæs anteriores a la gerra, de la que los islleños habituabæn comenta' la blancor de quasj que l cien por ciento de la poblaçon por pruœba de ser elhos verdadeiramente britànicos. Sì q'ansì, pa tras d'essa division familiar, houbo una revuœlta ùnica a læs Falkland, causada pol persistente spetru de la gerra. Los habitantes de læs Falkland revindicarun el dreithu a la autodeterminaçon so la carta de læs Naçones Unidæs. La carta concede essi dreithu a los "puœblros" sin defini' lo q'elho sinifica. Que fhai falta pa ser un puœblro? Como habìæ xhente que se tornaræ un puœblro? Ye qüestion de tiempu? Cultura compartida? Nenhos nacidos na tierra? Habrìæ. Pœr ayures, un puntu unde una poblaçon serìæ tan transitoria & instable que se pahecerìæ mènos a una sociedà q'a un aeropuœrtu? A los islleños presta-yos arresaltar que læs vieyæs familiæs de sou tienen vivido næs Falkland mas castræs que mũîthæs argëntinæs na Argëntina -- prauticamente de magar l Argëntina fhoi paìs -- & a delhos dà-yos la lherça que si læs islllæs læs habitæn da nuœvo sobre maneira itinerantes & trabayadores a contratu de l exterior, essa prerrogativa perderà-se.
La xhente tien venido a læs Falkland por tantæs razones stremadæs que ye difìcile combinalæs cun los tipos de mithos nacionales mas grandes q'explicæn quien unu ye. Læs mas de læs historiæs habituales nun andæn disponibles. Los primeiros q'aportaræn nin roçarun nin trasformarun la tierra arrancando àrbolres & arando campos: nun habìæ àrbolres, & læs oveyæs aproveitharun la tierra cumo staba. Los islleños lhibrarun-se de los amos coloniales, ansì & todo non por revoluçon; los amos coloniales quexhierun lhibrase d'elhos. Ganharæ-se una gerra alhiberadora, pero non polos proprios islleños. Pa de tras, magar tene' læs isllæs hagora denheiro a sgaya, dependen hagora de la Gran-Bretaña de variæs maneiræs -- d'assistencia mèdica, educaçon & defensa, de professionales & specialistas. La independencia paheç impossible, polo mènos nel futuro previsible; el sitiu ye pequenhu de mas.
Describen-se quasj que todos hagora cumo falklanders primeiro & britànicos segundo, pero ye difìcile dizi' lo q'elho sinifica. El britanismo ye fàcile de proclamar -- læs Union Jacks, los buzones de correos roxos. Los sìmbolos son abondo por saber todos lo que Gran-Bretaña ye &, de qualquiera maneira, ha hi mũîtho pa catar. Sì q'ansì lo q'un habitante de læs isllæs Falkland ye, ye mas difìcile de describir. La mayorìa siente fhuœrtemente que la crìa d'oveyæs ye una parte importante de la suæ herencia, magar vivir ya pouca xhente n Camp. Los comercios de souvenirs andæn intyenos de pinguinos, sì q'ansì magar presta-yos los pinguinos a todu l mundo nun son obviamente totèmicos. "Somos tan nuœvos, nun tenemus una historia lharga," Leona Roberts, miembra de la assemblea parlamentaria de læs isllæs , diz. "& Nun ha hi poblaçon nativa, nin petroglifos que nos digan quien somos."
Al introgayos sobre lo que sinificaba ser un islleño Falkland, los mas cun raigañu fhundu næs isllæs fhalaba de sobrevivencia n isolamiento & cun mal tiempu; contentando-se cun per pouco; afigurando-se como arreparar daquè sin entreinase ou sin læs pieçæs adequadæs; adiudando-se unos a los outros por nun haber quien mas lo fhazer a l nun haber outros. Mũîthos dizen tener que ver ser un islleño Falkland cun ser probe, non ostante ya nun lo ser elhos mas. "Quando Premier Oil eguaba la suæ declaraçon d'impatu ambiental & social, tuvîmus xhente diziendo: "hemus dar proteçon a la nuœssa fhorma de vida," Mike Sumers, txefe de la càmara de comercio, diz. “& A un ciertu puntu n una reunion dixi, 'quala ye intos?' & houbo un silencio. & Dixi, “ya ves -- el problema ye que nun lo sabemus.”
Acabante março, quando l andaç s'aproximaba & los aviones deixarun de tyigar, los islleños, cumo xhente pœr todo ayures, sentarun-se n casa & intraræn na rede, tratando de discobrir que diba passar. Los precios de l petroleo baltiarun de magar l andaç intamou, & l Corona anduvo sparciendo-se ente los trabayadores viviendo n quarteles cabo læs plataformæs, por esso paheç improbable que læs prospeçones intamen ceho. Cun restaurantes pesllando n Europa, la demanda pescaho ye una fraçon de lo que fhueræ, pa tras de la possibilidà de que l Brexit acabe n aranceles europeos pròximos a l venti por ciento. Indagora nun anda claro que sinificarìæ pa la pesca, sì q'ansì los sous ingressos arrepresentæn quasj que dous tercios de los ingressos de læs isllæs, por tanto qualquiera reduçon diba tener un impatu enorme. El turismo ye l segundu mayor negocio, & consiste quasj q'inteiramente de cruzeiristas. Quien dirà hagora inscribise n un cruzeiru? & Si los touristas deixan de venir, los restaurantes & hoteles pesllaran. Nun ha hi quien poder remanecer næs Falkland sin trabayu, intos la xhente que trabaya ende & indagora nun tienen residencia permanente talvez yos fhaiga falta volver pa casa.
Que diba passar si los aviones deixaren de traher suministros regulares? Tornarìæn-se læs isllæs outra vez remotæs, sperando que læs intriegæs tyegen, infhoutando-se na cibeira de colheitha propria si nun vienen? Nos vieyos tiempos, la fruîta trahìæ-se una vez a l mes -- ye difìcile cultivar qualquiera cousa næs isllæs a parte de bagæs -- & la xhente tyamaba a l cordeiro "365" por comelo cada dìæ, delhæs de vezes næs très comidæs diariæs. Dirìæ passar outra vegada? Aprehenderìæ la mocidà crecido n Stanley a corar oveyæs? Egual la xhente q'extraña la fhorma de vida de læs Falkland consigen lo que querìæn:
Ailsa: Outra gerra mundial. Nun lo quiera Dîous, pero podrìæ resolve'l mundo.
Tony: Peslla' la riera un mes.
Ailsa: Habrìæmus aprehender a vivir cun los nuœssos proprios recursos & casar bien xhuntos.
Pahecìæ inevitable que l andaç venier. Todos sperabæn. pœr selmanæs, habìæ-los que dizìæn nel Facebook que l gubierno habrìæ peslla' læs fronteiræs, polo mènos a los cruzeiros, non ostante los cruzeiristas segìæn tyigando, andando pœr todo Stanley, sparciendo Dîous sabe que.
Hagora, por ende, cul intamu la serønda nel hemisferio sur, la campaña turìstica terminou. Nun habran mas cruzeiros, & læs pousadæs & los comercios de recuœrdos pesllaran. Cun læs fronteiræs pesllando n outros paìses & la incerteza los vuœlos, mũîthos de los specialistas & consultores martsarun pa casa. Los islleños antiguos tornaræn a star a mercè d'elhos mesmos l hibierno. & Si la xhente intama morrer, a todos yos pesarà por conhocese todos.
Publicou-se na ediçon impressa de la ediçon de xhuneto 6 & 13 2020, de tìtulu "Un oceano a parte".