8.9.20

Ladidel (Hermann Hesse)

Audio

I

El rapaz Don Alfred Ladidel soupo lheva' la vida cun calma de magar nenhu. Pruyeræ-y dedicase a los studios superiores, sì q'ansì n passando l exame que conduzìæ a læs classes superiores de la educaçon secundaria cun daquè atrasu, decidîu n sin que se y fhexzier pardo segir pa lo que y incamentaræn los sos professores & familia & desjstir d'essa carreira. & Collocarun-lu n sucediendo esto n una notarìa d'aprehendiz, ansì catou cun sigo quanto se sobrestimæn læs mas de læs vezes el studio & la sciencia & que pouco depende l valor d'un home d'aproba' los exames & los semestres acadèmicos. Gravou-se-y ceho esta vision, arrecargaba-y la memoria &, alquando, fhazìæ-y contar a los collegas como, spuœis d'una deliberaçon da fheitho, tiraræ pœr esta carreira mas fàcile aparentemente contra l Pahecer de los professores, & que fhueræ la decision mas sabia & valiosa de la suæ vida, magar costay un sacrificio considerable. Acenhaba condescendiente a los compañeiros que quedaræn na scuœla & q'atopaba cada díæ pœla caye cun læs carpetæs, & contentaba-se a l velos manga' los gorros a l aveirase-yos los professores, daquè q'elhi mesmu fhexzieræ nun ha mũîtho. De díæ remanecìæ paciente so la direçon de l sou notariu, que nun facilitaba la vida a los principiantes, & cun picardìa adotaba unæs maneiræs nel trabayu gayaspeiræs & finæs que y prestabæn, que lu adornabæn & q'exteriormente lu ponìæn a la par de los sous collegas mas vieyos. De nœithe, prauticaba l arte de borronar puros & de rondiar sin preocupaçon pœlæs caleyæs cun colhaços, & n casu necessidà bebìæ una cerveza ente elhos cun gracia & patsorra, magar preferir gastar na pastelerìa la proxa q'imploraræ a la maî, cumo fhazìæ stando n dispatsu; quando los outros tomabæn un bolhu & un mostu de tardiquina, elhi siempre comìæ daquè dulce, ya fhuer nos dìæs scosos mal un rintsi cun compota, ya fhuer nel tiempu bayura una trufa tsocolate, croissants de massa fhuœya de manteiga ou macarones.

Al Colar de l tiempu, non ostante, amestou-se outra solombra que sele, sì q'ansì mènos scuramente, cobrîu esta brilhante primaveræ de vida. Conforme a l sou tiempu, el rapaz Don Ladidel intamou mira' læs rapazæs curiosæs d'una maneira sinificativa & andaba costantemente prendau d'una ou d'outra. A l intamu dîou-y esto un presto nuœvo & ìntimo, sì q'ansì tornou-se aìna mas dolor que presto, puœis a medida que la suæ ardicia por amor spoxigaba, la suæ brenga & spìritu imprehenditivu n esta staya mas s'afhondaba. Quando andaba n casa, nel sou quartin, cantaba mũîthos cantares intyenos d'amor & d'emoçon, sì q'ansì n presencia de rapazæs guapæs perdìæ todu l rixu. Claro que continuaba siendo un excellente dançarin, solo que l sou Poder de divertir deixaba-lu n apuros si alquando trataba d'expressar delhos de los sous sentires. Intos, ente mas poderosamente fhalaba & cantaba & brilhaba n sin duldæs nel corru los amigos, mas y prestarìæ da' los sous aplausos & todolos sous alhouros por un beisu, da veræs, por una pallabra melgeira de bouca d'una rapazina guapa.

