30.11.19

El perfume IV, V & VI

Audio

IV

Madame Gaillard, magar nun tener indagora trenta anhos, staba ya bien vivida. Pahecìæ externamente tan vieya por quanto y correspondìæ a l sou tiempu real, & a l in par doblre & triplre & un cientu vezes tan vieya, quanto la momia d'una rapaza; interiormente ya morrieræ tiempu ha. De nenha cutieræ-y el paî cul atizador de la cozina na testa quasj que n riba la raìz de læs narizes, & de magar aquelha perdîu l olfacto & toda sensaçon de friura ou tebieza humanæs & sobre maneira toda passion. La tenrura cun aquel gœlpe yera-y tan extraña quanto la repulsion, l allegrìa tan extraña quanto la desperaçon. Nun sentîu nada a l incamase mas tarde cun un home, & tampouco nada, a l nace'l sou nenhu.

Nun dolìæn los que y morrìæn, & nun s'allegraba de los que y remanecìæn. Quando y cutìæ l home nun se ximelgaba & nun sentîu dal allivio a l morrrer elhi nel Hôtel-Dieu por chòlera. Læs ùnicæs duæs sensaçones que conhœcìæ: pesimismo, quando la hemicrania mensual s'aveiraba, & un per subtil optimismo, quando la hemicrania outra vez martsaba. D'outra maneira esta muyer falhecida nun sentìæ nada.

Per outra parte... ou talvez precisamente pola suæ total falta d'emoçon, Madame Gaillard tenìæ un impiedosu sentimiento d'orde & de xhusticia. Nun preferìæ a dal de los nenhos que y infhoutaræn & nun discriminaba a dalo. Administraba très comidæs diariæs. & Dala lhambionadina. Mudaba-yos a los nenhos très vezes diariamente la calha & mal a penæs ta l segundu anniversario. Quien lhœw indagora cagare los pantalones, recibìæ una catsetada innocente & una comida mènos. La exacta media parte l denheiro gastaba-la nos nenhos, la exacta outra media n elha mesma. Nun trataba n tiempos baratos d'elevar læs ganhanciæs magar nun addicionar nos tiempos duros nin un solu Sol, inclusive diendo elho de vida ou muœrte. D'outra maneira l negocio nun y valrìæ ya mas la pena. Tenìæ falta l denheiro.

Catara-lo per bien cun sigo. De vieya querìæ cotizar un retiru & arriendæs d'elho tener mũîtho delho & permittise morrer na casa & nun morrer n Hôtel-Dieu cumo l home sou. Deixaba-la frìa ta la suæ muœrte. Sì q'ansì salìæn-y canæs de pensar n essi pùblicu Morrer commun cun cientos de personæs extrañæs. Querìæ permittise una muœrte privada, & por elho tenìæ falta de toda la plusvalìa de la pension: esto ye, habìæ hibiernos u y morrìæn ente læs duæs dozenæs de pequenhos pensionistas très ou quatro. Cun todo quedaba elha n una ostensible meyor posiçon que læs mas de læs outræs tutoræs privadæs & adelantraba cun differencia a los grandes orphanatos statales ou de la eglresia, que tenìæn un dèficit que da vezo ascendìæ a los nuœve dècimos. Tenìæ tamien mũîtha compensaçon. Paris produzìæ a l anhu mas de diez-mil nenhos d'hospicio, bastardos & wœrphaninos nuœvos. Intos delha perdiçon diba poder superase.

Pante l pequenhu Grenouille fhoi l stablicemiento de Madame Gaillard una bendiçon. Problablemente por nun haber outra maneira de ser a sobrevivir nenyures. Eiquì, sì q'ansì, cun aquelha muyer sin alma, medrou. Tenìæ una constituçon recia. Quien cumo elhi l propriu Nacer ente broça sobrevivîu, nun se deixa ya mas remulcar facilmente p'a fhuœra l mundo. Podìæ dìæ ente dìæ comer slhava, valìæ-y el lheithe mas scoso, papiaba la verza mas podre & carne ardido. Siendo nenhu sobrevivîu a l sarampion, a la disenterìa, a la varicela, a l chòlera, a una baltiada de seys metros n un puçu & a queimase l peithu cun awa fherviendo. Por elho trahìæ cun sigo repuœlgos & regañaduræs & sebada & un pie un pelin baldau, que lu fhazìæ acoxicar; cun todo, vivîu. Yera duru egual q'una bacteria resjstente & sobriu talque un catsiparru cincando quietu n una àrbole que vive de mìnimæs pingæs de sangre apañadæs anhos ha. Un quantum mìnimo de cibeira & roupa yera-y lo necessario pa l cuœrpu. Pa l alma nun tenìæ falta de nada.

Infhoutu, sofhitu, tenrura, amor -- ou cumo se tyamen læs cousæs de læs que se suppon tener falta un nenhu -- Yeræn-y a l nenhu Grenouille da fheitho irrelevantes. Quantos & mas, paheç-nos, q'elhi mesmu n summa læs tornaræ innecessariæs pa poder vivir, de magar l intamu. El clamor a l nacer, el clamor de so l tayu la pescaderìa cun que se fhixzo notar & fhixzo lhevar a la maî a l patìbulo, fhoi dal clamor instintivu por compassion & amor. Fhueræ un clamor que calcularæ bien, quasj que se podìæ dizir un clamor que se ponderaræ curiadosamente, pol que l recien-nacidu decidieræ contra l amor & ente tanto pola vida. So læs circumstanciæs prevalecientes solo yera possible n sin aquelhæs, & si l nenhu requirier intrambæs, staba sin duldalo basicamente muœrtu miserablemente prompto. D'aquelha, sì q'ansì, pudo aproveitha' la segunda possibilidà que se y offrecîu remaneciendo silenciosu & tirar pœl camin de l Nacer a la muœrte sin arrodia' la vida & d'essa maneira poder evitay a l mundo & a si mesmu disgraciœs a maguyo. Non obstante si renunciare tan modestamente, tenrìæ falta d'un mìnimo de candidez innata, & Grenouille nun la tenìæ. Yera de magar l intamu un monstro. Decidîu-se pola vida por pura necidà & por pura vilhanìa.

Naturalmente nun decidîu cumo una persona adulta decide, que tien falta mas ou mènos de prudencia & de Saber pa tirar pente opçones stremadæs. Decidîu vegëtativamente, cumo una fhaba tyantada decide si tien de wœñar hagora ou si meyor queda cumo ye. Ou cumo aquel catsiparru n un àrbole, que nun y offreç la vida mas nada q'una hibernaçon eterna. El pequenhu catsiparru feu, que fhai una bola cul sou cuœrpu plombiçu, pa offrece' la minor superficie possible; que fhai la suæ piel nidia & densa por nun exhalar nin un pouco de si mesmu.

El catsiparru, que se fhai per pequenhu & humilde & ansì nun lu ven & lu strizen. El catsiparru solitariu, que n sigo s'indolrca & nel sou àrbole s'ingurria, ciegu, surdu & mudu, & solo guœl, guœl anhos, dende milhæs, el sangre de los bitsos q'anden passando, que nun serìæ nunca a algamar cun la propria fhuœrça. El catsiparru podrìæ deixase baltiar. Podìæ deixase baltiar na tierra de la mata, cun læs suæs ses diminutæs patinæs d'un par millìmetros storcigañando-se ende & aquende & deixando-se morrer so la fhuœya, nun serìæ una perdiçon, nun lo sabe bien Dîous. Sì q'ansì l catsiparru, neciu, testeron & repunante, remaneç ingurriau & spera. Spera, ta que la bien improbable coincidencia conduza del sangre n fhorma d'un animal directamente so l àrbole. & Solo intos renuncia a la suæ precauçon, deixa-se baltiar & scargatia & fhura & muœrde n carne extraño...

Un catsiparru talu yera l nenhu Grenouille. Vivìæ autoincapsulau & sperando tiempos meyores. a l mundo nun daba nada ma la suæ mierda; dala risa, dal clamor, dal brilhu de los wœyos, nin solo un propriu odor. Qualquieræ outra muyer expulsaba a aquel nenhu monstrosu. Madame Gaillard non. Elha nun golîu q'elhi nun golìæ & speraba dal impulsu spiritual d'elhi, por sta' la propria alma de sou selhada. Los outros nenhos contrariamente apercebieræn aìna lo que y passaba a Grenouille. De magar el primer dìæ pahecîu-yos el nuœvu siniestru. Evitabæn la caxa u staba, & approximarun-se mas ente sigo nos serones, cumo si se ponxier mas frìo n quartu dormir. Los mas pequenhos glrayabæn da quando de nœithe; pahecìæ-yos q'un airon tirare pœla stancia. Outros soñabæn que yos quitaba daquè de l aliendu. Una vegada axhuntarun-se los mas vieyos p'afhogalu. Mangarun-y fhelpeyos & cobertores & paya na cara & calcarun pœr riba todo cun lhadriyos. Quando la mañana de puœis Madame Gaillard lu disinterrou, staba ingurriau & strapalhau & azul, cun todo non muœrtu. Probarun fhazelo outru par de vezes, de balde. A strangulalu directamente pœla cerviz, cun læs propriæs manos, ou a intupiyi la bouca ou læs narizes, que diba ser un mèthodu mas seguru, a esso nun s'adventurarun. Nun lu querìæn tocar. Daba-yos revoltura cumo d'una araña gorda que nun se fhuer a stripar cun la propria mano. In se fhaziendo mayor, renunciarun a tentalo. Conhœç-se que cataræn cun sigo que nun yera possible annichilalu. In vez d'esso martsabæn de l sou camin, currìæn fhuœra d'elhi, arresguardabæn-se n cada occasion de contactu. Nun lu terrecìæn. Tampouco yeren zelosos ou nawabæn pola cibeira suæ. Pa talos sentimientos nun se daba n ca Gaillard la mìnima motivaçon. Fadiaba-yos cincielhamente lo q'elhi yera. Nun lu podìæn goler. Mitìæ-yos lherça.

V

Cabo estæs cousæs nun tenìæ visto obiectivamente da fheitscho nada assustador. De la que crecìæ nun se fhoi tornando specialmente grande, nin fhuœrte, por ende feu, sì q'ansì non extremamente feu que pudier assustar a daquien. Nun yera aggresivu, nin manzorgu, nin trapaceiru, nin provocaba. Querìæ mas caltenese lhœñe. Tamien pahecìæ se' la suæ intelligëncia qualquiera cousa mènos temible. Unicamente cun très anhos intamou sofhitase a duæs piernæs, la primer pallabra fhalou-la cun quatro; fhoi la pallabra "peixes", que salîu cumo un echo n un momento de sùbita excitaçon d'un pescadeiru txubiendo a la Rue de Charonne appelhando l sou gènero de lhœñe. læs pallabræs que venierun lhœw, de læs que se vaziou, fhuerun "pelargonia", "celheira", "repolhu" & "Jacqueslhorreur", lo cabeiro l nome d'un adiudante de l quinanal de la fundaçon vizina de læs Filles de la Croix, que realizaba occasionalmente n ca Madame Gaillard trabayos duros & bastos & distingìæ-se pol fheithu de nun se lhavar nin una ùnica vegada na vida. A los verbos, los adiectivos & expressiones complementares vagou-yos mas. Ta "sì" & "no" -- que y vagou por cierto mũîtho ta pronuncialo la primer vez -- mal a penæs houbo substantivos, de fheitho solo nomes proprios de cousæs concretæs, plantes, bitsos & xhente, & solo quando estes cousæs, planteæs, bitsos ou xhente sin speralo lu cafiabæn pol fhedor.

Sentando so l Sol de marzo n riba una pila totsos de fhaya que cun la calor arregañabæn, fhoi la primer vegada que dixo la pallabra "madeira". Ya tuvieræ elhi cientos de vezes visto madeira, la pallabra ya ascuîthada cientos de vezes. Comprehendìæ tamien quando lu mandabæn n hibierno bien de vezes a por madeira. Solo que la madeira cumo assumptu nunca y pahecîu abondo interessante pa sfhorçase a pronuncia'l nome. Esto passaba solo cada dìæ de março de la que sentaba n riba la pila. La pila yera cumo un bancu a l sur de l cabanhon de Madame Gaillard so un teithu suspensu que gindaba pœr riba. Los totsos de riba golìæn a queimadiçu dulce, mofhoso arrecendìæ dende l fhundu de la pila, & dende la parede de picea de l cabanhon baltiaba l perfume càlido de resina que se sfharielhaba. Grenouille sentaba de piernæs sporridæs pœr riba la pila, el lhumbu scontra la parede l cabanhon, pesllaba los wœyos & nun se ximelgaba. Nun vìæ nada, nin sentìæ ou apercibìæ nada. Golìæ solo l perfume la madeira que s'elevaba arrodiando-lu & lu attrapaba sol teithu cumo una capielha. Bebìæ essi perfume, affhogaba-se n elho, impregnaba-se d'elho ta l postrer poru internu, tornaba-se elhi mesmu madeira, cumo una monheca de madeira, cumo un Pinocchio andaba sporridu na pila madeira, ta que de puœis de bien de tiempu, quiça solo de puœis d'una media hora, vomitaba la pallabra "madeira". Cumo si lu arretyenaren cun madeira ta per riba d'intrambæs læs oreyæs, cumo si remanecier na madeira ta la cerviz, cumo si tuvier la barriga, el pipu, læs narizes atacadæs de madeira, ansì vomitou fhuœra la pallabra. & Lo que lu accordou, lu salvou, pouco inantea de que la presencia imponente de la propria madeira, de l sou perfume, minaçare suffocalu. Alçou-se, sgilou pela pila a baxo & apilou cumo si tuvier patæs de palo. Dìæs mas tarde indagora andaba bien alhouriando pola intensiva experiencia de l arrecendor & gurgutaba, a l volvey la memoria fhuœrte enforma, evocando "madeira, madeira".

Ansì apprehendîu a fhalar. Cun pallabræs, que dala cousa arrecendosa denominabæn; per outra parte cun conceitos abstractos, sobre maneira los de naturaleza èthica & moral, tenìæ læs difficultahes mas grandes. Nun podìæ arretenelos, tracamundiaba-los, gastaba-los a inda d'adultu mal a gusto & da vezo mal: dreithu, consciencia, Dîous, allegrìa, responsabilidà, modestia, agradecemiento, &c. -- lo que se quieræ cun elho expressar -- yera-y & remanecìæ-y inconcebible.

D'outra maneira la fhala commun lhœw nun diba ser ya sufficiente describiendo todeles cousæs q'arrexhunctaræ cun sigo n tèrminos olfactivos. Prompto golîu non unicamente madeira, stremaba madeires; madeira arce, madeira carbayu, madeira pinal, madeira lhameira, madeira peral, vieyo, nuœvo, podre, mofhoso, madeira mugoso, quantos & mas totsos solos, astielhæs & fhorgaxæs -- & stremaba-lo egual de bien. Cousæs stremadæs, cumo outra xhente nun serìæ cun los wœyos a stremar. Elho passaba tamien cun outres cousæs. Puœis aquelha bebida blranca que Madame Gaillard siempre administraba pela mañanina a los nenhos, induldablemente denominada lheithe, Grenouille apercibìæ cada mañana que golìæ & sabìæ da fheitho differente, dependiendo de como de calliente staba, de que vaca venìæ, de lo q'essa vaca comieræ, de quanta nata y deixaræn & ansì successivamente... Q'aquel fhumo, q'aquel d'un cientu d'arrecendores individuales, brilhante, cada minutu, ta cada segundu, camudando & entemiciendo-se n una unidà nuœva, cumo l fhumo l fhœw solo posseìæ aquel nome "fhumo"... que Tierra, panorama, aire, que de passu ente passu & d'aliendu ente aliendu s'intyenæn d'outru arrecendor, & de maneira que s'animæn por outra identidà, pero tienen que se denotar por esses très pallabræs tarascæs -- Todæs essæs grotescæs discrepanciæs ente la opulencia de l mundo odoriferamente apercibido & la probeza de la fhala, fhexzierun duldar a l rapaz Grenouille de l sensu la fhala; & afhixzo-se a un usu solo quando l contactu cun outra xhente lo fhazìæ fhorçoso.

Cun ses anhos, capturaræ da fheitho l sou ambiente. Nun habìæ dala cosa n ca Madame Gaillard, a l norte de la rue de Charonne, dal sitiu, dala persona, dala piedra, àrbole, parrotal ou staqueira, dal puntu pequenhu que nun conhœciera, reconhœcieræ & guardaræ firme na memoîra cun la respectiva singularidà. Appañaræ diez-mil, cien-mil odores specìficos & caltenìæ-los a la suæ disposiçon, tan claramente, tan lhibremente, que non solo s’alcordaba d’elhos a l golelos outra vez, ma realmente sentiendo-los quando s’alcordaba d’elhos; Sì, pa de tras, ta na suæ propria phantasìa fhoi quien a arrecombinalos & ansì crear n elhos odores que nun exsistìæn nel mundo real. Yera cumo si tuvier un vastu vocabulario autodidacta d’odores que y permittier formar una quantìa quasj q’arbitraria de nuœvæs phrases de perfume teniendo l tiempu n q'outros nenhos, cun læs pallabræs meticulosamente enteveradæs n elhæs, fhueræn læs primeiræs pa describi’ læs phrasæs convencionales mas inadequadæs de l mundo. a l principio l sou talento yera comparable a l d'un nenhu precoz musical q’apprehendieræ læs melodìæs & harmonìæs de l alphabeto de los tonos individuales & hagora elhi mesmu componxier da fheithu melodìæs, nuœvæs harmonìæs -- cun la differencia de se’l alphabeto de los odores mũîtho mas grande & mas stremau que l de los sones &, pœr outra parte, cun la differencia mayor de que l actividà creativa de l nenhu precoz Grenouille mal se realizaba a penæs dientro si & nun habìæ quien ser a apercibilo a nun ser por elhi mesmu.

Tornou-se cada vez mas piesllu. Prestaba-y passear solin pœl norte de Faubourg Saint-Antoine, pœr huœrtæs, parrales & prahos. Da quando nun tornaba a casa de nœithe, disappahecìæ dìæs. El castigu debidu cul cayau supportaba-lu sin expression de dolor. Arrestos domiciliares, privaçon d’alimentos, detençon nun podìn camuda’l sou comportamiento. Una vjsita sporàdica d’un anhu & mediu a la schuœla paroquial de Notre Dame de Bon Secours nun tuvo effeitu apparente. Apprendîu a solhetrar un pouco & a scribi’l sou propriu nome, mas nada. El sou professor pensou ser elhi innocente.

Madame Gaillard pœr outra parte catou cun sigo que posseìæ ciertæs dexteridahes & peculiaridahes que yeræn per incommunes, por nun dizir sobrenaturales: ansì, la lherça infantil a lo scuro & de la nœithe pahecìæ-y da fheitho extraña. Siempre podìæ mandalu a l celheiru unde los outros nenhos difficilmente ousabæn dir cun un candil, ou a riba a la cabanha a por madeira n una nœithe scurìssima. & Nunca lhevou una lhuz cun sigo, alcontraba l camin & fhazìæ aìna lo que se y mandaræ, sin dar un passu n falso, sin tropeçar ou baltiar daquè. Pahecìæ indagora mas extraño, pensou Madame Gaillard, ser a ver ente l papel, tela, madeira & ta ente paredes & puœrtæs peslladæs. Sabìæ quantos & qualos neninhos andabæn in dormitorio sin intrar. Sabìæ q’habìæ una gata na coliflor inantia curtala. & Unha vez, quando elha ascondîu l sou denheiro tan bien que nun yera a atopalo outra vez (camudaræ los sous asconderites), elhi ãpuntou, sin mirar un segundu, a un puntu tras el tsupon & ende staba! Podìæ quantos & mas acollumbra’l futuro annunciando la vjsita d‘una persona mũîtho primeiro de tyigar, ou previendo l approximaçon d’una galerna infaliblemente primeiro mesmo que la minor nublre stuvier in cielo. Q’elhi nun vieræ todo esso, nun miraræ cun los wœyos, miraræ cun læs narizes mas nidio & preciso: a la gata n repolhu, el denheiro tras la viga, a la xhente pente læs paredes & pœl cursu de variæs vìæs -- esso nun y appahecìæ a Madame Gaillard nin in suœños, magar que l gœlpe cul atizador deixare l sou Olfactorius intactu. Staba convincida de tene’l rapaz la doblre cara -- cun ou sin mentiræs. Y a l saber elha que læs caræs doblres attrahen el mal & la muœrte, intamou-y day lherça. A inda mas siniestru & insupportable yera l pensamiento de vivir cun daquien so l mesmu teithu, que tenìæ presente denheiro curiadosamente ascondido pente paredes & vigæs, & quando discobrîu la terrible maña de Grenouille, procurou lhibrase d’elhi. & Quedou bien nidio que na mesma èpocha -- Grenouille tenìæ oîtho anhos -- el Monasteîro de Saint-Merri suspendîu los sous pagos annuales sin dar dal motivu. Madame nun insistîu. Por una question de fheitho, sperou outra selmana & n nun se y transfiriendo l denheiro, garrou a l rapazin de la mano & fhoi cun elhi pa la vilha.

Na Rue de la Mortellerie, cabo l rîo, conhœcìæ un curtidor que se tyamaba Grimal, que tenìæ falta notoria de mano d’obra moço -- non d’apprendizes ou trabayadores decentes, de guaghes baratos. Puœis habìæ trabayos na industria -- spulgar cœuros in decomposiçon, mecer impuithes tòxicos de curtir & tiñir, applicar tyames irritantes -- que minaçabæn la vida, & unde un maistru responsable, si possible, nun sperdiciaba los adiudantes instruyidos, sì q’ansì solo gandaya que nun trabaya, marotos ou nenhos q'abandonaræn por quien nun introgabæn in casu dulda. Naturalmente Madame Gaillard sabìæ nun tener Grenouille hypòthesis humanamente possible de sobrevivir na curtidurìa de Grimal. Non obstante nun yera muyer que y preoccupare esso. Complrieræ l sou deber. La relaçon por pension acabaræ. Lo q'aportaba cul pupilu nun preoccupaba. Si lo supperaba, staba bien, si morrìæ, tamien -- lo principal yera dir todo bien. & Por esso, fhixzo confirmar a Monsieur Grimal por scripto la intriega de l rapazin & pola parte de sou, acusou recibo de quinze francos de commission & martsou outra vegada pa casa, na Rue de Charonne. Nun sentîu l màs mìnimu indicio de mala consciencia. A l contrario, pensaba non solo actuar legal, tamien de maneira xhusta, pol paradeiru d’un nenhu pol que nun habìæ quien pagar, necesariamente a expensæs de los outros rapazinos, que podrìæ fhaer pelligra’l futuro de los outros nenhos ou mesmamente l propriu futuro, ye dizir, la propria muœrte privada & preservada, que yera lo ùnico que querìæ na vida.

Cumo deixamus Madame Gaillard n esti puntu la historia & nun la atoparemus nuœvamente mas tarde, queremus in delhæs de phrases describi’l final de los sous dìæs. Madame, magar ya muœrta de nenha, fhixzo-se per per vieya, pa l sou infortunio. In 1782, a los setenta anhos, pesllou l negocio, comprou l retiru que pretendìæ, sentou na suæ casina & sperou la muœrte. Sì q’ansì la muœrte nun vieno. In cuœntæs d’elho, wœñou daquè cun lo que dal ser humano nel mundo podìæ contar & que nunca existieræ nel paìs, a saber, una revoluçon, esto ye, una ràpida transformaçon de todælæs relaçones sociales, morales & transcendentales. A l principio, essa revoluçon nun tuvo effeitu sobre l destino personal de Madame Gaillard. Pero intos -- hagora tenìæ quasj q’oîthenta anhos -- repentinamente l que y daba la renta tuvo q’emigrar, disamortizarun-lu & los sous bienes rulou-los un fabricante de pantalones. Houbo una campaña que pahecìæ nun tener conseqüenciæs fatales essi cambio pa Madame Gaillard, puœis el fabricante de pantalones continuaba pagando l retiru a tiempu. Solo q’intos tyigou l dìæ que ya nun recibîu l sou dinheiro n monedæs fhuœrtes, ma na fhorma de pequenhæs fhuœyæs de papel impresæs, & essi fhoi l intamu de l sou final material.

De puœis de dous anhos, la pension nun yera abondo pa paga’ la lheña. A Madame forçarun-la a vende' la casa por un precio ridiculamente baxo, por haber milhares d’outræs personæs pa tras d’elha que tamien tuvieræn que vende’ la casa. & Nuœvamente, recibîu solo aquelhæs fhuœyinæs stùpidæs a cambio &, nœvamente, de puœis de dous anhos, nun valìæn quasj nada, & n 1797 -- staba tyigando a los noventa -- perdieræ toda la fortuna, q'arreunieræ n trabayosos lhabores seculares, & mudou a una pequenha recàmara amoblada na Rue Coquilles. & Solo hagora, diez ou venti anhos mas tarde, la muœrte vieno & tomou la fhorma d’un prolongau mal tumoral que garrou la cerviz de Madame & primeiro robou-y la fhame & lhœw la voz, de tala maneira que nun pudo alçar una sola pallabra d’obiecçon a l lhevala pa l Hôtel-Dieu. Lhevarun-la pa l mesmu quartu q'habitabæn cientos de personæs in stau terminal, u l home morrieræ, mangarun-la n una cama commun cun outros cinco vieyos disconhœcidos, apretahos cuœrpu a cuœrpu, & deixarun-la ende por très selmanæs morriendo publicamente. Intos cusierun-la nun sacu & a læs quatro horæs, cabo outros cinquenta cuœrpos, açoutarun-la n un carrin manual & conduzierun-la so l finu Mayolar d’una campanina pa l cemeterio acabante crear in Clamart, a 1,6 km de los portones de la vilha, & ende n un fhuœxu commun pa l ùltimu repousu sepultarun-la, so un spessu strato de cal vivo.

Esso fhoi n 1799. Graciæs a Dîous, Madame nun tuvo idea de l sou final imminente quando volvîu a casa n aquel dìæ de 1747 & deixou a l rapazin Grenouille & la nuœssa historia. Podrìæ tener perdido la fe na xhusticia & por tanto, na ùnica significaçon comprehensible de la vida.

VI

A la primer mirada que y tyantou a Monsieur Grimal -- non, cul primer suspirio q’inspiraræ na aura olfactiva de Grimal, Grenouille soupo q’essi home yera quien a cutilu ta la muœrte por un mìnimo d’insubordinaçon. La suæ vida valìæ tanto quanto l trabayu que podìæ fhazer, constaba solo de la utilidà que Grimal y daba. & Ansì Grenouille ingurriou, in sin tentar una rebellion, dìæ ente dìæ incapsulaba da nuœvo toda la fhuœrça de la suæ proua & rebeldìa n si mesmu, gastou-la solo pa sobrevivir a la èpocha de la pròxima Edà de Xhelo d’una maneira àspera: dura, frugal, discreta, calteniendo la lhuz de la sperança de la vida na tyama mìnima pero bien guardada. Hagora yera un exemplu de dondura, falta de meta & gana de trabayar, obedeciendo a la pallabra, quedando contentu cun cada plratu. De nœithe, trancaba-se obedientemente n una peslladura construìda lateralmente n talher, u s’alrmazenabæn los preseos & scolingaba cœuro crudo n salazon. Ende dormìæ sol suœlu snudu. De dìæ, trabayaba ente que habìæ claridà, n hibierno oîtho, in verano catorze, quinze, diez-&-ses horæs: spulgaba læs pelheyæs fhedorientæs, inxawaba-læs, pelaba-læs, incalaba-læs, passaba-læs per àcidu, abatanaba-læs, sfregaba-læs cun excrementos decappantes, madeira partida, stongu de bedul & teixu, baxaba a los fhuœxos intyenos de neblrina mordaz, straba, cumo y mandaræn los officiales, pelheyæs & stongos un per riba l outru, maçanes mayadæs & sparcidæs, cobrìa la horrible pyra cun càndanos de teixu & tierra. Anhos mas tarde habìæ de scavalo outra vez & sacar de la tumba læs pelheyes cadavèricæs mummificadæs in cœuro curtido... Quando nun scavaba a dientro ou a fhuœra cuœiros, acarretaba awa. Meses acarretou awa l rîo, siempre dous baldæs, cientos de baldæs cada dìæ, puœis el commercio requerìæ awa a maguyo pa inxawar, amolhecer, arremoyar, tiñir. Meses nun tenìæ mas brenga seca n cuœrpu p’acarretar awa; de nœithe læs roupæs d’awa cutìæn-lu, & la suæ piel staba frìa, amolhecida & slhavada talque si fhuer cuœiro slhavaçaho.

De puœis d’un anhu d’essa existencia mas animal q’humana garrou la inxida, una temida dolencia de los curtidores que quasj que siempre ye fatal. Grimal ya lu amortizaræ & andaba a la geta d’un substitutu -- non sin sentilo ya que nunca tuvieræ un trabayador mas frugal & capaz q’esti Grenouille. Contrariamente a læs expectativæs, ente tanto, Grenouille sobrevivîu a l mal. Todo lo que y quedou yeræn los repuœlgos de l gran malucu prietu de tras læs oreyes, na vuœlta l pescuœçu & nos papos, que lu disfigurabæn & lu deixabæn mas feu de lo que ya yera. Tamien yera -- un attributo inestimable -- una resistencia a l anthrax, podiendo hagora ta cun læs manœs arregañadæs & insangrentadæs, arranca’ læs peyores pelheyæs sin tener pelligro d’infectase outra vegada. Ansì stremou-se non solo de los aprendizes & officiales, tamien de los sous proprios potenciales successores. & Nun siendo ya tan fàcile de substituyir cumo inantea, el valor de l sou trabayu & l valor de la suæ vida augmentarun. De repente ya nun houbo dormir na tierra pelada, auctorizarun-lu a construir una tuña de madeira na teya-vana, strou paya n riba sigo & l sou propriu cobertor. Nun se trancaba mas a l dormir. La comida yera mas adequada. Grimal ya nun lu caltenìæ cumo un animal, caltenìæ-lu cumo una mascota ùtile.

Quando tuvo dolze anhos, Grimal deixou-lu fholgar mediu domingo & a los trelze anhos, auctorizou-lu a salir una hora los dìæs de selmana tres el trabayu & fhae’ lo que y petaba. Triumphou, puœis vivia & tenìæ una quantidà de lhibertà abondo pa sobrevivir. El tiempu la hibernada acabara. El catsiparru Grenouille movîu-se nuœvamente. Golîu l aire de la mañana. La pasion pola caça dominou-lu. La mas grande odyssea l mundo staba-y abierta: la vilha de Paris.

Fhœnte