Showing posts with label Litteratura. Show all posts
Showing posts with label Litteratura. Show all posts

30.9.22

Los Rumores (Hugo Claus)

 

I

Dolf

Dolf Catrijsse cinca de pie cabo la feniestra, dando l lhumbu a l comedor & a la persona sentada na poltrona de canha cun cuxinos de flores que se y reserva a Dolf de magar anhos ha.

Esta persona ye de la familia. Esta persona ye l sou fhiyu, René, q'apahecîu de la nada spuœis de quasj très anhos & hagora sienta n aquel assientu cabo la calefacçon cumo si nunca soupier que yera l sitiu sou paî.

Immòbile l lhumbu de Dolf na casaca azul-buxo. Na casa sta-se tranquillo. Ya media hora. Ha media hora René reburdiou daqué sobre l calor. Nun staba claro si se referìæ a l calor de l final de l verano ou l calor mugoroso d'Àfrica d'u vien hagora.

Dolf introgou-se si nun andaba siendo bederre cul sou fhiyu, de costin a René, cul sou Calhar incòmodu & distante. Sì q'ansì nun lo ye a evitar, nun ye a arremelhar a René. Nunca fhoi a fhazelo.

Quasj que très anhos.

A hieri, de mañana, podìæ ascuîtha-se un streldu suave scontra la persiana la fatsada. Spuœis, aruñaços & raspiaços persistentes, cumo d'un gatu afhamiau.

& Alma ximelgando la bata.

& A fhuœra una voz ronca, quasj q'irreconocible.

"Oi, oi" (Non: "Paî, paî")

& Alma mangando los pies dientro de læs pantuflæs & arramplou scontra la puœrtæ l quartu dormir cun un glrayidu gayoleiru, arrastrando ràpido los pies cumo si n suœnhu tuvieræ sperando por essi furtivu son nocturnu. "Ye elhi", dixo Alma.

Quien? Quien ye?

"René", dixo cun aquelha cara d'anxiedà & gayoleira que Dolf nun vieræ de magar ha meses.

Yera elhi. El René d'outrora, un rapaz nerviosu, maliciosu & pelligrosu, & a l in par esta persona, un home abravau & cafiau que mal miraræ pa l paî a penæs & deixou-se baltar da reo na poltrona de canha u hagora sentaba. Lhevaba una çamarra cun bolsos salientes nel peithu. Çapatos que s'intafharraræn de fherruñu ou sangre vieyo. Un macutu militar, hagora se y arrepousaba nos todielhos.

Anœithe dormîu cun la roupa puœsta. Quiçabes s'acostaræ n solhau. Dolf sentîu spañidos, carpidos.

Hagora Dolf vei a l fhiyu reflectau na ventana, cumo una photo pouco nìtida n un diario. Dolf apahecîu nel diario de comarcal "Het Belang van Waregem". Na portada, cun Alma nel bancu l sou quintanal. Tras d'elhos, los gëranios, læs dahliæs, la parede de l fhundu. Intrambos mirando directamente a l obiectivu, Alma fhosca, Dolf cun una sonrisa horrorizada. Nel diario imprimîu-se ser elhos devotos & trabayadores, paî & maî que sentìæn nun tener nunca a dala noticia de l sou fhiyu mas vieyu René, que fhueræ vistu la postrer vez cun outros très desertores belgas na islla de Zanzìbar næs immediaçones de l bederre dictador Xeik Ka Rume. & Que la familia Catrijsse rezaba diariamente a Nuœssa Señora de Fàtima a fin de tornar ilesu n cuœrpu & alma.

Alquando, Dolf & Alma vieræn na television a militares blrancos que caltriabæn lhœñe n dientro de la mata africana. De repente amiyou una tyuvia de lhançæs & flreithæs sobre elhos. Dab

Hagora Dolf vei a l fhiyu reflectau na ventana, cumo una photo pouco nìtida n un diario. Dolf apahecîu nel diario de comarcal "Het Belang van Waregem". Na portada, cun Alma nel bancu l sou quintanal. Tras d'elhos, los gëranios, læs dahliæs, la parede de l fhundu. Intrambos mirando directamente a l obiectivu, Alma fhosca, Dolf cun una sonrisa horrorizada. Nel diario imprimîu-se ser elhos devotos & trabayadores, paî & maî que sentìæn nun tener nunca a dala noticia de l sou fhiyu mas vieyu René, que fhueræ vistu la postrer vez cun outros très desertores belgas na islla de Zanzìbar næs immediaçones de l bederre dictador Xeik Ka Rume. & Que la familia Catrijsse rezaba diariamente a Nuœssa Señora de Fàtima a fin de tornar ilesu n cuœrpu & alma. Dabæn-se ente elhos apelhidìos nel dialectu de Flandes Occidental. Una de læs vozæs pudo se' la de René. Los militares entetsocabæn-se, sì q'ansì dalu d'ente elhos se pahecìa a René. Nin el ùltimu que nun fhoi a algama'l helicòptero & quedou a tras, arrodiyau, cun una dolzena de flreithæs n lhumbu & cerviz.

Los persegidores negros que glrayabæn & bæillabæn & disparabæn scontra l helicòptero yeræn rapazos de catorze anhos vestidos de muyer, cun pelucæs amarielhæs de paya & kepis belgas. Delhos lhevabæn sostenes blrancos u se pintaræn tetos sangrantes.

La mañana remanecîu cardosa. Intos la photo muœve-se nel marcu & torna-se olivacea. La persona distorsionada inrodia un pitu, prende-lu, el quartu invade-lu un fhumu dulçon. Dolf arremelha outra vez pa la suæ tyousa, a los pies.

Campu de xhuœw d'Excelsior Alegem tras elhi, & mas alhà læs tsimeneæs de la cervecerìa. Cumo si dixeræ alon a una alcordança que ya nun ye a se' la mesma hagora que René volvîu. Tornou pa l fhiyu.

"Maî fhoi a l supermercau", dixo Dolf. "Spero que nun scaheiça l nuœssu tabaco. Porque estos tenemus que los apurar ta la selmana que vien. El gubierno nun mos contempla ya mas. Esto ye lo que s'algama quando gubiernen socialistas & cathòlicos xhuntos."

Dolf entra nel comedor familiar, dientro l fhumu dulçon. Anuœithe, todo lo mas, René pronunciou très phrases, a trompicones, cumo si yi costaræ. Lo que dixo, Dolf nun lo fhoi a intender, læs phrases dibæn afhaladæs exclusivamente a Alma & rompîu a tusir.

"René nun quier que se sabia q'anda pœr ende", dixo Alma mas tarde na cama. "Un de los sous amigos deixou-lu a la puœrtæ. Introgei-y si conhœcìæ esti amigu, si yera daquien de la zona, sì q'ansì nun dixo mas nada. Cumo un perru inantia dir morder. Tenìæ corte lhaceîrosu. Quien ye a sabe' lo que suffre? Ha hi cientos de species de catsiparros & cocos nel Kongo. & Mosquitos de la malaria. Mirou a l rodiu cumo si nunca tuvieræ visto l pequenhu quartu sou. Magar que nun se cambiou nada de l quartin. Qualquiera cousa que dixer ou introgare, yera enforma pa respondela elhi. Dormîu-se u cincaba. Vamus supponer que pilhare l mal de l suœnhu. Dixi: "Ha hi rumores de que los militares blrancos andæn lhuithando ente elhos, unos contra los outros, q'ende nun andæn solo exterminando a los negros, tamien vòs disparahes unos a los outros cun læs vuœssæs cabeçæs ebriæs. Nun fhui a dormir de la q'ascuîthei esto. Nin tou paî nin el tou ermanu Noël! Pero segîu dormiendo, arreithu, sofhitando l sou macutu na mano. Contei-y que vîmus una tsarra instructiva cun diapositivæs na schuœla municipal & que l maistru Arsène presentou a l orador, & que yera sobre l Kongo & outros territorios d'ultramar & q'ansì catemus q'essos blrancos s'infhilæn por lherça & por eso se disparæn ente elhos & que l orador dixo que los negros nun yeræn a comprehender cousa tala.

Tamien y dixi q'apigaçaræs n aquelha tsarra & que ti dieræ un imburrion a l tratar de la ganadeirìa por pensar que diba interessati lo d'essos negros afhuracando læs arteriæs de læs suæs vacæs & apañando el sangre, entemeciendo-lo cun lheithe & fharinha & volviendo tapona'l fhuracu cun lhama."

Una hora mas tarde, Dolf andaba smolrecidu. Nun se trata de que René vea n silencio la television muœrta. Ma Alma. U-la?

El tràfico n strada ye criminalmente pelligroso. Alma nun fhai casu na suæ excitaçon pol sou fhiyu perdidu & alcontrau, un camion suecu cute-la n medio la vìa, Alma dà diez vuœltæs, un automòbile que vien pela direcçon contraria atsapla-y el goxu la compra, la fharinha & l açùcare glas, outru colossu cruza l peithu d'Alma, pœr riba l sou cranio.

Dolf intruga si René quier café fresco. René ximielga la cabeça, cun wœyos piesllos.

Paheç amostalgau, piensa Dolf, essa ye la pallabra, amostalgau cumo una puta arrastrada. Ye nuœssu pequenhu René, nuœssu rapazin q'ha anhos eiquì na cozina berrou media hora por tener Stan Ockers la suæ fatal baltada mortal scontra la trahicioneira & brillante pista l Palacio de Deportes d'Antwerpen? Stanneke Ockers, record mundial de resjstencia. Nun yera sèptimu cinqüenta kilòmetros pœr hora? Nun fhairà muîtha differencia.

Vou tentalo indagora outra vez. Si nun responde, por min puœde morrer.

Fhønte

29.7.22

Gërminal II (Zola)

 

Audio

– Non, you sou de l norte, respondîu l muçu. L obreiru, spuœis de vazia’ læs vagonetæs, sentou n suœlu, feliz cul acidente; & caltuvo la suæ bravura muda, simplemente alçaræ los wœyos pa l carroceiru, cumo avergonçau por tantæs pallabræs. Esti ùltimu, de fheitho, nun avezaba fhalar tanto. La cara l extrañu debîu sentay bien & debîu sentir un Pruyir d’essos de confidenciæs q’alquando fhaen que los vieyos fhalen a l alto la lheva pante sigo.

– You, dixo, sou de Montsou, tyamo-me Bonnemort.

– Ye un alcuñu? introgou Etienne plasmau.

El vieyu dîou una risadina de satisfaçon, & ãpuntou pa la Voreux:- Sì, sì… Sacarun-me d’ende très vezes a catsos, una cul pelo todo amburaho, outra cun tierra ta la menæçuœla, la terceira cun la barriga inflada d’awa cumo una xaronga… Intos, a l ver que nun querìæ morrer, tyamarun-me Bonnemort, por rise.

La suæ allegrìa aumentou, un rintsìu de roldana mal ingrasada, q’a l cabu acabou n un acessu terrible de tos. La macona l fhœw, hagora, brilhaba-y cun toda la suæ lhuz pœr riba la gran cabeça, cul pelo ralo & blranco, la cara atsaplada, d’una pallidez lìvida, tsiscada de mantsæs azuladæs. Yera pequenhu, el pescuœçu enorme, los gordos de la pierna & los calcañares p’a fhuœra, & unos braços lhargos cun unæs manœs quadradæs que y baxabæn ta læs rodiyæs. Pa de tras, cumo l sou cabalhu que cincaba imòbile sobre læs patæs, sin pahecer sufrir cul aire, avultaba fheithu de piedra, avultaba nun suspeithar nin de l frìo nin de læs rabaseiræs que y xiblabæn næs oreyæs. In tussiendo, garganta sfheitha por un fhundu resquemor, cuspîu a l pie de la macona, & la tierra scurecîu.

Etienne miraba-lu, miraba l suœlu q’ansì intafharraba.

– Ha mũîtho que trabayahes na mina? Dixo-y.

Bonnemort abrîu los dous braços cun gran sparaban.

– Ha mũîtho, ah! sì!… Nun tenìæ ma oîtho anhos quando baxei, vehes! Precisamente na Voreux, & hagora tengo cinqüenta & oîtho. Calculai un pouco… Tengo fheitho de todo ende n dientro, primeiro cumo pintse guardavìæs, spuœis cumo vagoneiru n teniendo fhuœrça pa imburriar, spuœis posteador diez & oîtho anhos. Lhœw, polæs malditæs piernæs miæs, mangarun-me a scavar, rambleiru, remendador, ta que tuvierun que me sacar de l fhundu, por dizi’l médicu que d’outra maneira diba cincar alhà. Intos, ha cinco anhos d’esto, fhexzierun-me carreteiru… Como? guapo ye, cinqüenta anhos de mina, d’elhos quarenta & cinco n fhundu!

A l fhalar, catsos arroxahos del carbon, que da quando baltiabæn na macona, illuminabæn-y la cara pàllida cun un visu color de sangre.

– Dizen-mi q’arrepouse, continuou. You nun quiero, piensæn que sou fatu enforma!… Dirìæ a gusto dous anhos, ta los sessenta, por recibir una pension de ciento-oîthenta francos. Si yos dier læs bønæs nœithes wœy, dabæn-mi da reo la de ciento-cinqüenta. Son picardiosos, los cocos!… Arriendæs d’elho, sou sòlidu, exceto a respeito de læs miæs piernæs. Ye, vehes-lo, l awa que mi caltriou na pelheya, a fhuœrça de ser regau ta l ruœldu. Delhos de dìæs nun sou mesmamente a ximelgar una pierna n sin glrayar.

Outra crisis de tos volvîu interrumpilu.

– & Esso fhai-vos tussir tamien? Dixo Etienne.

Sì q’ansì respondîu que non, ximelgando la cabeça violentamente. Spuœis, des que pudo fhalar:

– Non, non, ando acatarrau, de magar l outru mes. Nunca tuvi tos, hagora nun sou a sfhazeme d’elha… & Lo gracioso ye que cuspo, ye que cuspo…

Un raspiaçu txubîu-y de la garganta, cuspîu negro.

– Ye sangre? Introgou Etienne, ousando a l cabu introgalu.

Sele, Bonnemort enxugaba la bouca cun la vuœlta la mano.

– Ye carbon… Tengo abondo na miæ cadarmæ cumo pa scaleceme ta l fin de los mîous dìæs. & Ha cinco anhos que nun pouso los pies pœl fhundu. Alrmazenaba delho, polo que paheç, in sin lo saber. Bah! Caltien-se!

Houbo un silencio, el martielhu lhøñe cutìæ gølpes regulares na mina, l aire passaba cun la suæ queixa, qual apelhidìu de fhame & xibieira venidos de læs profundezæs de la nœithe. Cara a læs tyamæs q’assustabæn, el vieyu continuaba mas baxo, arremaçcando læs memoriæs. Ah! Claro, elhos & los de sou anduvieræn picando pœla calicata mũîthu tiempu! La familia trabayaba pa la Compagnie des mines de Montsou, de magar que se crearæ; & esso databa de lhøñe, diba ya ciento-seys anhos. El sou wœlu, Gillaume Maheu, un rapaz de quinze anhos d’aquelha, atoparæ del carbon graso n Réquillart, la primer mina la Compagnie, una mina vieya wœy abandonada, so ende, cabo la fàbrica d’açùcare Fauvelle. Sabìæ-lo todu l paìs, ya que l fhilon atopau tyamaba-se l fhilon Guillaume, pol nome l wœlu. Nun lu conhœcieræ, un gurdu polo que se contaba, per fhuœrte, muœrtu de vieyu a los sessenta. Lhœw, el paî, Nicolas Maheu, que y dizìæn el Buriu, de mal a penæs quarenta anhos, cincaræ na Voreux, de la que la andabæn abriendo: un argayu, una spalmaçon completa, sangre bebido & wœssos comidos polæs penhæs. Dous de los sous tìos & los sous très ermanos, mas tarde, deixarun tamien ende l pelheyu. Elhi, Vincent Maheu, que salieræ quasj q’inteiru, læs piernæs mal arreithæs, passaba por un tipu rescamplau. Que fhazer intos? Fhazìæ falta trabayar. Tenìæ-se fheitho esso de padres a fhiyos, cumo lo tuvieræmus fheitho cun qualquiera outra cousa. El fhiyu, Toussaint Maheu, morrìæ hagora ende, & los sous nietos, & toda la suæ xhente, que vivìæn in frente, na colomina. Ciento-seys anhos de matança, los nenhos tres los vieyos, pa l mesmu patron: Eh? bien de burgeses nun serìæn a contar tan bien la historia de sou!

– Outra vez, a l comer! murmurou da nuœvo Etienne.

– Lo que you digo, si ha hi del pan pa comer, puœde-se vivir.

Bonnemort calhou, intorniando los wœyos pa scontra la colomina, u s’andabæn prendiendo una a una læs lhuzes. Læs quatro sonabæn nel campanariu de Montsou, & l frìo cutìæ indagora mas.

– Ye rica la vuœssa Compagnie? Dixo Etienne.

El vieyu alçou los costinos, lhœw deixou-los baxar, cumo so una fana denheiro.

Ah! sì!.., Ah! sì!… Quiçabes non tan rica cumo la suæ vizina, la Compagnie d’Anzin. Sì q’ansì milhones & milhones lo mesmo. Ya nin se cuœnta… Diez & nuœve minæs, de læs que trelze son pa la explotaçon, la Voreux, la Victoire, Crèvecœur, Mirou, Saint-Thomas, Madeleine, Feutry-Cantel, outræs indagora, & seys d’agotamiento ou aireaçon, cumo Réquillar… Diez-mil obreiros, concessiones que s’extienden pœr sessenta & siete conceyos, una extraçon de cinco-mil toneladæs pœr dìæ, una vìa de tren comunicando todælæs minæs, & delhos de talheres, & delhæs de fàbricæs. Ah! Sì!.., Ah! Sì!.., perræs si que ha hi!

Un Arroldar de vagonetæs, sobre los rieles, fhixzo alça’ læs oreyæs de l gran cabalhu amarielhu. A baxo, la gavia tenìæ que s’arreparar, los molineiros volvieræn a la xheira. Ente que speraba pol sou animal, pa n baxando, el carreteiru dixo dulcemente, pante sigo:

– Nun fhai falta avezase a tsarrar, maula!… Si Hennebeau soupier no que pierdes el tiempu!

Etienne, pensativu, miraba la nœithe. Introgou:

– Intos ye d’Hennebeau la mina?

-Nun ye, explica l vieyu, Hennebeau nun ye ma l diretor gëneral. Pagæn-y cumo a nòs.

Cun un paraxismu, el muçu ãpuntou pa scontra la imensidà de læs tenieblræs.

– De quien ye intos todo esto?

Pero Bonnemort cincou un intrin sufocau por una nuœva crisis, de tala violencia que nun yera a arretoma’l aliendu. A l cabu, quando cuspîu & enxugou la scuma negra de los sous morros, dixo, pa l aire q’aumentaba:

– Eh? De quien ye todo esso?

– Nun se sabe. De xhente.

&, cun la mano, ãpuntou næs solombræs pa un puntu vagu, un sitiu inorau & remotu, poblau por essa xhente, pa quien Maheu staba picando pœla veta mas d’un sieglo. La suæ voz assumieræ una specie de lherça religïosa, yera cumo si tuvier fhalaho dende un tabernàculo inacessible, u l dîous fhartucu & agatsau, a l que todos y dabæn la suæ carne, & a l que nunca vieræ.

– Si polo mènos unu comieræ abondo del pan! repitîu Etienne pœla tercer vuœlta, sin transiçon aparente.

– Sí señor! Si se comieræ siempre del pan, serìæ bøno enforma!

El cabalhu martsaræ, el carreteiru sumîu quando y tocou, cun un passu arrastrau d’invàlidu. Cerca de la tolva, l obreiru nun se movieræ, fheithu un duvielhu, puxando l caçu ente læs rodiyæs, mirando a l vazio los sous grandes wœyos apagahos.

In garrando l sou paquete, Etienne indagora nun s’alhoñaræ. Sentìæ læs rabaseiræs xhelay el lhumbu, ente que l sou peithu queimaba, de lantre l gran fhœw. Quiçabes, de todæs maneiræs, fhairìæ bien afhalando-se pa la mina: el vieyu podìæ nun lo saber; intos, resinose, aceitarìæ qualquier lhabor. U dir & n que tornase, pente esti paìs afhamiau pol paru? Deixa’l cadàvere d’un perru perdidu tras una muria? Sì q’ansì, inquietaba-lu una vacilaçon, una lherça a la Voreux, a l medio d’esta lhaneira rasa, afhogada so una nœithe tan spessa. A cada borrasca, l aire pahecìæ xorrecer, cumo si bufaræ dende un horizonte cada vez mas ampliu. Nun habìæ alborecer nel cielo muœrto, solo los altos fhornos ardiendo, ansì cumo los fhornos de coke, insangrentando la scuridà, sin illumina’ lo disconhœcido. & La Voreux, nel fhundu l sou fhuracu, cul sou Cincar de bestia mala, atsaplaba-se mas, arrespiraba cun un aliendu mas gurdu & mas lhargu, cun traça cafiante pola suæ dolorosa digëstion de carne humana.

rt this ad

I, II

Metanos læs erìæs de pan & remolatsa, la colomina de los Dous-Cientos-Quarenta dormìæ so la nœithe negra. Stremabæn-se vagamente los quatro imensos cuœrpos de casinæs adosadæs, de los cuœrpos de quartel ou d’hospital, gëomètricos, parallelos, que xebrabæn læs très lhargæs avenidæs, divididæs in quintanales ermanos. &, nel pandu ermu, la ùnica queixa de læs rabaseiræs ascuîthaba-se nos inreyahos arrincahos de los zarros.

A n ca los Maheu, nel nùmæru 15 de l segundu cuœrpu, nada nun se movìæ. Tenieblræs spessæs afhogabæn l ùnicu quartu de l primer nivel, cumo atsaplando cul sou pesu l suœnhu de los seres que s’ascuîthabæn ende, n una pila, la bouca abierta, spalomilhaos de fatiga. Magar el frìo vivo d’a fhuœra, l aire pessaho tenìæ un calor vivo, aquelha calor sufocante de los quartos que meyor se caltienen, que guœlen a armento humano.

Læs quatro sonarun nel cucù de la sala l stragal, nada nun indagora nun se ximelgaræ, aliendos finos xiblarun, acompañahos de dous ronquidos sonoros. & Bruscamente, Catherine acordou. Na suæ fatiga contaræ cumo siempre, los quatro gølpes de la campana, pente l suœlu, sin atopa’ la fhuœrça p’acordar da fheitho. Lhœw, læs piernæs sacadæs p’a fhuœra los cobertores, palpou, prendîu un fòsforu & prendîu la vela. Sì q’ansì cincou sentada, la cabeça tan pesada que baltiou pa tras ente los dous costinos, cediendo a l impulsu invencible d’arrecostase outra vez nel cabeceiru.

Hagora la vela illuminaba l quartu, quadrau, de duæs feniestræs, que très camæs intyenabæn. Habìæ un alrmariu, una mesa, duæs sielhæs de nozal vieyo, cun un ton afhumau q’intafharraba duramente læs paredes, pintadæs d’amarielho claro. & Mas nada, delhos de fharrapos gindando d’unæs puntæs, un zapicu mangau n suœlu, aveirau a una scudielha colorada que valìæ d’almofia. Na cama a manzorga, Zacharie, el mas vieyu, un muçu de venti & un anhos, dormìæ cul ermanu Jeanlin, que tenìæ onze anhos; na d’a manzorga, dous rapazinos, Lénore & Henri, la primeira de seys anhos, el segundu de quatro, dormìæn nos braços uno de l outro; a l in par Catherine compartìæ la tercer cama cun la ermana Alzire, tan insinificante pa los sous nuœve anhos que nin la tenrìa sentido a la veira d’elha, si nun fhuer pola tsepa de la pequenha inferma que se y tyancaba næs costielhæs. La puœrtæ de cristal staba abierta, daba pa ve’l corredor de la pousa, la specie de butielhu u l paî & la maî ocupabæn una quarta cama, scontra la q’houbieræn istalla’l bierçu de la ùltima venida, Estelle, de mal a penæs très meses.

Sì q’ansì, Catherine fhixzo un sfhuœrçu desperau. Sporrìæ-se, apretaba læs duæs manœs nel pelo burio, que s’imburulhaba na tiesta & na nuca. Finina pa los sous quinze anhos, mal amosaba læs extremidahes, a fhuœra de la strẽitha fhunda de la camisa, unos pies azulones, cumo tatuahos cun carbon, & unos braços delicahos, d’una blrancor de lheithe que contrastaba cul ton pàllidu de la cara, stropiada ya por lhavase continuamente cun xabon negro. Una ùltima bociada abrîu-y la bouca abondo, cun los dientes soberbios na pallidez cloròtica de læs xenxivæs; ente que los wœyos buxos tyorabæn nel sou suœnhu combatidu, cun una expression dolorosa & francia, que pahecìæ inflar de fatiga la suæ snudez inteira.

Pero un gruñidu vieno de la pousa, la voz de Maheu gaga, arrastrada:

– Meca! Ye la hora… Yes tu la que s’alhuma, Catherine?

– Sì, paî… Acabæn de picar a baxo.

– Apura-te, galbaneira! Si nun bæillares tanto anœithe domingo, spertabæs-nos mas ceho… Que vida de galbana!

& Segîu reburdiando, solo que l suœnhu lu arretomou, læs retafhilæs volvîerun-se vergonçosæs sumiendo n un nuœvu ronquidu.

La rapazina, de camisa, scalça n suœlu, diba & venìæ pœl quartu. Cumo elha passaba de lantre la cama d’Henri & de Lénore, tapou-los bien outra vegada cul cobertor, que sgilaræ; & nun acordarun, spalomilhahos nel suœnhu profundu de la infancia. Alzire, los wœyos abiertos, roldara por garra’l sitiu calliente de la ermana mayor, in sin pronunciar una pallabra.

– Hale, Zacharie! & Tu, Jeanlin, Hale! Repetìæ Catherine, de pie de lantre los dous ermanos, que remanecìæn sporridos, cun læs narizes in cabeceiru.

Tuvo q’agarra’l grande pœl costin & solmenalu; intos, ente que reburdiaba insultos, elha decidîu scobrilos quitando la sàbana. Pahecîu-y gracioso, mangou-se a rir, a l ve’ los dous rapazos debatise, læs piernæs snudæs.

– Ye una fatada, deixa-me! Reburdiou Zacharie de mal humor a l sentar. Nun mi prestæn læs tsacotæs – Oh, Dîous mîou! Que vos tenehes q’alhevantar!

Yera flracu, sgamayau, cara lharga, intafharrada cun delhos de pelos ralos de barba, cul pelo amarielho & la pallidez anémica de toda la familia.
La camisa txubìæ-y a la barriga, & baxou-la, non por pudor, baxou-la por nun tener calor.

– Picarun a baxo, repitîu Catherine. Vamus, upa! El paî rabiaba.

Jeanlin, que s’acurrucaræ, volvîu a cerra’ los wœyos, diziendo:

– Ve-te a cagar, stou dormiendo!

Dîou outra risada de bøna nenha. Yera tan pequenhu, los miembros finos, cun articulaçones enormes, agrandadæs polæs scròfulæs, que lu garrou n cuœlho. Pero andaba inquietu, cun la suæ màçcara de simiu pàllidu & increspau, caltriau polos sous wœyos verdes, agrandahos polæs suæs grandes oreyæs, pàllidu pola rabia de ser dèbile. Nun dixo nada, mordîu-la nel peithu dreithu.

– Bitsu malu! Murmurou elha, conteniendo un glrayidu & pousando-lu n suœlu.

Alzire, silenciosa, cun la sàbana n caçu, nun dormieræ da nuœvo. Segìæ cun los wœyos intelligëntes d’inferma a la ermana & a los dous ermanos, q’hagora se vestìæn. Spañîu outru alderique pola almofia, u los rapazos imburriarun a la mocina por lhavase elha cun tiempu enforma. Læs camisæs volarun, ente que, indagora inflahos pol suœnhu, s'alleviabæn in sin vergønça, cun la facilidà tranquilla d’una camada de cadielhos, crecidos xhuntos. Pa de tras, Catherine fhoi la primeira n star preparada. Mangou los bombatsos de mineiru, punxo la tsaqueta de roupa d’awæs, anodiou l cadarçu azul al caramielhu; &, cun esta ropa lhimpio de lhunes pahecìæ un homin, sin que quedare de l sou sexu ma l suave valumbu de l cadril.

– Quando torne l vieyu, dixo maliciosamente Zacharie, starà contentu por atopa’ la cama sfheitha… Sabes, vou contay que fhuisti tu.

El vieyu yera l wœlu, Bonnemort, que, a l trabaya’ la nœithe, dormìæ de dìæ; ansì la cama nun sfrecìæ nunca, siempres habìæ dientro daquien roncando.

Sin responder, Catherine mangaræ-se a saca’l cobertor & a arremetelu. Sì q’ansì, n un intrin, barulhos ascuîthabæn-se tras la parede, na casa vizina. Esses costruçones de lhadriyos, eguadæs economicamente pola Compagnie, yeræn tan fines que la mas mìnima arrespiraçon yera a caltrialæs. Vivìæ-se coldu cun coldu, d’un cabu a l outru; & nada de la vida ìntima s’ocultaba, nin a los nenhos. – Un passu pessau solmenaræ una scaleira, lhœw houbo cumo una baltiada suave, segida d’un suspiru d’allivio.

– Boh! Dixo Catherine, el Levaque baxa & Bouteloup va buscar a la Levaque.

Jeanlin rîu & a Alzire brilharun-y los wœyos. Cada mañana intretenìæn-se ansì cul ménage à trois de los vizinos, un posteador que y daba pousada a un picador, lo que proporcionaba a la muyer dous homes, un de nœithe & outru de dìæ.

Fhønte

Esti excertu sta scritu n version collateral (simplificada - vèi el menù)

9.7.22

Gërminal (Zola)

Audio

Na tyaneira rasa, so la nœithe sin strelhæs, d'una scuridà & una spessor de tincta, un home segìæ solu l camin principal de Marchiennes a Montsou, diez kilòmetros d'adoquin partiendo todo recto, pente los campos de remolatsa. De cara, nin se vìæ l sol nigru, & solo tenìæ la sensaçon de l immensu horizonte planu polos soplros de l aire de março, rabaseiræs tan ampliæs quanto n un mar, xheladæs por tener varrido lhewæs de lhamuœrgæs & de tierræs ermæs. Dala solombra d'àrbole nun mantsaba l cielo, los adoquinos disindolrcabæn-se cun la direithura d'un banzau, metanos la borrina cegando læs tenieblræs.

L home partieræ de Marchiennes contra læs duæs. Andaba cun un passu arreblagau, so l algodon fino de la suæ tsaqueta & de l sou pantalon de terciopelo. Un paquetin, amarrau n un panhuœlu a quadros fhadiaba-lu mũîtho; & sofhitaba-lu scontra l sou costau, ora cun un coldu, ora cul outru, pol amor d'introducir a l fhundu de los sous bolsos læs duæs manœs a l in par, manœs afhormigadæs que læs corrientes de l aire de l este fhazìæn sangrar. Occupaba-y una sola idea la cabeça valreira d'obreiru sin trabayu & sin abelluw, la sperança que l frìo serìæ mènos vivo spuœis de l alborecer. Spuœis d'una hora, diba ansì adelantrando quando a manzorga a dous kilòmetros de Montsou catou delhos de fhœws roxos, très fhogeiræs queimando a l abertal, & cumo si stuvieren suspendidæs. A l intamu duldou, de la lherça; spuœis nun fhoi a resjsti' la dolorosa necesidà de scalecer un intrin læs manœs.

Un camin pandu afhondaba. Todo sumîu. L home tenìæ a mandreitha una staqueira, una muria de banzos cerrando una vìa ferrea; ente q'un pindiu d'herba s'elevaba a manzorga, coronau por fayæs tracamundiadæs, una vision d'un vilhar de teithos baxos & uniformes.

Fhixzo cerca de dous-cientos passos. Bruscamente, n una revuœlta l camin, los fhœws reapahecieræn cabo elhi, sin que comprehendieræ primeiro como queimabæn tan alto nel cielo muœrto, paheciendo lhunæs de fhumo. Sì q'ansì a l ras de l suœlu, detuvieræ-lu outra vision. Yera una massa pesada, una pila de construcçones atsapladæs de la que s'alçaba la figura d'una tsimenea de fàbrica; brilhos raros salìæn de læs ventanæs puœrcæs, cinco ou seys farolæs tristes pel exterior, d'armaçones cun læs madeiræs arrenegridæs q'alhiñabæn vagamente los perfiles d'enormes cabalhetes; &, d'esta fantàstica appariçon, afhogada na nœithe & n fhumo, elevaba-se una voz sola, l aliendu spessu & lhargu d'una fhuga de vapor, que nun se yera a ver.

Intos, l homme reconhocîu una mina. Dominou-lu l apuru: que adelantraba? Nun diba haber trabayu. In cuœnta dir scontra los edificios, adventurou-se finalmente a txubir a l fhuœxu u ardìæn læs très fhogeiræs de carbon, in maconæs de fhierro fundido, pa illuminar & scalece'l lhabor. Los picadores tuvieræn que trabayar ta tarde, sacabæn indagora los escombros inùtiles. Hagora, ascuîthaba los molineros imburriando los trenes nos cabalhetes, yera a stremar solombræs vivæs apilando læs vagonetæs cerca de cada fhœw.

- Bœnæs, dixo aveirando-se a una de læs maconæs.

Dando l costin a la fhogeira, el carreteiru staba de pie, un vieyu vestidu cun una roupa de lhana violeta, gastando una monteira de pelheya cuniyu; ente que l sou cabalhu, un cabalhon amarielhu, speraba, cun una immobilidà de piedra, a que se vaziaren læs seys vagonetæs cargadæs por elhi. L operariu q'andaba na roldana, un rapazon açafranau & flracu, nun s'apuraba, sofhitando-se na palanca cun una mano afhormigada. &, alhà riba, l aire augmentaba, un oral xhelau, de l que los grandes aliendos regulares passabæn cumo gœlpes de fhouç.

- Bœnæs, respondîu l vieyu.

Fhixzo-se l silencio. L home, que se sentìæ observau cun sfhoutu, dixo l sou nome da reo.

- Tyamo-me Etienne Lantier, sou machinista. Nun ha hi trabayu eiquì?

Læs tyamæs illuminabæn-lu, debìæ tener venti-un anhos, per prietu, curiosu, avultaba fhuœrte magar los sous miembros pequenhos.

Tranquillizau, el carreteiru assentîu.

- Trabayu pa un machinista? non, non... Presentarun-se dous indagora anœithe. Nun ha hi nada.

Tayou-yos la pallabra un airon. Intos, Etienne introgou, ãpuntando a la pila scura de læs construcçones, a l pie l fhuœxu:

- Ye una mina, acuei?

El vieyu, esta vegada, nun fhoi a responder. Afhogaba-lu un accesu de tos violentu. A l cabu, cuspîu, & l scupitaçu, pœr riba l suœlu pùrpura, deixou una mantsa negra.

- Sí, una mina, la Voreux... Mirai! La colomina mineira ta eiquì cerquina.

A l in par, cul braçu sporridu, ãpuntaba na nœithe a l lhogar u l muçu adivinaræ los teithos. Sì q'ansì læs ses vagonetæs stabæn valreiræs, segîu-læs sin arrestalha' la tralha, cun læs piernæs tiesæs de l rheumatismo; ente que l cabalhon amarielhu martsaba solu, puxando pesadamente ente los rieles, so una nuœva borrasca, que y respigaba l pelo.

La Voreux, hagora, biltaba de l suœñu. Etienne, que se scaheicîu cabo la fhogueira por scalecese læs pobres manœs sangrantes, mirou, alcontrou cada parte la mina, el cabanhon galipotiau de la planta de criba, la torre la mina, la vasta càmara de la màchina d'extracçon, la torreta quadrada de la bomba l sumidoîru. Essa mina, mangada a l fhundu una fhondonada, cun læs suæs construcçones de bloque plano, alçando la suæ tsimenea cumo un cuœrnu minaçante, avultaba-y tener un aquel malignu de bitsu culdiciosu, agatsada ende pol amor de devora'l mundo. N examinando-lo, pensaba n si mesmu, na suæ existencia de vagabundu, tres oîtho dìæs catando trabayu; vìæ-se da nuœvo nel sou talher nel ferrocarril, cutiendo a l sou xefe, expulsau de Lille, expulsau de todo ayures; el sàbado, tyegaræ a Marchiennes, u dizìæn q'habìæ trabayu, næs frawæs; & nada, nin næs frawæs, nin a n ca Sonneville, tuvieræ que passa'l domingo ascondidu so læs madeiræs d'un talher de carreteiru, d'u l capataz acabaræ por expulsalu a læs duæs de la nœithe. Nada, nin un centavu, nin mesmamente un regoxu: que diba fhazer ansì pelos caminos, a l debalo, mal a penæs sabiendo u s'abellugar de l oral? Sì, bien que yera una mina, læs farolæs raræs illuminabæn el pavimento, una puœrtæ abierta bruscamente permittieræ-y enteve' los fhogones de los gëneradores, so una clareza viva. Staba-se explicando ta que l scape de la bomba, essa arrespiraçon grande & lharga, soplrando implacablemente, yera cumo l aliendu intupidu de l monstro.

La maniobra l volteador, inflando l lhumbu, nin alçaræ los wœyos pa Etienne, & esti diba apaña'l sou paquetin baltau n tierra, quando un accessu de tos annunciou la vuœlta l carroceiru. Seliquino, vìæ-se-lu salir de pente la scuridá, segìdu d'un cabalhu amarielhu, q'arremontaba seys nuœvæs vagonetæs plenæs.

- Ha hi fàbricæs pœr Montsou? introgou l muçu.

El vieyu cuspîu negro, spuœis respondîu a l aire:

- Oh! - Nun son læs fàbricæs læs que faltæn. Habrìæhes d'haber visto esto ha très ou quatro anhos! Todo rintsaba, nun s'atopabæn homes, nunca ganhàræmus tanto... & Eiquì andamus outra vez, apretando-nos la barriga. Una verdadeira pena nel paìs, a la xhente andæn dispidiendo-lo, los talheres anden cerrando unu tres outru... Esto nun puœde se' la culpa l imperador; sì q'ansì por que ye que vaî lhuîthar n Amèrica? Sin contar que los bitsos muœrren de chòlera, cumo la xhente.

Spuœis, cun phrases curtiæs, l aliendu entecurtiau, intrambos continuarun queixando-se. Etienne lhevaba una selmana relatando læs suæs inùtiles compræs; intos fhazìæ falta morrer de fhame. Nun tardando mũîtho los caminos dibæn atapinase de mèndigos. Sì, dixo l vieyu, terminarìæ saliendo mal, por nun ser Dîous quien permittieræ sapiar a tantos christianos a caleya.

- Nun ha hi de la carne todolos dìæs.

- & Ya que tuvieræmus del pan!

- Ye verdà, si polo mènos tuvieræmus del pan!

Læs vozes suæs se perdìæn, delhæs de borrascæs trahìæn læs pallabræs n un glrayidu melancòlicu.

Mirai! Dixo l carreteiru apelhidando, intorniando-se pa l sur, Montsou sta ende...

& Cun la mano sporrida tornou siñalar puntos invisibles na scuridà ente que los nomaba. Ende, pœr Montsou, la fàbrica d'açùcare Fauvelle segìa funccionando, sì q'ansì la fàbrica Hoton staba acabante reduci' la plantilha suæ, & mal habìæn el molìn Dutilleul & la corderìa Bleuze pa los cables de mina que resjistìæn. Spuœis, cun un sparaban ampliu, ãpuntou, scontra l norte, a toda una media parte de l horizonte: los talheres de construcçon Sonneville nun recibieræn indagora los dous tercios de los pedidos habituales; mal a penæs dous de los très altos fhornos de læs frawæs de Marchiennes cincabæn prendidos; finalmente, na vidriera Gagebois, un paru obreiru minaçaba, por stase fhalando d'una reducçon de salario.

-Sei-lo, sei-lo, repetìæ l muçu a cada indicaçon. Tyego a essi puntu.

- A nòs outros vaî-nos bien t'hagora, spetou l carreteiru. Læs minæs non obstante diminuyerun la suæ extracçon. & Mirai, de frente, na Victoire, nun ha hi ma duæs batterìæs de fhornos de coke que queimæn.

Cuspîu, martsou tras el sou cabalhu somnolientu, spuœis de lu aquartiar a læs vagonetæs valreiræs.

Hagora, Etienne dominaba l paìs inteiru. Læs tenieblræs cincabæn profundæs, sì q'ansì la mano l vieyu læs intysenaræ de grandes lhaceîræs, que l muçu, inconscientemente, sentìæ a l rodiu n essa hora, todo ayures, na extension illimitada. Nun yera un apelhidìu de fhame q'arrodaba nel aire de março, pente aquel monte snudu? Læs rabaseiræs arrabiaræn, pahecìæn aporta' la muœrte l trabayu, una excassez que matarìæ a bien d'homes. & Cun wœyos errantes tratou de dir pente læs solombræs, atormentau pola ardencia & la lherça a ver. Todo sumìæ no disconocido de læs nœithes scuræs, mal yera a ve' los altos fhornos & læs coquerìæs de per lhœñe. Estes, batterìæs de cien tsimeneæs, plantadæs obliquamente, alhiñabæn rampæs de tyamæs roxæs; ente que læs duæs torres, mas a manzorga, prendìæn todæs azules pel aire, talque gabuços enormes. Yera cumo una tristeza d'incendio, nun habìæn mas strelhæs nel horizonte minaçante, q'essos fhœws nocturnos de los lhogares de l carbon & de l fhierro.

- Venihes de Bèlgïca? arretomou tras Etienne l carreteiru, que venieræ outra vez.

Esta vegada, nun carretaba ma très vagonetæs. Estæs podìæn siempres apilase: un accidente passau na gayœla d'extracçon, una tuœrca rota, pararìæ l trabayu n un bœn quartu hora. Pœr baxo la scombreira fhixzo-se l silencio, los molineiros ya nun solmenabæn los cabalhetes cun un ximelgon prolongau. Mal s'ascuîthaba salir de la mina l barulhu distante d'un martielhu, cutiendo la tsapa.

Fhœnte

29.4.22

El fhiyu l contrabandista de Norderney


Audio

Sophie Wörishöffer


ONNEN VISSER

EL FHIYU L CONTRABANDISTA DE NORDERNEY


1

Una fhuœrte galerna fluctuaba pœr riba læs awæs de la Mar de l Norte. La marea corrìæ sele scontra l sablre de Norderney, scuridà profunda cobrìæ tierra & mar; la islla, siempre tan quieta & dexebrada, avultaba erma n aquelha nœithe de primavera.

Cun esso & cun todo ximelgaba-se un cuœrpu scuru na awa, una canhoneira cun la suæ tripulaçon andaba occupada aguaitando n todæs direcçones. Un de los soldahos barbudos lhevou læs duæs manœs a la bouca & apelhidou n voz alta scontra la scuridà:

»Qui vive?« (Quien anda hi?)

Dala respuœsta. La barquina, sgilando so la proa l frances, pahecìæ andar a la deriva sin timon, mesmamente l wœyu mas agudu nun detectarìæ dala persona a l rodiu, nun notarìæ dal movemiento. Ximelgando-se & canhicando-se sele, læs holæs lhevaræn-la pa l mar abierto, scontra l cabu mas externu de la islla.

Na canhoneira, el soldau cerrou l puñu. "Los mil demonios", glrayou, "vi una casca de nuœz nalar pœr eiquì - onde fhoi essa cousa?"

Nun blasfemes tanto!” admonestou outra voz. 'Ye a baltia'l primer rayu l cielo n qualquier momento; val mas disparar un tiru & fhura'l barcu l contrabandista pœl sou fhundu. Todos muœrren, essos lhargos malandros alemanes cun los wœyos azules & læs fhuœrçæs d'osu de sou".

El soldau nun permittîu que se y diere l mandau duæs vezes. "mũîtho bien, subofficial Durand", exclamou, "el Canaille fhairà que læs tsispæs & pingæs y tsisquen næs oreyæs a l in par."

Inredou un momento cun los canhones, lhœw elhi mesmu mandou: "Fhœw!" & L tiru arresonou streldosu na nœithe calma, de maneira que næs dunæs de l sablreiru los paxarinos s'assustarun & arrevolotearun nel aire. Quasj q'a l in par, el frances glrayou bien alto:

Mille tonnerres! ende ta la barca outra vez. Ha hi un rapazin drientro!”

Quixho dispara'l segundu tiru, sì q'ansì l subofficial Durand garrou-y el braçu apressuradamente.

Deixa-lo, Chatellier, tamien catei l appariçon. Esso d'ende nun ye humano."

El soldau de repente mirou a l rodiu cumo suspeithando que daquien diba day una navayada a l lhumbu. "Intos que podrìæ ser, subofficial?" introgou-y n un sussurru.

"Una phantasma! Ha pouco fhuraquemus una barca pœl fhundu cun esti mesmu canhon a la hora de la eglesia, cumo sabes - ende so na fronteira de la marisma - solo habìæ un nenhu n elha, un probe nenhu q'apañaræ pexin & viriwœtos pa los bañistas, sì q'ansì claro que nun podîmus sfhaze' lo que passaræ, el nenhu morrîu & arremelhaba-me - læs campanæs sonarun so nel lhogar - caltuvo los wœyos afhitos na miæ tiesta na suæ agonìa.

Alcordahes-vos, Chatellier, que tiremus el cuœrpu a la mar? el turulhu nun querìæ deixar de tocar aquel dìæ."

El soldau persignou-se. "& Vòs pensahes que yera la phantasma suæ, subofficial Durand?"

L outru assentîu. "Ansì se sporrìæ na suæ barca! - Quixho attrahenos, ta inceta' la galerna - nun diba quedar nin una stielha de l 'Hortense' intacta, digo-vos-lo."

"La Santina nos ampare. Hei vira'l timon?

El subofficial assintîu. "La galerna sta-se eguando, todolos officiales stan nel bæille n Norden, nun quiero ser responsable. Abellugarèmunos de mentræs tiempu tengamus."

Virou-se l timon de l Hortense, todelæs velæs scontra l aire, quasj q'imperceptible, & intamou-se volver pa l havra d'abelluw. Delhos de minutos mas tarde, la canhoneira sumîu.

La figura svelta d'un rapaz d'unos diez & ses anhos alçou-se sele de la barquina, aguaitando cun cautela. La cara guapa rîu, los didos fhexzierun unæs narizes lhargæs a la francesa.

"Burros! ansì q'essa ye toda la vuœssa punterìa. Ha ha ha, nalo a quatro pies so læs tablæs de l barcu & vòs tirahes la carga quasj q'a centenæs d'elhos lhœñe pœl mar. Fatos! Lhatinos gansos!"

Tres permittise essa roxura de tremesina moflona, el rapaz de Norderney garrou los sous dous remos, que stabæn occultos nel fhundu la barca, & puxou de tala maneira q'unæs rayæs brillantes corrierun pœla awa.

Fhoi la zona que s'atopa so l actual "Giftbude" n Herrestrand u na primer dècada l sieglo XIX esta scena acontecîu. Napoleon I impunxieræ l bloqueo continental. La importaçon de bienes angleses n Europa continental, q'elhi gubernaba, prohibieræ-se. Resultaræ n una extensa actividà de contrabando, canhoneiræs francesæs cruzabæn ayures pente læs isllæs de la Frisia Oriental & da vezo habìæn pequenhæs scaramuçæs tanto cun los habitantes de læs mesmæs cumo cun navìos angleses, que sofhitabæn el commercio de contrabando. D'aquelha la lhey n Alemania yera lo que Napoleon querìæ que fhuer - nun extraña intos q'ende, cumo ayures na vida, s'oppunxher l astucia a la tyrannìa.

El nuœssu rapazin amigu remou tan aìna cumo læs suæs fhuœrçæs lu deixabæn. Alquando delhos de relàmpagos passabæn pente læs nublres de l cielo, sì q'ansì l Biltar de la galerna real indagora pahecìæ distante, & elhi tuvo q'usar essa pausa p'adelantrar. El gorru paya volou pa n riba l bancu, la wufanda & la caçadora seguierun-lu, & l rapaz tensaba los sous fhuœrtes mùsculos cada vez mas.

De repente, avultou-y andar holæs mas fhuœrtes moviendo la suæ barca. Fhixzo una pausa & ascuîthou, wœyos bien abiertos, mirando pente l mar indagora scuro.

Nun habìæ daquè, un cascu nigru, nun andaba næs holæs a una distancia curtia?

Un rayu fisgou læs nublres, mal a penæs un brilhu amarielhu subtil, non potente abondo cumo pa illuminar, pero ansì & todo l rapaz pensou ver una vela blranca n aquel intrin.

Enxugou l sudor de la tiesta, lhœw mangou l didu minin na bouca &, prolongau, un son altu stridente cruzou l mar.

Yera l glrayidu l zarapielhu.

Passarun delhos de segundos & lhœw, a l in par que l rapaz lo ascuîthaba n sin aliendu, cul coraçon batiendo, tyigou l mesmu son de pœr cerca, solo que mas lhongu, mas caltriante, cumo si l animal stuvier pœr excitau.

El rapaz sonrîu. Hagora camudou la suæ voz. El monòtonu, cansativu glrayidu de la gaviotina intyenou la scuridà.

Nun tuvo respuœsta, sì q'ansì n vez de qualquiera outra siñal, una lhuz roxa apahecîu na awa, illuminando un baluarte & læs velæs & sogæs mas pròximæs de l arbolradura. La cara d'un home vieyu miraba anxiosamente pœr riba la borda.

"Onnen", dixo una voz, "Onnen, yes tu?"

"Siempre, paî!" fhoi la respuœsta. "Lheva-me a cobierta"

La tsalana arreculou & baxou la driza ente que l rapaz trahìæ la suæ barca pa so la popa cun unæs remadæs mañosæs. Afhitala a l navìo fhoi cousa d'un minutu, lhœw txubîu pa la cobierta cumo un gatu.

Recibierun-lu polo mènos diez homes; sou paî, el capitan de l navìo, sporrîu-y a la scontra læs duæs manœs.

"Pol amor de Dîous, Onnen, que fhaes eiquì?" "Seguro que trahes malæs noticiæs, acuei?

"Anda, rapaz, que passou?"

Yera una vision peculiar q'hagora s'apresentaba a los wœyos de l rapaz. Pœr ayures na cobierta toda habìæn bienes de toda mena; panes d'açùcare, fardelæs de cafè, bocois d'azaite, cofres de the & bayura de fardos de tabaco. Aglomerando-se ente essæs cousæs habìæn homes cun caræs inquietæs & expectantes, ente que mal a penæs una ùnica lhamparina roxa illuminaba vagamente toda la scena cul sou brilhu rubin.

Onnen avultaba n aquel intre pœr seriu. "Trahigo noticiæs bien malæs", dixo, "per-malæs. La islla recibîu wœy de tarde una guarniçon francesa."

"Fhuœrçæs terrestres? — Dîous bendiga los lhaceîrosos!"

"Sì, ye una compañìa l regïmiento l norte so l coronel Jouffrin, a quien tyamæn el sfholhador. "Klaus Visser, el capitan, ximelgou la cabeça. "Bien malo ye q'hagora nos fhaiga falta tamien alimentar a una tripulaçon", dixo, "sì q'ansì cun esso & cun todo, nun veo por que t'adventuræsti a salear n essa barquina, mîou rapaz. Læs canhoneiræs debierun bloqueati l camin."

Onnen rîu, divertidu. "Passei so la proa l Hortense — los moços tamien mi dispararæn una bala a la cabeça."

"Xhesus, nenhu!"

"Nun duœl, paî!" tenìæ que vos avisar como fhuer; mirai, nun ha hi maneira de poder lheva' los bienes a l lhogar — ha hi centinelas pœr todo ayures.

Essa noticia baltiou cumo una piedra nel coraçon de los homes; un silencio paralizante segîu læs pallabræs de l rapaz.

"El vilhar sta da fheitho sitiau?" introgou a l cabu l capitan.

"Sitiau enforma."

"& U se mangarun los franceses?"

"Nel balneario. El lhogar inteiru sta de pie — très-cientæs camæs tuvierun que s'integrar inantea la nœithe, seys-cientos panhomanœs, caciya, paya, combustible — El vieyu alguacil andaba tan sobrepassau que tyoraba."

"& Mandou-te pa cun nòs, Onnen, mîou rapaz?"

"Non, paî, n occupando los centinelas todælæs vìæs, scapei. El "Taube" tien que se virar & dir pante la lhiña de læs mareæs — intos lhevaremus los bienes pa n tierra & pa læs dunæs nel mîou barcu."

"U la pròxima tyuvia podrecerà todo! — Puœden haber stragos de milhones."

"Tenehes que y mangar redes de pesca n riba, velæs vieyæs & cousæs ansì.

Todo sta fheitho p'andar pente læs planicies lhamacientes ta Hingenriedersiel & d'ende pa l interior, acuei? — Quitando lo que necessitamus eiquì, sì. Kornelius Houtrouv n Emden comprou toda la carga l 'Queen Elizabeth', sta seguru n Baltrum — & hagora los franceses tienen que nos torga'l passu." "El diaño los lheve a todos!"

Outra vez segîu outru silencio mas lhongo, & l capitan dixo a l cabu: "Bien, nenhos, vamus tener que ceder, nun ha hi outra maneira. Primeiro d'Alborecer, los bienes han d'occultase de maneira segura, tenemus que lo pensar.”

Nun houbo quien y responder, sì q'ansì variæs manœs se sporrierun n intamando virar elhi la tsalana; una hora spuœis nun andaba lhœñe de l sitiu u hagora s'alcuœntra l pharu, d'aquelha abandonau da fheitho, habitau mal a penæs por phocæs & grandes aves marinhæs.

Incetou l diffìcile trabayu de disimbarcar. El barcu trouxo bocoi n riba bocoi, fardu n riba fardu, pa l sablre non movediço de læs marismæs, de puœis los contrabandistas combinarun fhuœrçæs lhevando todo pa l labyrintho intransitable de læs dunæs.

Quien alcuando se tenga abierto camin pente l interior de la islla, quien medio baltiando, medio sgilando, siempre preparau pa saltar, siempres abandonau sin fe pol suœlu suppuœstamente sòlidu so los sous pies afhogando-se sin aliendu p'a lantre, da vezo baltiando a la lharga n sablre — essi conhoç l enorme lhabor que fhaen hagora los audaces contrabandistas.

Habìæ un valhe, a visiego so rimadæs altæs, un valhe fhundu, u l camin afhalaba pente sablre suœlto & movediço — ende lhevabæn los homes læs suæs pertenenciæs. La segiente rabaseira d'aire cobrieræ la wœlga; fhoi impossible discobri'l nial.

Rayu segîu a rayu, una tuonada tres outra, lhœw tamien tyovîu. "Dîous forneç la illuminaçon", dixo l capitan. "Intainai, camaradas, hagora vaî resolvese aìna l assumptu." La galerna arremolinaba nublres inteiræs de sablre, tuonando & ruxiendo batìæ l mar la veira; hagora spañìæ l tumultu de los elementos que fhazìæ quasj q'impossible tenese de pie.

Todælæs redes de pesca disponibles fhuœræn trahidæs & collocadæs pœr riba de læs mas bønæs mercadorìæs; un stratu de sablre a l cabu cobrîu todo ta l puntu quedar da fheitho irreconhocible. El relò de bolsu l capitan marcaba læs duæs, quando tyigou la hora de volver pa casa.

Hagora a pie; el "Taube" trouxeræ delhos de los alliahos a l sou fhondeadeiru & spuœis axhuntou-se a l restu.

El camin dende l cabu mas exterior de la islla ta l lhogar, passando pœr dunæs continuamente, el camin lhargu & cansu yera d'aquelha l mesmu que ye wœy, sì q'ansì de magar la construcçon de l barcu & los molinos nun quedaba piedra, habìæ mas bien n esti sitiu tan solitariu, tan mortalmente tranquillu mal a penæs una cabanha baxa sola de tabla, medio arruinada, que s'usaræ polos pescadores cumo local d'alrmacenamiento de todu typu d'equipos & mas tarde se y dieræ a una muyer pœr vieya coxa de l lhogar pa domicilio.

A la vieya Aheltje evitabæn-la cun procuru los habitantes de Norderney, dizìæ-se que podìæ incantar, que realmente nun s'andaba bien seguro cun elha, polo que stabæn pœr felizes de poder sfhazese d'elha d'essa maneira. La vieya vivìæ de lo que la marea deixaba a l arretirase duæs vezes a l dìæ & q'alimenta tantæs creaturæs, personæs & animales anhu ente anhu — peixes, càmbaros & viriwœtos, arriendæs de todæs aquelhæs creaturæs que se comprabæn secæs & bien pagæs polos bañistas que vjsitabæn la islla de magar ya ha anhos: ouricios, tiñosos & peixinos, læs guapæs strelhæs de mar & l finu & delicau ouclæ.

Da quando Aheltje intraba coxicando nel lhogar & lhevaba l sou botin a los commerciantes, spuœis habìæ denheiro & la vieya podìæ comprar un catsu carne, non pa elha, pa un gran gatu buxu, la ùnica creatura q'elha amaba, por quien el sou coraçon solitariu & probe batìæ & que tamien pœr cada camin cumo una solombra, arrastrando-se silenciosamente, la accompañaba.

A l passa'l fhondeadeiru de læs tsalanæs, q'indagora s'usa, la cabanha de la bruxa apahecîu ente duæs dunæs cobiertæs de carba; Onnen vîu primeiro que la lhuz indagora brilhaba pœla ùnica ventana medio rota.

"Aheltje ya acordou", dixo elhi.

N essi intrin el capitan punxo subitamente la mano n costaçu l compañeiru; un Atsisgar silenciosu valîu-y pa informalu a elhi & a todolos outros.

A una distancia de mal a penæs cinqüenta metros staba un centinela frances imbrulhau nel sou abrigu. "Silencio! — Pol amor de Dîous, nun fhazer barulhu." Todos tirarun a la mandreitha sin mas, lo mas pròximo possible de læs dunæs, segiendo da nuœvo por essi camin arduu, ya que l sablreiru abiertu staba-yos hagora cerrau nel postrer treithu ta l lhogar. Los nuœve, cansos & pingando ta los wœssos, sgatiarun de penha n penha, passando cun fhuœrça pœla cabanha la bruxa.

Al rodiu reynaba l arrebol de l intamu la mañana de primavera. Buxa & erma, la casa madeira medio arruinada sofhitada polæs muriæs de sablre, la herba læs dunæs & l mofhu spoyetabæn nel teithu intorniau, la puœrtæ rintsaba nes bisagræs fherruñosæs siempre que l aire intamaba solmena'l edificio podre cun fhuœrça streldosa.

Onnen lhevou l didu a la bouca. "Vozes!", sussurrou. "Aheltje tien vjsitantes."

El capitan ximelgou la cabeça. "Nun mos incumbe. Rapaz. Tenemus que passa' lo mas ràpido possible.” Onnen indagora staba ascuîthando. "El tou nome sta acabante d'amentase, paî — & l vuœssu, Heye Wessel — ye Peter Witt, el q'anda tsarrando ende."

"Por todolos diaños — el rastreador frances!"

"Pero que ye lo que quier cun la vieya xingadeira*?

Arrodiabæn hagora la cabanha madeira, invisible pa l centinela frances; el capitan & outru mas visllumbrarun l interior d'aquelha vivienda erma pente la ventana rota, & lo que discobrierun nun s'adequaba p'asela' la suæ intranquillidà inantea dispertada. Sentaba la vieya Aheltje n riba una tayuœla baxa de madeira & na mano dreitha tenìæ variæs cartæs de xhuœw sfharrapadæs; quasj que negræs; a la veira d'elha andaba un home de cerca de quarenta & cinco anhos, altu & guapu, vestidu d'urbanu, cun una medalha brilhante n peithu — pahecìæ que daquè disagradable y dixeræn. "Cousa fata, bruxa vieya, inocentona — sou un home ricu, pœr ricu inclusive, tengo l favor de Suæ Mayestà, Puœdes ver esso n esta medalha! Intos que mi podrìæ passar?"La xingadeira ximelgou la cabeça. — Eiquì sta, Peter Witt, a læs cartæs nun yos dà mas ricos ou probes! Has de passar pente sangre & lhàgrimes, has de suffrir, suffrir — nun puœdo contati mas nada."

L home restalhou los didos. "Toda l arte tuæ nun val un centavu, vieya — quien t'introgou sobre l mîou futuro, ne? Solo tenrìæs que mi dizir si serà possible pilhar a Klaus Visser & los colhaços sous næs suæs travessìæs de contrabando, pa podelos denunciar. Mas nun quiero saber."

La xingadeira entemicîu læs suæs cartæs. "Intos intruga a la xhente que ti seya a dar una informaçon segura a l respecto, Peter Witt. Considero a l capitan un home d'honra, un frisiu oriental de la raça vieya capaz, elhi sabrà lo que sta permittido & lo que no. Vas intregalu a los franceses, ho?

Peter Witt rîu. "Claro, vieya. Mira, ha hi spacio n peithu pa mas d'una medalha."

Aheltje ximelgou la cabeça cun disprezio. "Una cousa tan colorida — un trebeyu! & Ye por esso polo q'un rapaz de Norderney querìæ arruinar a outru? Pfui!"

L home dîou cul puñu na mesa. “Rayos, vieya, vei-te cun wœyu!” glrayou cun rabia. "Sou l home mas ricu eiquì de la islla!"

"& Un neciu, Peter Witt, deixa-me dizilo. Nun yes a assustame, los xxefes de l conceyu dierun-mi esta casa n sin interesses pa mentræs viva, & l sablon abiertu cun los sous presentes fhoi-mi dau por Dîous; alhen d'esso, nada na tierra ye mîou. & Hagora martsa, Peter Witt — quiero salir & almorçar fhuœra."

L home disparou una mirada gafienta. "Tienes tamien contactu cun los contrabandistas, bruxa, eh? Spìæs pa elhos, das-yos opportunidà, eh? — Calten la cabeça, los cabalheiros franceses nun avezæn detenese mũîtho nel prefacio."

Cun essæs pallabræs rabiosæs abrîu de repente la puœrtæ & salîu pa l exterior, scontra l capitan. Un glrayidu medio afhogau de terror frañîu-y nos lhabios, baçcuyou delhos de passos pa tras. "Klaus Visser!" dixo tatexando.

El pescador assentîu. "Bønæs, Witt. Nun te molestes, home."

El surprehendidu indagora staba lhuîthando cul primer sustu violentu.

"Que ye lo que andahes fhaziendo eiquì tan ceho?" introgou maliciosamente.

El capitan arremelhou-lu directamente a los wœyos. "Queremus que nos adivinen, Peter Witt, queremus introgayos a læs cartæs d'Aheltje quando todolos canalhas & trahidores de la patria finalmente baltiaran so la fhorca n Norderney!”

La cara de Peter Witt tornou pàllida. "Prestoso!" profirîu cun sfhuœrçu.

"Lhœw conhoceras la seriedà amarga, Witt. — Alon de momento!"

Sacou una moneda de l bolsu pa tiray-la n cuœlho a la vieya, de puœis todos cruzarun la tyana que wœy arrodia la viesca de Ruppertsburg, passando pœla zona de la Winterstraße & pœla hagora tan elegante, noblre & tranquilla Bismarckstraße ta so l vilhar, cada un perturbau & incomodau nel coraçon pola mirada maliciosa & getadora de l amigu frances. Apparentemente nun sabìæ elhi nada, sì q'ansì andaba spiando & yera necessario star de guardia contra l pelligro que s'approximaba.

Silenciosamente tres una curtia caminada, los colhaços de la procession nocturna xebrarun-se. Eiquì sumîu un tres una puœrtæ baxa, ende l outru, a l cabu l capitan Visser & l fhiyu, que vivìæn na Campstraße.

La lhuz indagora brilhaba pœr tras de læs ventanæs cun contraventanæs de la cabanha l pescador. De læs seys a setecientæs personæs q'habitabæn el vilhar de la islla d'aquelha, probablemente dala nun dormieræ aquelha nœithe, mũîtho mènos Frau Douwe, maî d'Onnen, q'hagora tyoraba, cun Annen sporridu scontra læs duæs tyigadæs.

"Graciæs a Dîous que stahes eiquì, Paî, vòs & Onnen! Ai, como m'assustei de la que dispararun el canhon! — Mîou fhiyu mîou ùnicu fhiyu!

Elha tyoraba tanto que l capitan sentîu-se tocau. "Assustei-me quando Onnen pahecìæ tan pouco sperau, Maî, sì q'ansì la suæ determinaçon tornou-se la salvaçon nuœssa. Ha hi guardas franceses n sablreiru. "Ai, Dîous, tan pœr todo ayures, spìæn & cuœlæn-se ente læs casæs & pœlæs caleyæs. Hagora Norderney sta perdido." El capitan sonrîu. "Maî, vòs fhalahes talque si l Señor Dîous alhà n riba perdiere l regïmiento mundial de la nœithe a la mañana & baltiare ante l refalfiau corsu cumo un bøn pilhiçcu. — Sta-te pœr tranquilla, tamien pa elhi sta scripto: 'T'hagora & non mas!'" N aquel momento, un home vestidu de roupa de passeo cun una fardela de cœuro que gindaræ de l costaçu, Geerd Kluin, ermanu de la Sra. Douwe & colhaçu de casa de la pequenha familia, salîu d'una càmara d'amaguœstu. "Stas ya tornando, Onnen", dixo elhi spuœis de l primer saludu, "tuæ maî andaba medio muœrta de miehu por ti! — Brr, eiquì n Norderney sta-se mal a gusto; martso."

"Continùæs todu l camin?" introgou l capitan.

"Sì, p'Hamburgo. Hagora tyega la hora de læs intriegæs & los deberes, de læs extorsiones de todolos typos, ansì que prefiero salir d'ente la puvisa. Sei-lo por Emden & Norden, & vincerei a los franceses a tiempo.

Rîu ente que bebìæ l cafè calliente a gusto. "N essos momentos ye fàcile trahe' læs tuæs oveyæs a lo seco, mal a penæs has saber como incetar. Martso p'Hamburgo, cuñau Klaus, & si fhueres sabiu, accompañarìæs-me a la veira.

El capitan ximelgou la cabeça. "You? — Non, mîou bøn Geerd, quiero mũîtho de mas a miæ patria. Lo que minaça & opprime a Norderney tamien habrìæ venir sobre min; lo que la xhente probe l lhogar tien que pagar, you tamien lo quiero dar; you, a quien Dios cun bayura tien benditu. Cinco!"

* Strandläuferin nel textu aleman. Litteralmente quier dizir “corredora de sablreiru” ansì cumo tamien “xingadeira marìtima” Calidris pusilla. L auctora xhuœga cun la pallabra.

Una fhuœrte galerna fluctuaba pœr riba læs awæs de la Mar de l Norte. La marea corrìæ sele scontra l sablre de Norderney, scuridà profunda cobrìæ tierra & mar; la islla, siempre tan quieta & dexebrada, avultaba erma n aquelha nœithe de primavera.

Cun esso & cun todo ximelgaba-se un cuœrpu scuru na awa, una canhoneira cun la suæ tripulaçon andaba occupada aguaitando n todæs direcçones. Un de los soldahos barbudos lhevou læs duæs manœs a la bouca & apelhidou n voz alta scontra la scuridà:

»Qui vive?« (Quien anda hi?)

Dala respuœsta. La barquina, sgilando so la proa l frances, pahecìæ andar a la deriva sin timon, mesmamente l wœyu mas agudu nun detectarìæ dala persona a l rodiu, nun notarìæ dal movemiento. Ximelgando-se & canhicando-se sele, læs holæs lhevaræn-la pa l mar abierto, scontra l cabu mas externu de la islla.

Na canhoneira, el soldau cerrou l puñu. "Los mil demonios", glrayou, "vi una casca de nuœz nalar pœr eiquì - onde fhoi essa cousa?"

Nun blasfemes tanto!” admonestou outra voz. 'Ye a baltia'l primer rayu l cielo n qualquier momento; val mas disparar un tiru & fhura'l barcu l contrabandista pœl sou fhundu. Todos muœrren, essos lhargos malandros alemanes cun los wœyos azules & læs fhuœrçæs d'osu de sou".

El soldau nun permittîu que se y diere l mandau duæs vezes. "mũîtho bien, subofficial Durand", exclamou, "el Canaille fhairà que læs tsispæs & pingæs y tsisquen næs oreyæs a l in par."

Inredou un momento cun los canhones, lhœw elhi mesmu mandou: "Fhœw!" & L tiru arresonou streldosu na nœithe calma, de maneira que næs dunæs de l sablreiru los paxarinos s'assustarun & arrevolotearun nel aire. Quasj q'a l in par, el frances glrayou bien alto:

Mille tonnerres! ende ta la barca outra vez. Ha hi un rapazin drientro!”

Quixho dispara'l segundu tiru, sì q'ansì l subofficial Durand garrou-y el braçu apressuradamente.

Deixa-lo, Chatellier, tamien catei l appariçon. Esso d'ende nun ye humano."

El soldau de repente mirou a l rodiu cumo suspeithando que daquien diba day una navayada a l lhumbu. "Intos que podrìæ ser, subofficial?" introgou-y n un sussurru.

"Una phantasma! Ha pouco fhuraquemus una barca pœl fhundu cun esti mesmu canhon a la hora de la eglesia, cumo sabes - ende so na fronteira de la marisma - solo habìæ un nenhu n elha, un probe nenhu q'apañaræ pexin & viriwœtos pa los bañistas, sì q'ansì claro que nun podîmus sfhaze' lo que passaræ, el nenhu morrîu & arremelhaba-me - læs campanæs sonarun so nel lhogar - caltuvo los wœyos afhitos na miæ tiesta na suæ agonìa.

Alcordahes-vos, Chatellier, que tiremus el cuœrpu a la mar? el turulhu nun querìæ deixar de tocar aquel dìæ."

El soldau persignou-se. "& Vòs pensahes que yera la phantasma suæ, subofficial Durand?"

L outru assentîu. "Ansì se sporrìæ na suæ barca! - Quixho attrahenos, ta inceta' la galerna - nun diba quedar nin una stielha de l 'Hortense' intacta, digo-vos-lo."

"La Santina nos ampare. Hei vira'l timon?

El subofficial assintîu. "La galerna sta-se eguando, todolos officiales stan nel bæille n Norden, nun quiero ser responsable. Abellugarèmunos de mentræs tiempu tengamus."

Virou-se l timon de l Hortense, todelæs velæs scontra l aire, quasj q'imperceptible, & intamou-se volver pa l havra d'abelluw. Delhos de minutos mas tarde, la canhoneira sumîu.

La figura svelta d'un rapaz d'unos diez & ses anhos alçou-se sele de la barquina, aguaitando cun cautela. La cara guapa rîu, los didos fhexzierun unæs narizes lhargæs a la francesa.

"Burros! ansì q'essa ye toda la vuœssa punterìa. Ha ha ha, nalo a quatro pies so læs tablæs de l barcu & vòs tirahes la carga quasj q'a centenæs d'elhos lhœñe pœl mar. Fatos! Lhatinos gansos!"

Tres permittise essa roxura de tremesina moflona, el rapaz de Norderney garrou los sous dous remos, que stabæn occultos nel fhundu la barca, & puxou de tala maneira q'unæs rayæs brillantes corrierun pœla awa.

Fhoi la zona que s'atopa so l actual "Giftbude" n Herrestrand u na primer dècada l sieglo XIX esta scena acontecîu. Napoleon I impunxieræ l bloqueo continental. La importaçon de bienes angleses n Europa continental, q'elhi gubernaba, prohibieræ-se. Resultaræ n una extensa actividà de contrabando, canhoneiræs francesæs cruzabæn ayures pente læs isllæs de la Frisia Oriental & da vezo habìæn pequenhæs scaramuçæs tanto cun los habitantes de læs mesmæs cumo cun navìos angleses, que sofhitabæn el commercio de contrabando. D'aquelha la lhey n Alemania yera lo que Napoleon querìæ que fhuer - nun extraña intos q'ende, cumo ayures na vida, s'oppunxher l astucia a la tyrannìa.

El nuœssu rapazin amigu remou tan aìna cumo læs suæs fhuœrçæs lu deixabæn. Alquando delhos de relàmpagos passabæn pente læs nublres de l cielo, sì q'ansì l Biltar de la galerna real indagora pahecìæ distante, & elhi tuvo q'usar essa pausa p'adelantrar. El gorru paya volou pa n riba l bancu, la wufanda & la caçadora seguierun-lu, & l rapaz tensaba los sous fhuœrtes mùsculos cada vez mas.

De repente, avultou-y andar holæs mas fhuœrtes moviendo la suæ barca. Fhixzo una pausa & ascuîthou, wœyos bien abiertos, mirando pente l mar indagora scuro.

Nun habìæ daquè, un cascu nigru, nun andaba næs holæs a una distancia curtia?

Un rayu fisgou læs nublres, mal a penæs un brilhu amarielhu subtil, non potente abondo cumo pa illuminar, pero ansì & todo l rapaz pensou ver una vela blranca n aquel intrin.

Enxugou l sudor de la tiesta, lhœw mangou l didu minin na bouca &, prolongau, un son altu stridente cruzou l mar.

Yera l glrayidu l zarapielhu.

Passarun delhos de segundos & lhœw, a l in par que l rapaz lo ascuîthaba n sin aliendu, cul coraçon batiendo, tyigou l mesmu son de pœr cerca, solo que mas lhongu, mas caltriante, cumo si l animal stuvier pœr excitau.

El rapaz sonrîu. Hagora camudou la suæ voz. El monòtonu, cansativu glrayidu de la gaviotina intyenou la scuridà.

Nun tuvo respuœsta, sì q'ansì n vez de qualquiera outra siñal, una lhuz roxa apahecîu na awa, illuminando un baluarte & læs velæs & sogæs mas pròximæs de l arbolradura. La cara d'un home vieyu miraba anxiosamente pœr riba la borda.

"Onnen", dixo una voz, "Onnen, yes tu?"

"Siempre, paî!" fhoi la respuœsta. "Lheva-me a cobierta"

La tsalana arreculou & baxou la driza ente que l rapaz trahìæ la suæ barca pa so la popa cun unæs remadæs mañosæs. Afhitala a l navìo fhoi cousa d'un minutu, lhœw txubîu pa la cobierta cumo un gatu.

Recibierun-lu polo mènos diez homes; sou paî, el capitan de l navìo, sporrîu-y a la scontra læs duæs manœs.

"Pol amor de Dîous, Onnen, que fhaes eiquì?" "Seguro que trahes malæs noticiæs, acuei?

"Anda, rapaz, que passou?"

Yera una vision peculiar q'hagora s'apresentaba a los wœyos de l rapaz. Pœr ayures na cobierta toda habìæn bienes de toda mena; panes d'açùcare, fardelæs de cafè, bocois d'azaite, cofres de the & bayura de fardos de tabaco. Aglomerando-se ente essæs cousæs habìæn homes cun caræs inquietæs & expectantes, ente que mal a penæs una ùnica lhamparina roxa illuminaba vagamente toda la scena cul sou brilhu rubin.

Onnen avultaba n aquel intre pœr seriu. "Trahigo noticiæs bien malæs", dixo, "per-malæs. La islla recibîu wœy de tarde una guarniçon francesa."

"Fhuœrçæs terrestres? — Dîous bendiga los lhaceîrosos!"

"Sì, ye una compañìa l regïmiento l norte so l coronel Jouffrin, a quien tyamæn el sfholhador. "Klaus Visser, el capitan, ximelgou la cabeça. "Bien malo ye q'hagora nos fhaiga falta tamien alimentar a una tripulaçon", dixo, "sì q'ansì cun esso & cun todo, nun veo por que t'adventuræsti a salear n essa barquina, mîou rapaz. Læs canhoneiræs debierun bloqueati l camin."

Onnen rîu, divertidu. "Passei so la proa l Hortense — los moços tamien mi dispararæn una bala a la cabeça."

"Xhesus, nenhu!"

"Nun duœl, paî!" tenìæ que vos avisar como fhuer; mirai, nun ha hi maneira de poder lheva' los bienes a l lhogar — ha hi centinelas pœr todo ayures.

Essa noticia baltiou cumo una piedra nel coraçon de los homes; un silencio paralizante segîu læs pallabræs de l rapaz.

"El vilhar sta da fheitho sitiau?" introgou a l cabu l capitan.

"Sitiau enforma."

"& U se mangarun los franceses?"

"Nel balneario. El lhogar inteiru sta de pie — très-cientæs camæs tuvierun que s'integrar inantea la nœithe, seys-cientos panhomanœs, caciya, paya, combustible — El vieyu alguacil andaba tan sobrepassau que tyoraba."

"& Mandou-te pa cun nòs, Onnen, mîou rapaz?"

"No, paî, n occupando los centinelas todælæs vìæs, scapei. El "Taube" tien que se virar & dir pante la lhiña de læs mareæs — intos lhevaremus los bienes pa n tierra & pa læs dunæs nel mîou barcu."

"U la pròxima tyuvia podrecerà todo! — Puœden haber stragos de milhones."

"Tenehes que y mangar redes de pesca n riba, velæs vieyæs & cousæs ansì.

Todo sta fheitho p'andar pente læs planicies lhamacientes ta Hingenriedersiel & d'ende pa l interior, acuei? — Quitando lo que necessitamus eiquì, sì. Kornelius Houtrouv n Emden comprou toda la carga l 'Queen Elizabeth', sta seguru n Baltrum — & hagora los franceses tienen que nos torga'l passu." "El diaño los lheve a todos!"

Outra vez segîu outru silencio mas lhongo, & l capitan dixo a l cabu: "Bien, nenhos, vamus tener que ceder, nun ha hi outra maneira. Primeiro d'Alborecer, los bienes han d'occultase de maneira segura, tenemus que lo pensar.”

Nun houbo quien y responder, sì q'ansì variæs manœs se sporrierun n intamando virar elhi la tsalana; una hora spuœis nun andaba lhœñe de l sitiu u hagora s'alcuœntra l pharu, d'aquelha abandonau da fheitho, habitau mal a penæs por phocæs & grandes aves marinhæs.

Incetou l diffìcile trabayu de disimbarcar. El barcu trouxo bocoi n riba bocoi, fardu n riba fardu, pa l sablre non movediço de læs marismæs, de puœis los contrabandistas combinarun fhuœrçæs lhevando todo pa l labyrintho intransitable de læs dunæs.

Quien alcuando se tenga abierto camin pente l interior de la islla, quien medio baltiando, medio sgilando, siempre preparau pa saltar, siempres abandonau sin fe pol suœlu suppuœstamente sòlidu so los sous pies afhogando-se sin aliendu p'a lantre, da vezo baltiando a la lharga n sablre — essi conhoç l enorme lhabor que fhaen hagora los audaces contrabandistas.

Habìæ un valhe, a visiego so rimadæs altæs, un valhe fhundu, u l camin afhalaba pente sablre suœlto & movediço — ende lhevabæn los homes læs suæs pertenenciæs. La segiente rabaseira d'aire cobrieræ la wœlga; fhoi impossible discobri'l nial.

Rayu segîu a rayu, una tuonada tres outra, lhœw tamien tyovîu. "Dîous forneç la illuminaçon", dixo l capitan. "Intainai, camaradas, hagora vaî resolvese aìna l assumptu." La galerna arremolinaba nublres inteiræs de sablre, tuonando & ruxiendo batìæ l mar la veira; hagora spañìæ l tumultu de los elementos que fhazìæ quasj q'impossible tenese de pie.

Todælæs redes de pesca disponibles fhuœræn trahidæs & collocadæs pœr riba de læs mas bønæs mercadorìæs; un stratu de sablre a l cabu cobrîu todo ta l puntu quedar da fheitho irreconhocible. El relò de bolsu l capitan marcaba læs duæs, quando tyigou la hora de volver pa casa.

Hagora a pie; el "Taube" trouxeræ delhos de los alliahos a l sou fhondeadeiru & spuœis axhuntou-se a l restu.

El camin dende l cabu mas exterior de la islla ta l lhogar, passando pœr dunæs continuamente, el camin lhargu & cansu yera d'aquelha l mesmu que ye wœy, sì q'ansì de magar la construcçon de l barcu & los molinos nun quedaba piedra, habìæ mas bien n esti sitiu tan solitariu, tan mortalmente tranquillu mal a penæs una cabanha baxa sola de tabla, medio arruinada, que s'usaræ polos pescadores cumo local d'alrmacenamiento de todu typu d'equipos & mas tarde se y dieræ a una muyer pœr vieya coxa de l lhogar pa domicilio.

A la vieya Aheltje evitabæn-la cun procuru los habitantes de Norderney, dizìæ-se que podìæ incantar, que realmente nun s'andaba bien seguro cun elha, polo que stabæn pœr felizes de poder sfhazese d'elha d'essa maneira. La vieya vivìæ de lo que la marea deixaba a l arretirase duæs vezes a l dìæ & q'alimenta tantæs creaturæs, personæs & animales anhu ente anhu — peixes, càmbaros & viriwœtos, arriendæs de todæs aquelhæs creaturæs que se comprabæn secæs & bien pagæs polos bañistas que vjsitabæn la islla de magar ya ha anhos: ouricios, tiñosos & peixinos, læs guapæs strelhæs de mar & l finu & delicau ouclæ.

Da quando Aheltje intraba coxicando nel lhogar & lhevaba l sou botin a los commerciantes, spuœis habìæ denheiro & la vieya podìæ comprar un catsu carne, non pa elha, pa un gran gatu buxu, la ùnica creatura q'elha amaba, por quien el sou coraçon solitariu & probe batìæ & que tamien pœr cada camin cumo una solombra, arrastrando-se silenciosamente, la accompañaba.

A l passa'l fhondeadeiru de læs tsalanæs, q'indagora s'usa, la cabanha de la bruxa apahecîu ente duæs dunæs cobiertæs de carba; Onnen vîu primeiro que la lhuz indagora brilhaba pœla ùnica ventana medio rota.

"Aheltje ya acordou", dixo elhi.

N essi intrin el capitan punxo subitamente la mano n costaçu l compañeiru; un Atsisgar silenciosu valîu-y pa informalu a elhi & a todolos outros.

A una distancia de mal a penæs cinqüenta metros staba un centinela frances imbrulhau nel sou abrigu. "Silencio! — Pol amor de Dîous, nun fhazer barulhu." Todos tirarun a la mandreitha sin mas, lo mas pròximo possible de læs dunæs, segiendo da nuœvo por essi camin arduu, ya que l sablreiru abiertu staba-yos hagora cerrau nel postrer treithu ta l lhogar. Los nuœve, cansos & pingando ta los wœssos, sgatiarun de penha n penha, passando cun fhuœrça pœla cabana la bruxa.

Al rodiu reynaba l arrebol de l intamu la mañana de primavera. Buxa & erma, la casa madeira medio arruinada sofhitada polæs muriæs de sablre, la herba læs dunæs & l mofhu spoyetabæn nel teithu intorniau, la puœrtæ rintsaba nes bisagræs fherruñosæs siempre que l aire intamaba solmena'l edificio podre cun fhuœrça streldosa.

Onnen lhevou l didu a la bouca. "Vozes!", sussurrou. "Aheltje tien vjsitantes."

El capitan ximelgou la cabeça. "Nun mos incumbe. Rapaz. Tenemus que passa' lo mas ràpido possible.” Onnen indagora staba ascuîthando. "El tou nome sta acabante d'amentase, paî — & l vuœssu, Heye Wessel — ye Peter Witt, el q'anda tsarrando ende."

"Por todolos diaños — el rastreador frances!"

"Pero que ye lo que quier cun la vieya xingadeira*?

Arrodiabæn hagora la cabanha madeira, invisible pa l centinela frances; el capitan & outru mas visllumbrarun l interior d'aquelha vivienda erma pente la ventana rota, & lo que discobrierun nun s'adequaba p'asela' la suæ intranquillidà inantea dispertada. Sentaba la vieya Aheltje n riba una tayuœla baxa de madeira & na mano dreitha tenìæ variæs cartæs de xhuœw sfharrapadæs; quasj que negræs; a la veira d'elha andaba un home de cerca de quarenta & cinco anhos, altu & guapu, vestidu d'urbanu, cun una medalha brilhante n peithu — pahecìæ que daquè disagradable y dixeræn. "Cousa fata, bruxa vieya, inocentona — sou un home ricu, pœr ricu inclusive, tengo l favor de Suæ Mayestà, Puœdes ver esso n esta medalha! Intos que mi podrìæ passar?"La xingadeira ximelgou la cabeça. — Eiquì sta, Peter Witt, a læs cartæs nun yos dà mas ricos ou probes! Has de passar pente sangre & lhàgrimes, has de suffrir, suffrir — nun puœdo contati mas nada."

L home restalhou los didos. "Toda l arte tuæ nun val un centavu, vieya — quien t'introgou sobre l mîou futuro, ne? Solo tenrìæs que mi dizir si serà possible pilhar a Klaus Visser & los colhaços sous næs suæs travessìæs de contrabando, pa podelos denunciar. Mas nun quiero saber."

La xingadeira entemicîu læs suæs cartæs. "Intos intruga a la xhente que ti seya a dar una informaçon segura a l respecto, Peter Witt. Considero a l capitan un home d'honra, un frisiu oriental de la raça vieya capaz, elhi sabrà lo que sta permittido & lo que no. Vas intregalu a los franceses, ho?

Peter Witt rîu. "Claro, vieya. Mira, ha hi spacio n peithu pa mas d'una medalha."

Aheltje ximelgou la cabeça cun disprezio. "Una cousa tan colorida — un trebeyu! & Ye por esso polo q'un rapaz de Norderney querìæ arruinar a outru? Pfui!"

L home dîou cul puñu na mesa. “Rayos, vieya, vei-te cun wœyu!” glrayou cun rabia. "Sou l home mas ricu eiquì de la islla!"

"& Un neciu, Peter Witt, deixa-me dizilo. Nun yes a assustame, los xxefes de l conceyu dierun-mi esta casa n sin interesses pa mentræs viva, & l sablon abiertu cun los sous presentes fhoi-mi dau por Dîous; alhen d'esso, nada na tierra ye mîou. & Hagora martsa, Peter Witt — quiero salir & almorçar fhuœra."

L home disparou una mirada gafienta. "Tienes tamien contactu cun los contrabandistas, bruxa, eh? Spìæs pa elhos, das-yos opportunidà, eh? — Calten la cabeça, los cabalheiros franceses nun avezæn detenese mũîtho nel prefacio."

Cun essæs pallabræs rabiosæs abrîu de repente la puœrtæ & salîu pa l exterior, scontra l capitan. Un glrayidu medio afhogau de terror frañîu-y nos lhabios, baçcuyou delhos de passos pa tras. "Klaus Visser!" dixo tatexando.

El pescador assentîu. "Bnæs, Witt. Nun te molestes, home."

El surprehendidu indagora staba lhuîthando cul primer sustu violentu.

"Que ye lo que andahes fhaziendo eiquì tan ceho?" introgou maliciosamente.

El capitan arremelhou-lu directamente a los wœyos. "Queremus que nos adivinen, Peter Witt, queremus introgayos a læs cartæs d'Aheltje quando todolos canalhas & trahidores de la patria finalmente baltiaran so la fhorca n Norderney!”

La cara de Peter Witt tornou pàllida. "Prestoso!" profirîu cun sfhuœrçu.

"Lhœw conhoceras la seriedà amarga, Witt. — Alon de momento!"

Sacou una moneda de l bolsu pa tiray-la n cuœlho a la vieya, de puœis todos cruzarun la tyana que wœy arrodia la viesca de Ruppertsburg, passando pœla zona de la Winterstraße & pœla hagora tan elegante, noblre & tranquilla Bismarckstraße ta so l vilhar, cada un perturbau & incomodau nel coraçon pola mirada maliciosa & getadora de l amigu frances. Apparentemente nun sabìæ elhi nada, sì q'ansì andaba spiando & yera necessario star de guardia contra l pelligro que s'approximaba.

Silenciosamente tres una curtia caminada, los colhaços de la procession nocturna xebrarun-se. Eiquì sumîu un tres una puœrtæ baxa, ende l outru, a l cabu l capitan Visser & l fhiyu, que vivìæn na Campstraße.

La lhuz indagora brilhaba pœr tras de læs ventanæs cun contraventanæs de la cabanha l pescador. De læs seys a setecientæs personæs q'habitabæn el vilhar de la islla d'aquelha, probablemente dala nun dormieræ aquelha nœithe, mũîtho mènos Frau Douwe, maî d'Onnen, q'hagora tyoraba, cun Annen sporridu scontra læs duæs tyigadæs.

"Graciæs a Dîous que stahes eiquì, Paî, vòs & Onnen! Ai, como m'assustei de la que dispararun el canhon! — Mîou fhiyu mîou ùnicu fhiyu!

Elha tyoraba tanto que l capitan sentîu-se tocau. "Assustei-me quando Onnen pahecìæ tan pouco sperau, Maî, sì q'ansì la suæ determinaçon tornou-se la salvaçon nuœssa. Ha hi guardas franceses n sablreiru. "Ai, Dîous, tan pœr todo ayures, spìæn & cuœlæn-se ente læs casæs & pœlæs caleyæs. Hagora Norderney sta perdido." El capitan sonrîu. "Maî, vòs fhalahes talque si l Señor Dîous alhà n riba perdiere l regïmiento mundial de la nœithe a la mañana & baltiare ante l refalfiau corsu cumo un bøn pilhiçcu. — Sta-te pœr tranquilla, tamien pa elhi sta scripto: 'T'hagora & non mas!'" N aquel momento, un home vestidu de roupa de passeo cun una fardela de cœuro que gindaræ de l costaçu, Geerd Kluin, ermanu de la Sra. Douwe & colhaçu de casa de la pequenha familia, salîu d'una càmara d'amaguœstu. "Stas ya tornando, Onnen", dixo elhi spuœis de l primer saludu, "tuæ maî andaba medio muœrta de miehu por ti! — Brr, eiquì n Norderney sta-se mal a gusto; martso."

"Continùæs todu l camin?" introgou l capitan.

"Sì, p'Hamburgo. Hagora tyega la hora de læs intriegæs & los deberes, de læs extorsiones de todolos typos, ansì que prefiero salir d'ente la puvisa. Sei-lo por Emden & Norden, & vincerei a los franceses a tiempo.

Rîu ente que bebìæ l cafè calliente a gusto. "N essos momentos ye fàcile trahe' læs tuæs oveyæs a lo seco, mal a penæs has saber como incetar. Martso p'Hamburgo, cuñau Klaus, & si fhueres sabiu, accompañarìæs-me a la veira.

El capitan ximelgou la cabeça. "You? — No, mîou bøn Geerd, quiero mũîtho de mas a miæ patria. Lo que minaça & opprime a Norderney tamien habrìæ venir sobre min; lo que la xhente probe l lhogar tien que pagar, you tamien lo quiero dar; you, a quien Dios cun bayura tien benditu. Cinco!"

* Strandläuferin nel textu aleman. Litteralmente quier dizir “corredora de sablreiru” ansì cumo tamien “xingadeira marìtima” Calidris pusilla. L auctora xhuœga cun la pallabra.

Fhønte:

der-schmugglersohn-von-norderney_de-de
Download