Essa timidez, que nun pahecìæ concasar bien cun l outro de l sou Ser, yera por tener un coraçon intatu, de l que los sous amigos se sfhoutabæn da fheitho. Aquelhos atopabæn, si læs ardiciæs d'elhos ansì lo querìæn, el presto amoroso eiquì & eilhì n relaçoninæs cun servientæs & cozineiræs; magar se prendaren, nun se tsarraba de pasion & amor ideal ou quanto si mas de fidelidà eterna & vìnculo matrimonial futuro. & N sin todo elho, el rapaz Don Ladidel nun diba ser a afigurase l amor. Prendaba-se siempre de fhiyæs curiosæs & respeitadæs de burgeses, & ente que lo fhazìæ, probablemente pensaba que lu sperarìæn delhos de prestos sensuales, cun todo pensaba sobre maneira n tener una moça real & decente. Hagora bien, pol tiempu que tenìæ & rentæs, yera impossible pensar tala cousa nin de lhøñe, lo que bien sabìæ, & a l se'l sou sensualismo modesto, prestaba-y mas contentase cun pallabræs tienræs & anxiosæs, q'experimentar cun una cozineira de la maneira tala que los outros fhazìæn.

Por de mas a læs rapazinæs prestaba-yos velu, sin lo catar elhi. Prestaba-yos la suæ cara guapa, l arte a l baillar & cantar, & tamien yos prestaba l ardicia tìmida de sou, sentiendo que pœr so de la suæ guapura & educaçon fina, ascondìæ un coraçon frescu & indagora medio infantil.

Cincielhamente nun tenìæ intos mesmo nada d'estæs simpathìæs ocultæs, & magar gozar indagora d'amiraçon & favor na Fidelitas, la solombra fhixzo-se-y mas fhonda & mas lherciega, & a dulces minaçaba quasj scurece' la vida anterior suæ, fàcile & cincielha. N essos tiempos malos dedicou-se a l trabayu cun un zelu violentu, delhæs de vezes yera un assistente de notarìa exemplar, & de nœithe, aplicau, preparaba læs oposiçones, d'una parte pol amor de força' los sous pensares pœr outros caminos, d'outra parte por poder ingressar mas ceho na collocaçon anxiada cumo aspirante, quanto si mas por poder apresentase de galan cun meyor suœrte. Non ostante, essæs campañæs nunca durabæn mũîtho, puœis el cøuro l assientu & l trabayu mental duru nun concasabæn bien cun la suæ naturaleza. N acabando l zelu, el rapaz volvìæ a la gitarra, rondiaba cun gracia & sinhalrdà pœlæs guapæs caleyæs de la capital ou scribìæ poemas nel sou quadernin. Ultimamente yeræn estos principalmente de tipu amorosu & emotivu, & componìæn-se de pallabræs & versos, rimæs & frasæs guapinæs que vieræ & arretuvieræ ende & aquende n lhibros de cantares. Axhuntaba-los, sin fhazer mas nada, & creou-se ansì un mosaico impecable d'expressiones comunes prauticables de poetas d'amor populares & outros pastitses inocentes. Prestaba-y scribir essos versinos cun una caligrafìa a lhimpio suave & clara, & scaheicìæ da vezo l sou dolor a l respeito da fheitho pœr una hora. Tamien n outros aspeitos cincaba na suæ naturaleza feliz que y prestare involucrase n momentos bønos & malos & scaheice' lo importante & lo real. Mesmamente la creaçon diaria de l apariencia externa de sou yera un Fholgar prestosu, giando l peine & l scobiyu pente l pelo pardo medio lhargo, dando-y cera & outræs caxigalines a l bigotin pequenhu arrecortau, fhaziendo la ximuœstra de l nœdiu la corbata, scobiyando cun precision el sayu & curiosando & afinando læs uñæs. Pa de tras, ocupaba-se mũîthæs vezes d'organizar & examina' læs suæs ayalgæs, que caltenìæ n una caxa caoba. Ente elhæs andabæn un par de botones de puñu n ouro bañaho, un lhibretu inquadernau de terciopelo verde cun la iscriçon: "nun me scaheiças", u tenìæ scritos los nomes & aniversarios de los amigos mas pròximos, una catsa pa plumin talhada cun adornos gòticos finos de filigrana & una stielhina de cristal que -- a l ponela a la scontra de la lhuz & mirala -- tenìæ dientro una vista de l monumento Niederwald; tamien un coraçon de plrata, que se podìæ abrir cun una tyave infinitamente pequenha, una navaya de domingo cun una scudielha de marfil & flores Edelweiß sculpidæs, finalmente un brotse de rapazina rotu cun variæs piedræs de granate parcialmente fhendidæs que l proprietariu pretenderìæ tornar mas tarde n una prenda pa si mesmu n una ocasion festiva. Nin que dizir tien que nun y faltaba un cayau finu & elegante, cun un puñu arrepresentando la cabeça d'un galgu, & un imperdible de peithu n fhorma de lira dourada.

