La miæ tsarra n Stoicon 2018 basou-se n parte nel mîou lhibru Mas que felicidà: Saber buddhista & stoicu n una dòmina scèptica. Siendo you mesma una persona scèptica, interessada quantìssimo ha ya pol buddhismo & pol stoicismo, sì q'ansi n sin ser quien a acceita' los principios mas metaphýsicos que se y amarræn, interessaba-mi discobri' lo que ye possible deixar a l discartar aquelhos aspeitos mas metaphýsicos. Mal serìæn a penæs delhos de conseyos pol amor de ser mas feliz, cumo ye da vezo l casu næs versiones mas populares de buddhismo & de stoicismo? Ye lo que passa freqüentemente cun la concentraçon.
La miæ intuiçon yera tener d'haber mũîtho mas que traher a læs nuœssæs vidæs. Tamien tenìæ interes n explora' læs semeyançæs & differenciæs ente læs tradiçones. Claro que la perspectiva a la q'aportei ye la conseqüencia d'una pesquisa personal. Outros egual optæn por infocar aspeitos differentes. Sì q'ansì, presta-mi pensar que tanto los philòsophos stoicos cumo l Buddha approbarìæn essi typu d'approximaçon qüestionadora, quantos & mas lhevando a conclusiones contrariæs a læs tradicionales.
Contextu històricu
La qüestion d'una potencial transmission directa d'ideæs philosòphicæs de Grecia a la India ou viceversa ye per intrigante, sì q'ansì læs evidenciæs habidæs son per limitadæs. Una maneira de pensar n elho ye, cumo Stephen Batchelor ãpunta, nun haber Oriente nin Occidente d'aquelha, & l area ente Grecia & la India nos sieglos V & IV iC ser in mũîthos aspeitos “una sphera cultural ùnica & interactiva”. L area occupou-la primeiro l imperio persa & lhœw l imperio d'Alexandro Magno, & houbierun haber canales de transmission cultural pœr itinerarios diplomàticos & commerciales.
Una de læs poucæs cousæs que se saben ye que l philòsopho scèpticu griegu Pyrrho d'Elis fhoi a la India cun Alexandro Magno, el 334 iC. Elhi nun scribîu nada, sì q'ansì diz-se que trouxo de vuœlta una philosophìa d'agnosticismo & de suspension de l xhuizio teniendo cumo meta la tranquillidà. Allegou-se derivase estæs ideæs directamente de l buddhismo inicial.
Semeyancæs
Ye nidio que ha hi mũîthæs differenciæs ente buddhismo & stoicismo, solo q'ende vou concentrame n delhæs de læs semeyançæs que m'avultæn mas impressionantes. La semeyança commun ye l diagnòsticu de la condiçon humana. La voz buddhista que la define (que tamien ye la primer "noblre verdà") ye dukkha: Suffrir ou insatisfacçon. La descripçon de dukkha ye esta:
nacer ye dukkha,
avieyar ye dukkha,
amalecer ye dukkha,
morrer ye dukkha;
unir cun lo que ye disagradable ye dukkha;
dexebrar de lo que ye agradable ye dukkha;
nun algama' lo que se quier ye dukkha.
La idea principal ye que la insatisfacçon ye inseparable de la vida. Nun dà mas tener una vida òptima, todos van tene' lo que nun se quier & eventualmente perde' lo que se quier & se desea. Ansì, a l da' la fhorma de como ye la realidà (impermanente & dukkha), anda-se da fheitho nel inganhu a l pensase, cumo se fhai da vezo, que læs cousæs de l mundo son a fhaenos felizes ou a determina' la nuœssa infelicidà. Nel buddhismo, essæs cousæs conhocen-se cumo læs oîtho condiçones mundanæs:
ganhancia & perdiçon
fama & discrèdito
aplausu & culpa
presto & dolor
Los stoicos stabæn per comfortables cun la vision de que l apegu a læs cousæs de l mundo ye equivocau. Diogenes Laertius deixou-nos l elenchu que vien d'indifferentes stoicos (que da erroneo se consideræn bœnos ou malos):
Vida, salude, presto, belheza, fhuœrça, riqueza, fama & nacemiento noblre, & los sous oppuœstos, muœrte, malura, dolor, fealdà, flraqueza, probeza, ignominia, nacemiento baxo &c.
Metàphores mèdicæs
Intrambæs tradiçones vìæn-se cumo un typu de cura pante essi inganhu. & Por describilo, intrambos adoptarun lo que se y podrìæn tyamar metàphoræs mèdicæs. Lo parallelo ye pa cun explicaçones mèdicæs d'afflicçones phýsicæs. Por exemplo, una infecçon causada por bacteriæs & l procedemiento therapèutico ye reduzi' la suæ quantidà tomando antibiòticos, restaurando ansì la salude. De maneira pahecida, la dolencia q'intrambæs tradiçones vierun cumo obiectivu ye, in tèrminos amplios, el Suffrir humanu; la causa ye a l cabu la ignorancia de como læs cousæs realmente son & lo que ye verdadeiramente valioso na vida, lo que vien expresso n anxia & n apegu a læs cousæs mundanæs; la cura ye anda'l camin; el stau saludable ye l intendemiento & l disapegu, que lhevæn a la tranquillidà.
Particularmente, pante los stoicos, la malura son los xhuizios erroneos q'attribuyen el bien ou l mal a outræs cousæs alhende la virtude ou l vicio (& que son inseparables de læs emoçones, que son cumo los sýmptomas de la malura), & la philosophìa ye la cura.
Nel buddhismo existen læs quatro vipallāsas, ou distorsiones de la percepçon:
Sentiendo dal cambio nel cambio
Sentiendo presto n suffrir
Assumiendo ego u ego nun ha hi
Sentiendo lo disagradable cumo agradable.
Habìæ-se de, evidentemente, fhae' l oppuœsto: appreciar ser todo impermanente, valreiro de si mesmo & inseparable de l Suffrir &, por tanto, apercibir que lo que paheç amable na superficie, realmente nun lo ye.
Therapia
Magar considerase intrambæs tradiçones cumo therapia ou cura, ye meyor nun tomar essæs pallabræs per litteralmente n se tratando de psychotherapiæs contemporaneæs. Ye nidio haber connexiones ente essæs tradiçones & approximaçones psychotherapèuticæs modernæs. Cun esso & cun todo, lo que yos significou "therapèutico" nun ye lo mesmo que significa pante nòs. El sou fin nun yera simplemente sentise meyor ou funccionar meyor, ou mesmo cutir del status mental specìficu. Lo que yos interessaba yera intender como læs cousæs realmente son & actuar a comuña cun essi intendemiento, intos daquè mas cumo vivir sinceramente.
Felicidà
Outra semeyança ente buddhismo & stoicismo ye q'intrambos son roceanos cun lo que ye possible tyamar felicidà commun, resultante de la satisfacçon de læs nuœssæs anxiæs & de læs cousæs que van bien nel mundo. Por exemplo, Seneca scribe que la allegrìa basada n cousæs externæs anda constantemente minaçada por transformase n Suffrir:
Mũîthæs vezes diz-se de stase pœr felizes pol fheithu de ser electa una persona consul, ou q'outra casaræ ou que la sposa de sou dieræ a lhuz, eventos que, lhœñe de ser causa d'allegrìa, freqüentemente son l intamu de la tristeza futura.
De la mesma fhorma, el Sutta Nipāta diz:
Lo que los outros tyamæn felicidà, los noblres tyamæn-lo lhaceîra.
Ha hi verdadeira allegrìa & felicidà n intrambæs tradiçones, allegrìa que ye mas infhotadora & duradeira, solo que nun s'atopa u normalmente se y anda a la geta. La verdadeira allegrìa ye un subproductu d'outræs cousæs, & læs principales q'alcontrei son estæs:
Conducta èthica
Introspecçon & comprehension
Stahos meditativos (principalmente n buddhismo)
Elementos communes
Ye interessante ãpuntar una formulaçon de l camin buddhista a essæs mesmæs fhasteiræs cumo læs fundamentales que disinvolver:
Sīla (moral ou acçon èthica)
Samādhi (concentraçon ou meditaçon)
Pañña (discernimiento ou sapiencia)
Delhos de studiosos argumentarun ser sila & pañña los elementos essenciales. Læs duæs describen-se cumo per interdependientes:
Ansì cumo duæs manos se lhavæn, la sapiencia purifica-se pola moral, & la moral purifica-se pola sapiencia: unde una anda, la outra anda, la moral tien sapiencia & la xhente sabio tien moral, & la combinaçon de moral & sapiencia tyama-se la cousa mas elevada l mundo.
Ansì cumo duæs manos se lhavæn, la sapiencia purifica-se pola moral, & la moral purifica-se pola sapiencia: unde una anda, la outra anda, la moral tien sapiencia & la xhente sabio tien moral, & la combinaçon de moral & sapiencia tyama-se la cousa mas elevada l mundo.
Disinvolver introspecçon adiuda a identifica' la cousa cierta por fhaer, ansì cumo trabayar næs nuœssæs actitudes morales adiuda a ve' læs cousæs de maneira mènos egocèntrica. Outra vez, existe una interrelaçon semeyante n stoicismo.
El tercer elemento ye samādhi. Egual paheç que nun tien un parallelo n stoicismo, sì q'ansì mal se tien que fhoçar pela superficie a penæs pa ver que passa. Nos textos samādhi refier-se principalmente a stahos de concentraçon, solo que ye un tèrminu ampliu que ye a significar meditaçon mas abiertamente. Walpola Rahula, auctor de Lo que l Buddha apprehendîu, traduz-lo quantos & mas por "disciplina mental". Ha hi tamien outra pallabra nos textos buddhistas, bhāvana, que se refier a exercicios mentales & spirituales que se destinæn a cultivar stahos benèficos. Elho comprehendìæ cousæs cumo ver & recita' los textos & paheç promptamente comparable a l askēsis stoica.
Traduziendo-lo cun delhæs de vozes mas actuales, podrìæ dizise que los elementos d'una vida bœna son: tener vision nidia, vivir ethicamente & una pràctica diaria que sofhite essæs metæs. Nòs nun habemus concordar cun buddhismo ou stoicismo por cultivar cada un d'essos medios exactamente, d'outra parte ye possible ver aìna ser nòs stayæs importantes a fin de disinvolver una bœna vida, & ser independientes de qualquier bœn Sentir wœñando d'elhos. Seneca tien una bœna comparança:
Ansì cumo n una senra que se lhabrou pa l pan, delhæs de flores spoyetæn pente l medio, todu essi trabayu nun se realizaræ por aquelha pequenha planta, magar que preste a la vista ... ansì tamien, el presto nun ye la recompensa ou l motivu de virtude, ye solo un accessorio.
Vision nidia
Ermana n buddhismo & n stoicismo, vision nidia ye apprehender a sfhoutase de læs apparienciæs inganhosæs & valoriza' læs cousæs de maneira adequada. Nel stoicismo, elho significa appreciar se' la virtude l ùnicu bien & l ùnicu mal, & opponese a los xhuizios erroneos (que tamien se conhocen por emoçones) d'haber outræs cousæs bœnes alhende la virtude. Nel buddhismo ha hi puntos de vista complexos de puntos de vista, sì q'ansì nun ser quien a ve' læs verdahes de dukkha, impermanencia & non-ego diba ser nidiamente un puntu vista per errau.
Que podrìæ significanos? Que s'ha de valorizar? Ta un ciertu puntu, ye pante cada un de nòs pensar por nòs mesmos. Pante min vision nidia tien q'involucrar acceitar dukkha, impermanencia & falta de control cumo axiomas na nuœssa vida, &, por tanto, tienen que se selecciona' los nuœssos valores cun precauçon, questionando daquè de læs anxiæs mas superficiales que tenemus.
Buddhismo & stoicismo tirabæn pœl ascetismo. Inxertarìæ-y you mas de la nuœssa naturaleza corporificada & de la experiencia emocional na bœna vida. Ha hi cousæs que tienen gran importancia næs nuœssæs vidæs & han valorizase cun plena appreciaçon de la impermanencia de sou, talque relaçones cun la xhente. Sì, valorizar essæs cousæs deixarà-nos mas vulnerables a l Suffrir, sì q'ansì avulta un precio que se mereç pagar por una vida mas rica.
Cun pallabræs mas vastæs, ver nidio vaî de pensamiento crìtico, valorizando la razon, getando evidenciæs, cultivando la indagaçon, la conscientizaçon, la reflexion & la honestidà intelectual. Tamien vaî d'un scepticismo saludable & humildà, de catar cun sigo l tene' los nuœssos poderes lìmites & haber mũîtho de l mundo & de nòs mesmos que da probable nun se sabrà nunca. N esto podrìæmus segir a Marcus Aurelius, que scribîu: "Læs cousæs andæn invuœltæs n un velo de mysterio que mũîthos bœnos philòsophos alcuœntræn impossible d'atopayos el xacìu".
Viviendo èthico
El segundu elemento l camin buddhista ye la èthica. Ye nidio ser esta tamien una parte central de l camin stoicu, por ser virtude synònyma de vivir a comuña cun la nuœssa naturaleza racional. Intrambæs tradiçones tienen un ideal èthicu per altu. Tanto a la xhente sabio q'a la persona spierta considera-se que tienen internalizada la moral de fhorma tala que los sous xhuizios morales son siempre correctos & appropriahos, & que yos fluyen læs acçones sanæs siempre n sin sfhuœrçu. Nel buddhismo, la persona spierta supperou da fheitho læs très "raìzes gafientæs" de la culdicia, de l aversion & de la illusion, & mal actùa intos a partir de los sous oppuœstos -- disapegu, bondà & sapiencia.
Ha hi variæs perspectivæs que se son a extraher a essi respeito, por exemplo, la importancia de læs intençones. Nel buddhismo ha hi un conceitu d'acçones benèficæs, que son aquelhæs que tienen consequenciæs benèficæs ente nòs & nos outros, & estæs tienden a ser acçones que nun læs affecta nin culdicia, nin aversion nin inganhu. Resume-se todo intos n intençones.
Tamien nel stoicismo ye importante actuar cun una intençon virtuosa, cumo na famosa comparança de l arqueiru: interessa cutir na diana & fhaer cumo meyor fhuer possible; lo que passa n deixando la flretsa l arcu queda a fhuœra l nuœssu control. Seneca scribe que quando...
...daquien sienta cabo un amigu amalecidu, s'apruœba. Sì q'ansì fhaelo por causa d'una herencia torna-lo una utre atsisbando un cadàvere.
Outra maneira de pensar n elho ye n tèrminos de qualidahes ideales, & una central ye la compassion.
Compassion
Nel buddhismo, la compassion emphatiza-se fhuœrtemente. A comuña cun los textos, Buddha concordou n educar por compassion, magar ser da intamo reluctante. La compassion anda fhuœrtemente relacionada cun la bondà, de todælæs maneiræs nun anda per nidio definida nos textos, que mũîthæs vezes se sofhitæn n historiæs:
Pon-se daquien n una lharga travessìa mal & exhausto. Anda solo ente dous vilhares, intrambos per distantes. Daquien apaheç &, a l velo, razona que si quien camina malo, s'accompañare a un vilhar & recibier alimentos & remedios, da fheitho que se diba recuperar.
La missiva ye que ha hi que se preoccupar por tornar a outra xhente lhibre de suffrir. Non obstante la compassion tien una cara complicada, porque mortificase mũîtho cun suffrir ye a lhevar a stahos mentales aviersos & malsanos. Læs minaçæs de la compassion sentierun-se indagora mas fhuœrte n stoicismo, u la compassion da vezo involucrarìæ un xhuizio de stay passando daquè malo a daquien, & næs mas de læs vezes elho dirìæ ser un xhuizio defeituoso.
Si se siente compassion polos mèndigos de l camin, por exemplo, ye probablemente por pensar q'andæn n una mala situaçon. Nos tèrminos stoicos, ye una emoçon que, cumo outræs emoçones, arrevela un pensamiento erroneo de l valor de los indifferentes. Ansì cumo nel nuœssu propriu casu, nun ye appropriaho sentir dolor cumo conseqüencia de læs cousæs que van mal pœl mundo – por nun ser da veræs nin bœnæs nin malæs -- pola mesma razon nun ye appropriaho suffrir cabo outra persona. Epictetus incamienta nun pensar n un consul cumo home feliz, ou n un probe cumo infeliz:
Todo esto son xhuizios & mas nada; & xhuizios que conciernen cousæs a fhuœra de la nuœssa elecçon.
N intrambæs tradiçones, ye importante preoccupase pol bienstar de los outros & motivase a fhae' lo que fhuer possible por adiudar a outros a zafase de suffrir. Sì q'ansì la compassion tien falta trata-se cun precauçon. Nel stoicismo, ser xhente compassivo sin investir in xhuizios erroneos significa catar que lo que ye malo nun ye la situaçon real, ye la comprehension de l fheithu fheitha pola persona que suffre. Nel buddhismo tienen que se combattir sentimientos aviersos, practicando compassion sin apegu, cumo l propriu Buddha. La compassion, por tanto, tien que s'intender mas cumo una preoccupaçon levemente disconnectada de qualquiera cousa cumo "sentir cun". Ye por esso q'elho tien falta d'andar elho mano a mano cun la equanimidà.
Equanimidà
La equanimidà ye un fin central tanto de l buddhismo cumo de l stoicismo. Los stoicos gastabæn el tèrminu apatheia refiriendo-se a l sou ideal de ser lhibres de passiones. Tien un aquel de la upekkha n buddhismo, refiriendo-se a la sensaçon de ve' los acontecemientos de l mundo cun una consciencia equilibrada, sin s'involucrar mũîtho nos altos & baxos de læs oîtho condiçones mundanæs. Ye importante salientar que la equanimidà valorizaræ-se non por causa l status mental in sigo, valorizaræ-se por evidenciar una comprehension verdadeira de l mundo. Cumo la compassion, la equanimidà anda minaçada por poder corrompese, n esti casu por indifferencia &, por tanto, tien falta atemplra-se pola compassion.
Equanimidà compassiva
Compassion & equanimidà son complementares & han disinvolvese xhuntæs, cumo una specie d'equanimidà compassiva. Esti Concasar de compassion & equanimidà ye un pouco extrañu, por haber una tension ente retiru & compromisso. Epictetus defendîu-lo diziendo ser del disapegu da veræs essencial pa l sentimiento de compañeirismo, puœis a l permittir a l amor, por exemplo, continua'l sou cursu natural, ye a tornase no oppuœsto. Pante min ye una qüestion abierta si esto ye realmente viable, ou si la empathìa inevitablemente involucra apegu & deixa vulnerable a l Suffrir, ansì cumo qualquier typu de tranquillidà completa ye susceptible d'acabar n indifferencia.
Si d'outra maneira se garra l ideal de la equanimidà compassiva cun un tsiscu de sal, podran-se adoptar por nòs da fheitho læs duæs qualidahes cumo inspiraçon, por per necessita' los mas de nòs na pràctica traher mũîtha mas bondà & mas consideraçon a læs nuœssæs vidæs.
Pràctica spiritual
Los nuœssos vezos mentales entemecen-se & son difficiles de camudar. Quantos & mas a l saber que todo ye impermanente & nun haber cousa mundana que nos seya a dar satisfacçon duradeira, indagora ye diffìcile nun cata' læs cousæs d'outra fhorma. Ye polo que nos fhai falta daquè typu pràctica spiritual (el tercer elemento l camin).
Seneca, por exemplo, scribîu:
Ansì cumo delhos de tinctes aina s'absorben pola lhana, & outros solo de puœis de repetir periodos d'immersion & fhervura, existen daquè studios que s'aproveithæn bien næs nuœssæs mentes mal a penæs s'apprehenden; estos, sì q'ansì, han caltrianos da fheitho. Tienen que s'absorber, dando non solo un matiz de color, dando un color real profundu, d'outra maneira elhos nun seran a complrir dala de læs promessæs de sou.
Tanto buddhismo cumo stoicismo sabìæn q'a fin de cuti' la transformaçon fhonda que getabæn lhœw de la comprehension intelectual elho nun yera abondo, ansì que l entreinamiento pràctico yera parte integrante l camin. Nel buddhismo habìæn differentes typos de meditaçon & una pràctica formal de meditaçon, ente que n stoicismo, ta unde se sabe, la pràctica involvìæ mas cousæs cumo mirar & memorizar textos, reflexiones diariæs & visualizaçones, pol amor d'incorporar da veræs los principios a la vida diaria.
In tèrminos concretos, el primer fin d'esta pràctica diaria ye tornase mas consciente de los contenidos de la nuœssa mente, particularmente læs evaluaçones iniciales embryonariæs de lo bœno & de lo malo que normalmente andæn a fhuœra de la nuœssa consciencia. Nel buddhismo, por exemplo, elho involucra apprehender a captura' lo que da vezo se yos tyama "sentimientos", ou reacçones immediatæs a cousæs in tèrminos de bœno, ruino & neutro. Similar a læs "impressiones" stoicæs de l mundo, que nos dizen que læs cousæs a fhuœra l nuœssu control son bœnæs ou malæs, & que hemus dir por elhæs ou evitalæs.
Si s'apprehende a danos cuœnta d'essos impulsos, podrà-se meyor distancianos d'elhos & evitar actuar por elhos automaticamente, tenrà-se por tanto tamien mas probabilidà de responder a læs cousæs d'una maneira mas racional & equilibrada. Ser quien a fhaelo da cierto podìæ senos ùtile a qualquiera de nòs, ya que na mayor parte l tiempu tiende-se a actuar cun base n patrones habituales & valores & impulsos irreflexivos.
Fhaelo requier disinvolve' lo que ye possible tyamar conscientizaçon. Podrìæ vaganos mũîthu tiempu fhalar de læs mũîthæs definiçones de conscientizaçon, non obstante nel fhundu ye una maneira de dase cuœnta, una tèchnica usada de fhorma differente n differentes pràcticæs de meditaçon buddhista. Existen variæs comparançæs d'essa tèchnica nos textos buddhistas. Una ye la d'un vaqueiru observando læs suæs vacæs a distancia. Outra ye la de l guarda de læs puœrtæs d'una vilha. Da nuœvo, esso tien un parallelo n stoicismo. Epictetus, por exemplo, diz que l philòsopho "aguaita-se a si mesmu cumo a un inimigu n una armadiya".
Cun l attençon plena ye possible adiudar a automatiza' læs respuœstæs habituales. & Esta ye la base l comportamiento èthico, por danos la opportunidà de responder a l crear essi spacio ente impulsu & reacçon a læs cousæs cun bondà & sapiencia, in cuœntæs de culdicia, aversion & inganhu. Ye nidio que ye diffìcile, & ye polo que nos fhai falta pràctica (que ye possible ser, magar nun tener falta, una meditaçon formal). Ye una cousa que ciertamente nos diba ser ùtile a los mas d'ente nos, næs nuœssæs vidæs diariæs.
Antonia Macaro ye una psychotherapeuta existencial cun interes de lharga data tanto n Buddhismo cumo n stoicismo. Ye auctora de Razon, Virtude & Psychotherapia. El sou lhibru mas flammante, More than Happiness: Buddhist and Stoic Wisdom for a Sceptical Age publica-lu Icon.
Fhœnte
