8.11.22

Goena-Goena

 

Frente recém-projetada.

Audio

Charles Prédier salîu de la officina cun una expression satisfeitha.

Hagora todo andaba bien; hagora la suæ fortuna quedaba fheitha! Secando l sudor de la tiesta — defende' la suæ propria causa dà tantu calor! — apretou la carteira de cœuro negro que cargaba so l braçu, scontra l peithu cun amor. Fhueræ diffìcile persuadi'l advogau a investir denheiro nel nuœvu negocio de cafè; sì q'ansì hagora que s'algamou, el restu passou por si mesmo; hagora l capital diba atropase n breve; podrìæ eguase & planease, & n cerca de quatro anhos…..

Calculou-se todo curiadosamente. Ye polo que l notariu Bronkhorst tamien fhoi p'alhà. Conhœcìæ Prédier cumo un bøn fhazendeiru & bøn administrador; cumo un verdadeiru mestiçu europeu, que presumìæ cun champagne n club, andaba viviendo a un rhythmu elevau & caltenìæ cabalhos mas guapos que los de qualquier outru, sì q'ansì q'andaba anxiosamente pendiente de læs caxigalinæs de l negocio & que morrìæ cumo se dirìæ por un centavu.

El lhongu arrendamiento, solicitaho a lgubierno, concedîu-se; pœr acio de la intervençon benevolente d'un cuñau n Batavia & d'una tìa, que mũîthæs vezes venìæ a casa l Residente, rebaxaræ-se l cànon, los terrenos yeræn curiosos; de l mal de la fhuœya nun habìæ traça n aquelha zona — yera, n una pallabra, una mina d'ouro.

Bronkhorst indagora andaba pensando nos nùmæros de la que Prédier martsaræ. Ya nun yera optimista. Todo lo que "ganhou" næs Indiæs investieræ-se n impresæs rurales. Læs perspectivæs, dizìæn los administradores, yeræn splèndidæs, sì q'ansì nel intre nun vìæ un centavu de l sou denheiro & arreaxhustaba-lo todolos meses. Ente tanto, el sou infhoutu nun se debilitaræ; casu contrariu, nun se deixarìæ 'invizcar' por Prédier novamente. Si mal a penæs un lo algamare, pensou l notariu, ya starìæ financieiramente n orde. & Contaba cun la suæ bøna strelha. Como la fortuna nun lu accompañaræ de magar ser nominau notariu na pequenha capital ha dolze anhos! Intos andaba practicamente ende: magro cun mostaza. El sou antecessor siempres arreclamaræ q'habìæ pœr pouco por ganhar. N aportando Bronkhorst, intamarun los anhos gordos, cumo si los trouxer næs maletæs. U primeiro mal habìæn campos d'arroz, hagora læs graciosæs plumæs de la canha d'açùcare n flor ondiabæn; u los cocoteiros outrora altos eguabæn el "bien supremu", hagora humilhabæn-los ende læs tsimeneæs blrancæs de læs fàbricæs mas altæs, que næs horæs de læs comidæs siempre lhançabæn nublres de fhumo pœlæs suæs aberturæs negræs nœithe & dìæ. & Pente los campos anteriormente n sin tocar cincabæn hagora rieles interminables, eiquì fherruñosos, ende polidos pola fricçon, n una extension infinita brilhando opacamente a la lhuz de l sol. El denheiro tyigaræ ente la xhente, & cun la 'lhama de la tierra' blranco tyigaræ outra 'lhama' que se sentîu tyamada. Cabo la staçon ferroviaria hagora vivìæn tsinos & àrabes, que negociabæn, vestìæn warongs, contrabandeabæn opio, caltenìæn casæs d'apuœstæs; yera l exèrcitu de la civilizaçon occidental n Oriente.

Sì q'ansì la notarìa beneficiou-se d'elho. Bronkhorst deixaræ la sala cumo staba so l sou antecessor. Esso pahecìæ bøno, pensou; ente mas antiquada, puœrca & mas intyena de cocos tala officina pahecìæ, mas sòlida avultaba; solo l personal s'ampliou; tenìæ un candidatu & delhos de funccionarios, ente que l sou antecessor nun podìæ tener mas q'un copista alhouriau tras un abelluw.

"Como andæs, Jean, vienes xhantar?"

"Ya ye tan tarde?"

"Ya se sabe ha mũîthu tiempu: la recielha glraya de fhame."

El notariu alçou-se & segîu a la sposa. Ente q'elha lu conduzìæ de l annexu u cincaba la officina ta casa, & los tacones dourahos de los sous botinos arrestalhabæn nes piedræs de la galerìa, elhi yi contaba la vjsita de Prédier, los sous planes & l papel que tomaræ n elha.