Egual que l rapaz caltenìæ læs ayalgæs & prendæs seguræs & decentes, tamien acarretaba cun sigo fielmente l sou pequenhu & costante fhœw d'amor, contemplando-lu cun ardicia ou sinhalrdà & sperando pol tiempu u fhuer a usalu & a ofrecelu decentemente.

Ente tanto houbo una tendencia nuœva ente los collegas que nun y prestou a Ladidel & que solmenou severamente l anterior popularidà & autoridà suæ. Daquien muçu, professor particular na scuœla tèchnica, intamaræ impartir conferenciæs noturnæs d'economìa, u comparecìæn sobre maneira l personal de læs scribanìæs & funcionarios de nivel inferior. Dibæn los conhocidos de Ladidel todos ende & næs suæs reuniones biltabæn debates fogosos d'assumtos sociales & polìtica interna, u Ladidel nin querìæ nin podìæ participar. Dabæn-se conferenciæs, & comentabæn-se & discutìæn-se lhibros, & si mesmamente trataræ elhi d'axhuntase & amosar interes, todo y pahecìæ ser una atividà ralra & pomposa nel fhundu la suæ alma. Andaba por elho fhartu & fastidiau, & n scaheiciendo quasj los sous camaradas læs suæs artes anteriores & mal siendo estimadæs ou apetecidæs pol nuœvu spìritu, fhoi afhondando mas & mas dende l sou altor anterior n dientro d'una scuridà sin gloria. A l intamu a inda peleou & lhevou variæs vegadæs unu de los lhibros gordos pa casa cun sigo, sì q'ansì fhaziendo-se-y irremediablemente abhorrecido, sfhixzo-se d'elhos ente suspiros & arrefhugou la erudiçon & la fama.

D'aquelha, stando la suæ cabeça guapa mènos arreitha & la insatisfaçon na mente, un vienres scaheicîu afaitase, lo que siempre fhazìæ essi díæ & l martes. Por tanto de camin vespertin a casa, mũîtho spuœis de cruza' la strada u vivìæ l sou barbeiru, fhoi n dientro d'una modesta barberìa cabo la suæ casa comidæs por compensa' lo que perdieræ; puœis magar pesay læs preocupaçones, nun querìæ ser infidel a vezu dalu. Tamien el quartu hora n barbeiru yera siempres una celebraçonina pa elhi, nun y daba mas si yi vagaba un pouco, d'outra maneira sentaba-se feliz intos na poltrona, miraba un diario & miraba fotos de xabones, azaites pa l pelo & ceræs pa l bigote na parede ta que prestando-y arrevolvìæ la cabeça pa tras por senti' los dedos per cudiantes de l assistente, la navaya frìa & finalmente, la suave polveira nos carrielhos.

Mesmamente hagora l bøn humor devolaba ta elhi; n intrando nel local pœr so la palancana d'axofre que tilintaba cun l oreu, arrimou l cayau a la parede & gindou la monteira, sentou-se na poltrona & sentîu l rumor de la spuma l xabon arrecendiendo sutilmente. Atendîu-lu un rapaz assistente bien atentu, afaitou-lu, sofhitaba-y el speyu oval de mano, enxugou-y los carrielhos, inredou cun la polveira pœr riba d'elhi & introgou educadamente: "Serà esto todo?" Lhœw segîu a l vezeiru que s'upaba, a passos seles, scobiyou-y el colhete de la capa, recibîu l sou bien ganau denheiro por afaitalu & aporrîu-y cayau & monteira. Todo esto ponxieræ a l muçu cabalheiru de bøn humor & contentu; ya andaba ingrifando los beiços pa salir a fhuœra cun un xiblidu agradable, quando sentîu a l assistente l barbeiru, a l que mal a penæs miraræ, introgar: "Disculpai ho, vòs nun vos tyamahes Alfred Ladidel?"

Ente que plasmau afirmaba la intruga, arremelhou a l home nos wœyos & lhœw catou n elhi l sou vieyu colhaçu de scuœla Fritz Kleuber. Hagora que so outræs circustanciæs, nun y prestarìæ mũîtho reconhocelu & guardarìæ-se de tener tratu cun un assistente barbeiru, que y darìæ vergønça de lantre los sous collegas. Solo que n aquel intrin andaba de per bøn humor & pa de tras, la suæ proua & classismo diminuyeræn considerable d'aquelha ultimamente. Intos nun fhoi solo por bøn humor, tamien por una necessidà de tsera & reconhocemiento, aporrîu la mano a l barbeiru & glrayou-y: "Home, Fritz Kleuber! Tratarèmunos a l cabu de 'tu' indagora? Que tal andæs?" El colhaçu de scuœla aceitou contentu la mano ofrecida & l "tu", & nun teniendo tiempu por andar trabayando, quedarun n atopase l domingo de tarde.

Al barbeiru bien que y vagaba t'aquelha hora, & daba graciæs a l sou vieyu colhaçu por, magar la suæ posiçon noblre, ser a alcordase de la suæ tsera n scuœla. Fritz Kleuber siempre sentieræ una cierta reverencia pol fhiyu l vizin & colhaçu de classe, visto que y fhueræ superior næs artes todæs de la vida, & la elegancia & corte graciosu de Ladidel volvìæn hagora a impressionalu fhondo. Por tanto l domingo, n acabando l servicio, preparou-se zelosamente pa la vjsita, mangou la roupa mas bøna, & anduvo pœlæs caleyæs cun precuru por nun s'intafharrar. Primeiro d'intrar na casa u Ladidel vivìæ, enxugou læs botæs cun un diario, spuœis txubîu contentu læs scaleiræs & picou a la puœrtæ u vîu brilha' la gran cartulina de vjsita d'Alfred.

Tamien aquel se prepararæ un pouco, puœis querìæ causay una impression brilhante a l sou paisanu & amigu d'infancia. Recibîu-lu cun gran cordialidà, solo que non sin superioridà considerada, & tenìæ na mesa un cafè excellente cun pasteles finos, convidando a Kleuber cumo a un rapazin.

"Sin problemas, vieyu amigu, acuei? Tomaremus el cafè xhuntos & de puœis daremus una caminada, si ti paheç bien."

Claro que y pahecîu bien, sentou dando graciæs, bebîu de l cafè & comîu de l pastel, lhœw recibîu un pitu & rescamplaba una allegrìa tan indissimulada por esta guapa arrogancia que l coraçon de l aspirante a notarìa s'abrîu tamien. Aìna tsarrarun nel vieyu ton familiar de los vieyos tiempos, de los professores & colhaços studiantes & de lo que fhueræ de todos elhos. El barbeiru houbo de contar un pouco como y fhueræ de magar aquelha & onde anduvieræ, lhœw intamou l outru & narrou detalhadamente la suæ vida & expetativæs. & P'acabar descolingou la gitarra de la parede, afinou-la & arrincou, intamou cantar & cantou Cantar ente Cantar, toda mena de cousæs prestosæs, de fhorma tala que a l barbeiru tyorabæn-y los wœyos de rise & por prestoso. Decidierun nun salir a caminar & n cuœntæs d'elho fhuerun ver delhæs de læs ayalgæs de Ladidel, & d'ende incetarun una tsarra sobre lo que cada un d'elhos s'afiguraba que yera un stilu de vida finu & noblre. Claro que læs pretensiones de felicidà de l barbeiru yeræn mũîtho mas modestæs que læs de l sou amigu, sì q'ansì a l final elhi xhogou un trumfu n sin dala intençon, que y conquistou l sou respeitu & invidia. Contou-y precisamente que tenìæ moça na vilha & convidou l sou amigu pa dir an ca d'elha, u serìæ bien vistu.

"Vîsti, ho", spetou Ladidiel, "tienes moça! Infelizmente ta hi nun tyigei. Sabehes ya quando podrehes casar?"

"Indagora non da fheitho, de todælæs maneiræs nunca speraremus mas de dous anhos, ya stamus promessos ha ya mas d'un anhu. Tengo una passadeira materna de très-mil marcos, & si trabayo duro un ou dous anhos mas & economizo un pouco, seguramente podremus inceta'l nuœssu negocio proprio. Ya sei u, precisamente n Schaffhausen in Suiça, trabayei ende dous anhos, l amu ye vieyu & prestaba-y you & ha mũîtho que nun me scribe, quando stea preparau, preferirìæ elhi deixar pa min el sou negocio & non per caro. Conhoço bien el negocio de magar aquelha, tien bien d'animaçon, & ta sta cabo un hotel, vienen mũîthos extraños, & pa tras de l negocio ha hi un comercio de postales".

Sacou garrando de l bolsu l peithu l sou sayu pardu domingeiru una carteira, u trahìæ tanto la cartulina l amu de Schauffhausen cumo tamien una postal imburuyada n papel de seda, q'insiñou a l sou amigu.

"Vîsti, los saltos de l Rhein!" glrayou Alfred, & los dous mirarun la foto xhuntos. Yeræn los saltos de l Rhein cun una illuminaçon bengalina pùrpura, el barbeiru describîu-lo todo, conhocìæ cada puntu d'elho & fhalou d'aquelho & de los mũîthos extraños que vjsitæn la belheza natural; lhœw volvîu a l amu & a la suæ impresa, declamou la suæ carta & intyenou-se d'enthusiasmo & allegrìa, de fhorma que l sou camarada a l cabu quixho tener voz & amestar hi daquè. Intos intamou fhalar de l monumento Niederwald, q'elhi propriu nun viera, un tìu sou sì, & abrîu la suæ arca l thesouro, sacou la catsa n wœsso pa plumin & deixou a l amigu mirar pente l cristalin q'ascondìæ l splendor. A Fritz Kleuber prestou-y amitir que nun yera d'una guapura minor que los sous saltos roxos, & deixou modestamente la pallabra a l outru, q'hagora introgaba pol oficio de l sou convidau, fhuer por interes real, ou n parte por educaçon. La tsarra animou-se, Ladidel siempre sabìæ q'introgar nuœvo, & Kleuber dîou-y informaçon rigorosa & fidel. Fhalou-se de como amola' læs navayæs d'afaitar, de como manipula'l pelo a l cortalo, de pomadæs & azaites, & n esta ocasion Fritz sacou de l bolsu una caxina de porcelana cun pomada fino, q'ofrecîu a l sou amigu & amfitrion cumo un detalhe modestu pa l huœspide. Lhœw dalguna hesitaçon, aceitou esti l presente, la caxina abrîu-se & golîu-se, probou un pouco & a l final ponxierun-la n bañal. Intos aproveithou Alfred la oportunidà p'amosar a Fritz los sous preseos de tocador, que yeræn perfeitos & bien scoyidos sin excessos, non ostante Kleuber nun andaba a comuña cul aquelho de l xabon & incamentou-lu pa outru que guœl un pouco & nun contien de læs sustanciæs nocivæs.

Ente tanto atapecieræ, Fritz quixho cenar cun la moça & dispedîu-se, non sin primeiro agradecey amigablemente lo bien que y prestaræ. Alfred tamien atyou que fhueræ una tarde guapa & bien aproveithada, & concordarun n atopase outra vegada l martes ou l miercoles de nœithe.

Fhønte




No comments: