I
El
rapaz Don Alfred Ladidel soupo lheva' la vida cun calma de magar
nenhu. Pruyeræ-y dedicase a los studios superiores, sì q'ansì n
passando l exame que conduzìæ a læs classes superiores de la
educaçon secundaria cun daquè atrasu, decidîu n sin que se y
fhexzier pardo segir pa lo que y incamentaræn los sos professores &
familia & desjstir d'essa carreira. & Collocarun-lu n
sucediendo esto n una notarìa d'aprehendiz, ansì catou cun sigo
quanto se sobrestimæn læs mas de læs vezes el studio & la
sciencia & que pouco depende l valor d'un home d'aproba' los
exames & los semestres acadèmicos. Gravou-se-y ceho esta vision,
arrecargaba-y la memoria &, alquando, fhazìæ-y contar a los
collegas como, spuœis d'una deliberaçon da fheitho, tiraræ pœr
esta carreira mas fàcile aparentemente contra l Pahecer de los
professores, & que fhueræ la decision mas sabia & valiosa de
la suæ vida, magar costay un sacrificio considerable. Acenhaba
condescendiente a los compañeiros que quedaræn na scuœla &
q'atopaba cada díæ pœla caye cun læs carpetæs, &
contentaba-se a l velos manga' los gorros a l aveirase-yos los
professores, daquè q'elhi mesmu fhexzieræ nun ha mũîtho. De díæ
remanecìæ paciente so la direçon de l sou notariu, que nun
facilitaba la vida a los principiantes, & cun picardìa adotaba
unæs maneiræs nel trabayu gayaspeiræs & finæs que y
prestabæn, que lu adornabæn & q'exteriormente lu ponìæn a la
par de los sous collegas mas vieyos. De nœithe, prauticaba l arte de
borronar puros & de rondiar sin preocupaçon pœlæs caleyæs cun
colhaços, & n casu necessidà bebìæ una cerveza ente elhos cun
gracia & patsorra, magar preferir gastar na pastelerìa la proxa
q'imploraræ a la maî, cumo fhazìæ stando n dispatsu; quando los
outros tomabæn un bolhu & un mostu de tardiquina, elhi siempre
comìæ daquè dulce, ya fhuer nos dìæs scosos mal un rintsi cun
compota, ya fhuer nel tiempu bayura una trufa tsocolate, croissants
de massa fhuœya de manteiga ou macarones.
Al
Colar de l tiempu, non ostante, amestou-se outra solombra que sele,
sì q'ansì mènos scuramente, cobrîu esta brilhante primaveræ de
vida. Conforme a l sou tiempu, el rapaz Don Ladidel intamou mira' læs
rapazæs curiosæs d'una maneira sinificativa & andaba
costantemente prendau d'una ou d'outra. A l intamu dîou-y esto un
presto nuœvo & ìntimo, sì q'ansì tornou-se aìna mas dolor
que presto, puœis a medida que la suæ ardicia por amor spoxigaba,
la suæ brenga & spìritu imprehenditivu n esta staya mas
s'afhondaba. Quando andaba n casa, nel sou quartin, cantaba mũîthos
cantares intyenos d'amor & d'emoçon, sì q'ansì n presencia de
rapazæs guapæs perdìæ todu l rixu. Claro que continuaba siendo un
excellente dançarin, solo que l sou Poder de divertir deixaba-lu n
apuros si alquando trataba d'expressar delhos de los sous sentires.
Intos, ente mas poderosamente fhalaba & cantaba & brilhaba n
sin duldæs nel corru los amigos, mas y prestarìæ da' los sous
aplausos & todolos sous alhouros por un beisu, da veræs, por una
pallabra melgeira de bouca d'una rapazina guapa.
Essa
timidez, que nun pahecìæ concasar bien cun l outro de l sou Ser,
yera por tener un coraçon intatu, de l que los sous amigos se
sfhoutabæn da fheitho. Aquelhos atopabæn, si læs ardiciæs d'elhos
ansì lo querìæn, el presto amoroso eiquì & eilhì n
relaçoninæs cun servientæs & cozineiræs; magar se prendaren,
nun se tsarraba de pasion & amor ideal ou quanto si mas de
fidelidà eterna & vìnculo matrimonial futuro. & N sin todo
elho, el rapaz Don Ladidel nun diba ser a afigurase l amor.
Prendaba-se siempre de fhiyæs curiosæs & respeitadæs de
burgeses, & ente que lo fhazìæ, probablemente pensaba que lu
sperarìæn delhos de prestos sensuales, cun todo pensaba sobre maneira
n tener una moça real & decente. Hagora bien, pol tiempu que
tenìæ & rentæs, yera impossible pensar tala cousa nin de
lhøñe, lo que bien sabìæ, & a l se'l sou sensualismo modesto,
prestaba-y mas contentase cun pallabræs tienræs & anxiosæs,
q'experimentar cun una cozineira de la maneira tala que los outros
fhazìæn.
Por
de mas a læs rapazinæs prestaba-yos velu, sin lo catar elhi.
Prestaba-yos la suæ cara guapa, l arte a l baillar & cantar, &
tamien yos prestaba l ardicia tìmida de sou, sentiendo que pœr so
de la suæ guapura & educaçon fina, ascondìæ un coraçon
frescu & indagora medio infantil.
Cincielhamente
nun tenìæ intos mesmo nada d'estæs simpathìæs ocultæs, &
magar gozar indagora d'amiraçon & favor na Fidelitas, la
solombra fhixzo-se-y mas fhonda & mas lherciega, & a dulces
minaçaba quasj scurece' la vida anterior suæ, fàcile &
cincielha. N essos tiempos malos dedicou-se a l trabayu cun un zelu
violentu, delhæs de vezes yera un assistente de notarìa exemplar, &
de nœithe, aplicau, preparaba læs oposiçones, d'una parte pol amor
de força' los sous pensares pœr outros caminos, d'outra parte por
poder ingressar mas ceho na collocaçon anxiada cumo aspirante,
quanto si mas por poder apresentase de galan cun meyor suœrte. Non
ostante, essæs campañæs nunca durabæn mũîtho, puœis el cøuro
l assientu & l trabayu mental duru nun concasabæn bien cun la
suæ naturaleza. N acabando l zelu, el rapaz volvìæ a la gitarra,
rondiaba cun gracia & sinhalrdà pœlæs guapæs caleyæs de la
capital ou scribìæ poemas nel sou quadernin. Ultimamente yeræn
estos principalmente de tipu amorosu & emotivu, &
componìæn-se de pallabræs & versos, rimæs & frasæs
guapinæs que vieræ & arretuvieræ ende & aquende n lhibros
de cantares. Axhuntaba-los, sin fhazer mas nada, & creou-se ansì
un mosaico impecable d'expressiones comunes prauticables de poetas
d'amor populares & outros pastitses inocentes. Prestaba-y scribir
essos versinos cun una caligrafìa a lhimpio suave & clara, &
scaheicìæ da vezo l sou dolor a l respeito da fheitho pœr una
hora. Tamien n outros aspeitos cincaba na suæ naturaleza feliz que y
prestare involucrase n momentos bønos & malos & scaheice' lo
importante & lo real. Mesmamente la creaçon diaria de l
apariencia externa de sou yera un Fholgar prestosu, giando l peine &
l scobiyu pente l pelo pardo medio lhargo, dando-y cera & outræs
caxigalines a l bigotin pequenhu arrecortau, fhaziendo la ximuœstra
de l nœdiu la corbata, scobiyando cun precision el sayu &
curiosando & afinando læs uñæs. Pa de tras, ocupaba-se mũîthæs
vezes d'organizar & examina' læs suæs ayalgæs, que caltenìæ
n una caxa caoba. Ente elhæs andabæn un par de botones de puñu n
ouro bañaho, un lhibretu inquadernau de terciopelo verde cun la
iscriçon: "nun me scaheiças", u tenìæ scritos los nomes
& aniversarios de los amigos mas pròximos, una catsa pa plumin
talhada cun adornos gòticos finos de filigrana & una stielhina
de cristal que -- a l ponela a la scontra de la lhuz & mirala --
tenìæ dientro una vista de l monumento Niederwald; tamien un
coraçon de plrata, que se podìæ abrir cun una tyave infinitamente
pequenha, una navaya de domingo cun una scudielha de marfil &
flores Edelweiß sculpidæs, finalmente un brotse de rapazina rotu
cun variæs piedræs de granate parcialmente fhendidæs que l
proprietariu pretenderìæ tornar mas tarde n una prenda pa si mesmu
n una ocasion festiva. Nin que dizir tien que nun y faltaba un cayau
finu & elegante, cun un puñu arrepresentando la cabeça d'un
galgu, & un imperdible de peithu n fhorma de lira dourada.
Egual
que l rapaz caltenìæ læs ayalgæs & prendæs seguræs &
decentes, tamien acarretaba cun sigo fielmente l sou pequenhu &
costante fhœw d'amor, contemplando-lu cun ardicia ou sinhalrdà &
sperando pol tiempu u fhuer a usalu & a ofrecelu decentemente.
Ente
tanto houbo una tendencia nuœva ente los collegas que nun y prestou
a Ladidel & que solmenou severamente l anterior popularidà &
autoridà suæ. Daquien muçu, professor particular na scuœla
tèchnica, intamaræ impartir conferenciæs noturnæs d'economìa, u
comparecìæn sobre maneira l personal de læs scribanìæs &
funcionarios de nivel inferior. Dibæn los conhocidos de Ladidel
todos ende & næs suæs reuniones biltabæn debates fogosos
d'assumtos sociales & polìtica interna, u Ladidel nin querìæ
nin podìæ participar. Dabæn-se conferenciæs, & comentabæn-se
& discutìæn-se lhibros, & si mesmamente trataræ elhi
d'axhuntase & amosar interes, todo y pahecìæ ser una atividà
ralra & pomposa nel fhundu la suæ alma. Andaba por elho fhartu &
fastidiau, & n scaheiciendo quasj los sous camaradas læs suæs
artes anteriores & mal siendo estimadæs ou apetecidæs pol nuœvu
spìritu, fhoi afhondando mas & mas dende l sou altor anterior n
dientro d'una scuridà sin gloria. A l intamu a inda peleou &
lhevou variæs vegadæs unu de los lhibros gordos pa casa cun sigo,
sì q'ansì fhaziendo-se-y irremediablemente abhorrecido, sfhixzo-se
d'elhos ente suspiros & arrefhugou la erudiçon & la fama.
D'aquelha,
stando la suæ cabeça guapa mènos arreitha & la insatisfaçon
na mente, un vienres scaheicîu afaitase, lo que siempre fhazìæ
essi díæ & l martes. Por tanto de camin vespertin a casa,
mũîtho spuœis de cruza' la strada u vivìæ l sou barbeiru, fhoi n
dientro d'una modesta barberìa cabo la suæ casa comidæs por
compensa' lo que perdieræ; puœis magar pesay læs preocupaçones,
nun querìæ ser infidel a vezu dalu. Tamien el quartu hora n
barbeiru yera siempres una celebraçonina pa elhi, nun y daba mas si
yi vagaba un pouco, d'outra maneira sentaba-se feliz intos na
poltrona, miraba un diario & miraba fotos de xabones, azaites pa
l pelo & ceræs pa l bigote na parede ta que prestando-y
arrevolvìæ la cabeça pa tras por senti' los dedos per cudiantes de
l assistente, la navaya frìa & finalmente, la suave polveira nos
carrielhos.
Mesmamente
hagora l bøn humor devolaba ta elhi; n intrando nel local pœr so la
palancana d'axofre que tilintaba cun l oreu, arrimou l cayau a la
parede & gindou la monteira, sentou-se na poltrona & sentîu
l rumor de la spuma l xabon arrecendiendo sutilmente. Atendîu-lu un
rapaz assistente bien atentu, afaitou-lu, sofhitaba-y el speyu oval
de mano, enxugou-y los carrielhos, inredou cun la polveira pœr riba
d'elhi & introgou educadamente: "Serà esto todo?" Lhœw
segîu a l vezeiru que s'upaba, a passos seles, scobiyou-y el colhete
de la capa, recibîu l sou bien ganau denheiro por afaitalu &
aporrîu-y cayau & monteira. Todo esto ponxieræ a l muçu
cabalheiru de bøn humor & contentu; ya andaba ingrifando los
beiços pa salir a fhuœra cun un xiblidu agradable, quando sentîu a
l assistente l barbeiru, a l que mal a penæs miraræ, introgar:
"Disculpai ho, vòs nun vos tyamahes Alfred Ladidel?"
Ente
que plasmau afirmaba la intruga, arremelhou a l home nos wœyos &
lhœw catou n elhi l sou vieyu colhaçu de scuœla Fritz Kleuber.
Hagora que so outræs circustanciæs, nun y prestarìæ mũîtho
reconhocelu & guardarìæ-se de tener tratu cun un assistente
barbeiru, que y darìæ vergønça de lantre los sous collegas. Solo
que n aquel intrin andaba de per bøn humor & pa de tras, la suæ
proua & classismo diminuyeræn considerable d'aquelha
ultimamente. Intos nun fhoi solo por bøn humor, tamien por una
necessidà de tsera & reconhocemiento, aporrîu la mano a l
barbeiru & glrayou-y: "Home, Fritz Kleuber! Tratarèmunos a
l cabu de 'tu' indagora? Que tal andæs?" El colhaçu de scuœla
aceitou contentu la mano ofrecida & l "tu", & nun
teniendo tiempu por andar trabayando, quedarun n atopase l domingo de
tarde.
Al
barbeiru bien que y vagaba t'aquelha hora, & daba graciæs a l
sou vieyu colhaçu por, magar la suæ posiçon noblre, ser a
alcordase de la suæ tsera n scuœla. Fritz Kleuber siempre sentieræ
una cierta reverencia pol fhiyu l vizin & colhaçu de classe,
visto que y fhueræ superior næs artes todæs de la vida, & la
elegancia & corte graciosu de Ladidel volvìæn hagora a
impressionalu fhondo. Por tanto l domingo, n acabando l servicio,
preparou-se zelosamente pa la vjsita, mangou la roupa mas bøna, &
anduvo pœlæs caleyæs cun precuru por nun s'intafharrar. Primeiro
d'intrar na casa u Ladidel vivìæ, enxugou læs botæs cun un
diario, spuœis txubîu contentu læs scaleiræs & picou a la
puœrtæ u vîu brilha' la gran cartulina de vjsita d'Alfred.
Tamien
aquel se prepararæ un pouco, puœis querìæ causay una impression
brilhante a l sou paisanu & amigu d'infancia. Recibîu-lu cun
gran cordialidà, solo que non sin superioridà considerada, &
tenìæ na mesa un cafè excellente cun pasteles finos, convidando a
Kleuber cumo a un rapazin.
"Sin
problemas, vieyu amigu, acuei? Tomaremus el cafè xhuntos & de
puœis daremus una caminada, si ti paheç bien."
Claro
que y pahecîu bien, sentou dando graciæs, bebîu de l cafè &
comîu de l pastel, lhœw recibîu un pitu & rescamplaba una
allegrìa tan indissimulada por esta guapa arrogancia que l coraçon
de l aspirante a notarìa s'abrîu tamien. Aìna tsarrarun nel vieyu
ton familiar de los vieyos tiempos, de los professores & colhaços
studiantes & de lo que fhueræ de todos elhos. El barbeiru houbo
de contar un pouco como y fhueræ de magar aquelha & onde
anduvieræ, lhœw intamou l outru & narrou detalhadamente la suæ
vida & expetativæs. & P'acabar descolingou la gitarra de la
parede, afinou-la & arrincou, intamou cantar & cantou Cantar
ente Cantar, toda mena de cousæs prestosæs, de fhorma tala que a l
barbeiru tyorabæn-y los wœyos de rise & por prestoso.
Decidierun nun salir a caminar & n cuœntæs d'elho fhuerun ver
delhæs de læs ayalgæs de Ladidel, & d'ende incetarun una
tsarra sobre lo que cada un d'elhos s'afiguraba que yera un stilu de
vida finu & noblre. Claro que læs pretensiones de felicidà de l
barbeiru yeræn mũîtho mas modestæs que læs de l sou amigu, sì
q'ansì a l final elhi xhogou un trumfu n sin dala intençon, que y
conquistou l sou respeitu & invidia. Contou-y precisamente que
tenìæ moça na vilha & convidou l sou amigu pa dir an ca
d'elha, u serìæ bien vistu.
"Vîsti,
ho", spetou Ladidiel, "tienes moça! Infelizmente ta hi nun
tyigei. Sabehes ya quando podrehes casar?"
"Indagora
non da fheitho, de todælæs maneiræs nunca speraremus mas de dous
anhos, ya stamus promessos ha ya mas d'un anhu. Tengo una passadeira
materna de très-mil marcos, & si trabayo duro un ou dous anhos
mas & economizo un pouco, seguramente podremus inceta'l nuœssu
negocio proprio. Ya sei u, precisamente n Schaffhausen in Suiça,
trabayei ende dous anhos, l amu ye vieyu & prestaba-y you &
ha mũîtho que nun me scribe, quando stea preparau, preferirìæ
elhi deixar pa min el sou negocio & non per caro. Conhoço bien
el negocio de magar aquelha, tien bien d'animaçon, & ta sta cabo
un hotel, vienen mũîthos extraños, & pa tras de l negocio ha
hi un comercio de postales".
Sacou
garrando de l bolsu l peithu l sou sayu pardu domingeiru una
carteira, u trahìæ tanto la cartulina l amu de Schauffhausen cumo
tamien una postal imburuyada n papel de seda, q'insiñou a l sou
amigu.
"Vîsti,
los saltos de l Rhein!" glrayou Alfred, & los dous mirarun
la foto xhuntos. Yeræn los saltos de l Rhein cun una illuminaçon
bengalina pùrpura, el barbeiru describîu-lo todo, conhocìæ cada
puntu d'elho & fhalou d'aquelho & de los mũîthos extraños
que vjsitæn la belheza natural; lhœw volvîu a l amu & a la suæ
impresa, declamou la suæ carta & intyenou-se d'enthusiasmo &
allegrìa, de fhorma que l sou camarada a l cabu quixho tener voz &
amestar hi daquè. Intos intamou fhalar de l monumento Niederwald,
q'elhi propriu nun viera, un tìu sou sì, & abrîu la suæ arca
l thesouro, sacou la catsa n wœsso pa plumin & deixou a l amigu
mirar pente l cristalin q'ascondìæ l splendor. A Fritz Kleuber
prestou-y amitir que nun yera d'una guapura minor que los sous saltos
roxos, & deixou modestamente la pallabra a l outru, q'hagora
introgaba pol oficio de l sou convidau, fhuer por interes real, ou n
parte por educaçon. La tsarra animou-se, Ladidel siempre sabìæ
q'introgar nuœvo, & Kleuber dîou-y informaçon rigorosa &
fidel. Fhalou-se de como amola' læs navayæs d'afaitar, de como
manipula'l pelo a l cortalo, de pomadæs & azaites, & n esta
ocasion Fritz sacou de l bolsu una caxina de porcelana cun pomada
fino, q'ofrecîu a l sou amigu & amfitrion cumo un detalhe
modestu pa l huœspide. Lhœw dalguna hesitaçon, aceitou esti l
presente, la caxina abrîu-se & golîu-se, probou un pouco &
a l final ponxierun-la n bañal. Intos aproveithou Alfred la
oportunidà p'amosar a Fritz los sous preseos de tocador, que yeræn
perfeitos & bien scoyidos sin excessos, non ostante Kleuber nun
andaba a comuña cul aquelho de l xabon & incamentou-lu pa outru
que guœl un pouco & nun contien de læs sustanciæs nocivæs.
Ente
tanto atapecieræ, Fritz quixho cenar cun la moça & dispedîu-se,
non sin primeiro agradecey amigablemente lo bien que y prestaræ.
Alfred tamien atyou que fhueræ una tarde guapa & bien
aproveithada, & concordarun n atopase outra vegada l martes ou l
miercoles de nœithe.
Fhønte