Elha lu ascuîthou bien, sì q'ansì introu-y pœr una oreya & salîu-y pœla outra; solo intendìæ que yeræn tentativæs de ganhar denheiro cul cafè, sì q'ansì nun fhoi mũîtho mas lhœñe d'essi conceitu primitivu; lhevaba næs Indiæs oîtho anhos — Bronkhorst casou cun elha de la que fhoi de permissu pa Europa pœr un anhu por una dolencia —, sì q'ansì continuou siendo una totok de coraçon & alma, que fhalaba una xìriga ruina, nun podìæ tener siervos nativos mas d'un mes, nun tenìæ wœyu pa los detalhes de la vida ìndica real, & nunca tenrìæ un pa esso. Quando Bronkhorst y contou sobre læs suæs speculaçones næs culturæs agrìcolæs, elha mal dixo "Sì & amen"; pensaba que serìæ per feliz si trouxer grandes ganhanciæs, &…. ya nun pensaba mas n esso.

Tala cousa podìæ caltenelu occupau dìæs, & hagora lo fhazìæ. Fhazìæ-lu calhar na mesa d'arroz; cafiaba-lu pœla tarde na officina ente que fhazìæ l sou outru trabayu, & quando fumaba un habanu de puœis de l xhantar cumo staba afheithu n una canhiqueira, los planes marabiyosos de Prédier indagora nun lu deixabæn martsar.

A la veira suæ habìæn dous pocilhos de cafè n una statua d'un rapaz de màrmole; la suæ sposa andaba sentada n frente; mirou & pensou n voz alta, solo por diversion, & pensou star Marie ascuîthando. Los nùmæros de læs possibles ganhanciæs animabæn-lu.

"Xhente, si aquel puntu fhuer a fhazer esso!" apelhidou. "Que guapu negocio serìæ!"

Marie assustou-se cul ton altu. So la exposiçon de læs suæs illusiones monetariæs, elha apigaçaba, sì q'ansì hagora garraræ l sou pocilhu & dixo n un ton cumo seguiendo attentamente læs suæs consideraçones: "Sì, precioso, nun lo ye?"

Elhi lo catou.

„Si andæs cansa, Mies, habìæs dir pa la cama; val-ti mas."

"Bien, non; indagora vaî bien!”

Bronkhorst rîu.

"Anda! Nun fhaigas theatro. Stas quasj que baltæs de suœnhu. Sou a afigurami-lo. Essi lhabor eternu cun la recielha; acordar ceho de mañana & nun dormir de tarde... puœdes dir pa la cama, anda.”

"Nun quieres beber outra cousa?"

A elha realmente nun y daba mũîtho mas, sì q'ansì sentîu q'habìæ dizir daquè amigable ou amosar cierta preoccupaçon por elhi. Por ser un pouco desagradable pa elhi q'elha siempre salier de nœithe de puœis de xhantar cumo n vela. Sì q'ansì elha nun lo yera a evitar; nin cun la meyor voluntà l mundo.

& Realmente disgustou-lu — magar instay elhi tambien que fhuer dormir — ver a Morpheo tornase enforma fhuœrte pa elha.

Claro, elhi pensou, yera per malo, per irritante; tenìæ tan pouco interes por salir, & n casa, de puœis de læs oîtho & media, toda tsarra cessaba. Volviendo a la suæ meta, la nuœva adventura l cafè, mirou, perdiendo-se n pensamientos, pa los brilhantes puntos de lhuz sobre l fhundu nigru & azul no alto l cielo, ta distrahe' la suæ attençon el ton de una disputa violenta. Mirou n aquelha direcçon pœr riba l viescu bambù; yera n ca Borne outra vegada; siempre bregabæn; & pa de tras a los apelhidìos; habrìæ dayos vergœña de si mesmos!

Alçou-se, abotonou curiadosamente la kabaja & baxou a l antoxana n direcçon a la strada principal; constantemente l son feroz de læs vozes n disputa sonaba næs suæs oreyæs; lo que se dizìæn nun yera a intendelo, sì q'ansì nun y fhazìæ falta; los Borne yeræn vizinos sous ha dous anhos, & elhi sabìæ-lo todo. Alquando intromitìæ-se n elho; cumo un bøn notariu, siempres interessau n outros assumptos, nun resjstîu, magar camentay la muyer pa nun s'intromitter in disputæs ente home & muyer. Tamien sabìæ que læs cousæs nun dibæn dir mas alhà; pallabronæs, mas nada. Passaba cabo casa d'elhos quando l capitan Borne, d'uniforme, salîu.

Txubierun xhuntos.

"Esta muyer miæ", dixo l capitan, que yera comandante de la pequenha guarniçon, "ye a alhoucar a un home."

"Bah! Nun ye tan brava."

"Non, nun lo ye. Paheç-mi que habrìæ tener un home cumo tu!"

"Fhoi pœl club outra vez?"

"Naturalmente. Nun mi lo vaî outorgar hagora. Si vou a l tsigre de tarde por tomar daquè, & se mi fhai un pouco tarde — esso puœde passar! — intos lheva-la l Diaño. Quiero fhazer outra fiestina de nœithe, vlan! intos arma la de san Dîous.”

"Nun andæs da veræs un pouco occupau por de mas?"

"Home! Si siempres houbier de cincar na casa n esti negorij, morrerìæ de Pesar. Nunca nun fhui a m'afhazer a elho.”

"A lhargu plrazo, ye una cortesìa preciosa."

"Ye cierto", glrayou Borne, & assombrau usou una expression metaphòrica per ambigua, "ye cierto que stas so un cobertor."

Los dous rierun, afhayabæn la idea bien lhouca.

"Non, sì q'ansì n serio", continuou Bronkhorst, aparau nel camin, nun queriendo andar mas, "nun ye una historia cara?"

"Buè, nun ye tan grave. Ha hi diez dedales de licor n un florin. Ye la verdà cumo si you stuvier inventando cousæs! El club nun mi cuœsta nin la media parte que la familia d'elha."

"Sì, da vezo convidæs a xhente."

“Siempre, señor! Fhuisti un pàxaru expertu, tienes la muyer n Holanda. Casei cun una muyer eiquì &, pa de tras, cun una familia, que cinca so l mîou teithu la media parte l anhu. Hagora vien outru axuw pœl camin.”

"Per outra parte, ye, a cincielhæs, divertido."

"Bien, polo menos esta vez. Elha ye sobrina de la miæ muyer; el nome sou ye Betsy, un animal diabolicamente sympàthicu, & elhi ye un bøn puntu; un infeliz.”

"Elhi anda de permissu?"

"Hum! Pahecìæ-mi-lo! Ye un fhazendeiru de cafè, sabes, & mandaræn-lu cun un gran permissu por nun star diendo læs cousæs bien. Hagora anda à la recherche d'une position . D'outra maneira, un bøn rapaz, un muçu allegre. Bonsoir!”

El capitan Borne adelantrou pa l club, u los sous socios ya lu sperabæn. Bronkhorst tornou pa casa sele, sorriendo pante sigo.

Que ye lo q'habìæ tan attrayente n tal club? Sàbado de nœithe diba ende una hora; yera un notable & por esso tenìæ que “se mostrar”. Solo que mesmamente ansì, preferìæ quedar pœr casa.

Una xarrè cun ses cabalhos amarrahos & apinahos de maletæs pœr riba, a lantre & a tras, tyamou-y l attençon. Cun læs suæs duæs lanternæs tenuemente incesæs, el monstro rintsante apelhidaba pœla strada a un rhythmu ràpidu, & intos aparou de lantre de la casa de Borne. Stabæn los “parientes” cun quien el capitan tamien casou! Bronkhorst da veræs pensou que l amu de la casa nun fhueræ avisau per ceho, a l contrario apresentou-se-y un fheithu consumau. Elhi fhoi un pouco pa la veira de la strada, & vîu una moça de figura fina saltar aìna de la xarrè & abraçar a la señora Borne na galerìa n frente; un home altu de barba roxa accompañaba; pœr un momento ascuîthou-se l son indistintu de xhente saludando-se cun barulhu, intos el trìo introu n casa & deixou los procuros de l barang pa los servientes.

"Los vizinos tienen xhente a convite", dixo Bronkhorst a la muyer la mañana spuœis, cumo una novedà pa cul almuœrçu.

"Sì, sabìæ-lo. La señora Borne contou-mi ha unos oîtho dìæs que serìæ a que la suæ prima Betsy quedare cul home un perìodu indefinidu de tiempu.

"Ansì que -ho-! El propriu Borne soupo d'esso la primer vez anœithe.

"Nun y lo quixho dizir; elhi siempre rezunga n sabiendo-lo d'antemano; una vez que la xhente ande ende, elhi quedarà n paz.”

Bronkhorst tuvo que rir: atyou que yera una speculaçon extraña.

"Concuœrdo; cuœsta-yos denheiro a intrambos de todæs maneiræs.”

Cutîu-lu la idea; non por nuœvo, sì q'ansì por vezu fhazìæ siempre lo que querìæ cul denheiro, sin nunca consultar a la muyer.

"Paheç-ti bien, Marie", introgou, "que m'involucrare nos negocios de Prédier?"

Mirou-lu elha cun los sous grandes wœyos plasmada.

"Por que nun habrìæ d'atopalo bien?"

"Bien, nun se puœde saber; ye tamien sì q'ansì l tou denheiro.”

'Nun tengo la minor idea sobre talos assumptos, Jean; sabes-lo, & intos, vida miæ, todo dirà bien cumo tu lo fhaes.

"Tuvîsti essi infhoutu outra vegada!"

Ansì, hagora y prestaba n gëneral cumo notariu, & d'esso andaba convincidu: cumo talu, valìæ la pena. Tenìæ una gracia excellente pa lhidiar cun assumptos d'outros; fhazìæ-lo conscienciuda- & meticulosamente. Chinos ricos venieræn de lhœñe & ayures por consultay assumptos diffìciles & importantes &, cun esso & cun todo, sabìæn que l notariu los staba fhaziendo pagar. Sì q'ansì tenìæ l merecidu infhoutu de todos nos negocios de todos; solo que y faltaba l sou propriu pa l sou propriu bien. Pœr outra parte, elhi nun intraba nos planes de Prédier cun la metà de la rapidez & sin una investigaçon seria; polo que respeita a l sou propriu denheiro, andaba mas tranquillu.

"Nun has d'infhoutate n min tan disinfrenadamente."

"Afigura-te! Si se tien un notariu & se sfhouta d'elhi..."

"Intos hagora?"

"Hagora, esso sì", dixo elha cun una risada, "ha ser un lhadron formidable."

Beisou-la cun un Sonrir; dixo que tenìæ delhæs theorìæs extrañæs, & fhoi pa la officina de bøn humor, cumo siempre, por un intrin, proviciendo pola spera la suæ sposa; puœis intos intamou la supremacìa d'elha nos assuntos domèsticos; intos intamou la gran geta diaria por intafharraduræs & polvo, por piconos & coyares non polidos & cutsielhos que nun brilharen perfeitamente; por fhientes & sfhelpeyos n artìculos domèsticos & trebeyos de nenhos; intos intamou l momento n que la ira de l ama de la casa constantemente se sfhogaba sobre la falta de conceitos occidentales de lhimpieza nos javaneses.

El xacìu avultau polo domèstico de la señora Bronkhorst inicialmente causaræ gran surprehesa ente læs señoræs de l lhogar. N aportando la primer vez d'Holanda, fhoi recibida cun mas curiosidà q'amabilidà; læs señoræs hindùs tenìæn-la por una specie d'intrusa. A l cabu, si l notariu querìæ una sposa, avultaba-yos poder elhi tirar pœr una de læs hindùs; habìæn abondæs moçæs curiosæs dispuœstæs a tenelu; nun habìæ dir a Holanda por buscar una muyer de pelo abuxaho & que fhexzier trabayu de coolie n casa l dìæ todu.

La casa l notariu yera polo commun conhœcida pol nome de "palacio". A l venir Bronkhorst pa læs indiæs cun la suæ muyer, trouxo una curiosa decoraçon europea cun sigo. Mobiliario fino, per pouco pràctico & diffìcile de caltener & curiar, sì q'ansì per guapo de ver; assientos cun fhundæs preciosæs, que valìæn perfeitamente pa l sou propòsito, puœis nun houbo nunca quien ousar sentar n elhæs; belhos speyos, gabinetes de caoba, pinturæs preciosæs & portières de bøn gustu. Cun la passion d'una fhiya domèstica & bien educada d'una familia decente de classe media n Holanda, la señorina Bronkhorst immediatamente se constituyîu como una sclrava de toda aquelha belheza, excepto polo que la maternidà y imponìæ.

Ansì, fhoi a preservar todos essos thesouros anhos & caltenelos 'cumo nuœvos', siempre n plena batalha contra l mundo nativo humano & de los insectos.

Non obstante yera guapo, todos reconhœcieræn esso; mũîtho mas guapo que na de l Residente, & ansì fhoi cun todo, ta na cozina, u, p'admiraçon de todolos hindùs, una reluziente batterìa de cozina adornaba la parede blranca brilhante, & ta na quadra, u los dous pares de belhos cabalhos de xarrè & l cabalhu de monterìa de Bronkhorst pahecìæn occultar mysteriosamente la suæ pacion & gabah .

La señora Bronkhorst fhoi cumplrimentada cien vezes polæs conseqüenciæs de la suæ sclravitude; specialmente polos cabalheiros, que declararæn que yera "bøno" pa quien fhuer ver da nuœvo un stablicemiento europeo tan pulchro & curioso, sì q'ansì que nun yos prestarìæ por dal denheiro que læs suæs muyeres mangaren tantu trabayu n mobiliario.

Fhønte

No comments: